Fiscus Judaicus

(c) Classical Numismatic Group, Inc. http://www.cngcoins.com, CC-BY-SA-3.0
Moneta z napisem fisci Judaei calumnia sublata

Fiscus Judaicus (łac. fiscus Iudaicus) – urząd powołany do zbierania podatku od Żydów mieszkających w imperium rzymskim. Podatek był konsekwencją wojny żydowskiej (66–73) i wprowadzono go po zdobyciu Jerozolimy, dokonanym w roku 70.

Gdy w roku 6 Judea została włączona do prowincji Syrii, na jej mieszkańców nałożono następujące podatki: tributum, annona[a] i publicum[1]. Oprócz tego Żydzi składali roczną daninę na rzecz świątyni w wysokości połowy sykla (dwie drachmy). Podatek ten był płacony zarówno przez Żydów mieszkających w Palestynie, jak i diasporze[2], płacił go każdy mężczyzna po przekroczeniu 20. roku życia[3]. Po zburzeniu świątyni Wespazjan zarządził, by podatek ten był przeznaczany na rzecz świątyni Jowisza Kapitolińskiego w Rzymie[2][4].

Wespazjan zmusił do płacenia podatku Żydów, którzy bezpośrednio lub pośrednio uczestniczyli w powstaniu. Domicjan zaostrzył wymagania podatkowe i nałożył na wszystkich Żydów mieszkających w cesarstwie[5]. Cesarz Nerwa przywrócił pierwotną interpretację aktu, zabronił też przyjmowania donosów na poszczególnych Żydów i zapewne innych nadużyć (fisci Judaei calumnia sublata)[3].

Podatek ściągany był z pewnością w drugim i trzecim wieku[6], brak danych kiedy został zniesiony. Wedle przypuszczenia części historyków nastąpiło to za cesarza Juliana Apostaty[7] bądź wcześniej, w czasie kryzysu III wieku[8].

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Roczna danina na potrzeby garnizonu.

Przypisy

  1. ↑ Prigent 1999 ↓, s. 80.
  2. ↑ a b Prigent 1999 ↓, s. 81.
  3. ↑ a b Prigent 1999 ↓, s. 82.
  4. ↑ Na wszystkich Żydów, gdziekolwiek by przebywali, nałożył pogłówne wynoszące dwie drachmy, które kazał wpłacać do Kapitolu, tak jak dawniej oddawano je do świątyni jerozolimskiej. (Józef Flawiusz Wojna żydowska 7,6,6). Od tego czasu nakazano, aby ci [Żydzi], którzy wciąż zachowują zwyczaje swych ojców płacili dorocznie dwudrachmę na rzecz Jupitera Kapitolińskiego (Kasjusz Dion Historia rzymska 65,7,2).
  5. ↑ Szczególnie niemiłosiernie ściągano podatek tzw. żydowski. Pod Żydów podciągano wszystkich, którzy bez deklaracji oficjalnej żyli jednak wedle obyczaju żydowskiego, albo znów takich, którzy zaparłszy się swego pochodzenia żydowskiego nie płacili podatków nałożonych na ten naród. Pamiętam jeszcze z czasów mojej wczesnej młodości, żem był obecny, gdy wśród licznego zebrania komisarz skarbowy oglądał dzie­więćdziesięcioletniego starca, czy jest obrzezany. (Swetoniusz Domicjan 12,2).
  6. ↑ W II w. Appian (Historia Rzymska ks. XI, 50) powiadamia: na wszystkich Żydach ciąży podatek od głowy większy aniżeli od reszty majątku (tłum. Ludwik Piotrowicz), co przekładane jest też jako cięższy niż ściągany od reszty podatników. Późniejszy list Orygenesa do Afrykanusa, 14 podaje: και νύν γούν Ρωμαίων βασιλευόντων, και Ιουδαίων το δίδραχμον αυτοίς τελούντων (obecnie pod rządami Rzymian Żydzi muszą im płacić dwudrachmę).
  7. ↑ Julian and the Jews (361-363 CE), How Rome's administration of the Fiscus Judaicus accelerated the parting of the ways between Judaism and Christianity
  8. ↑ Historia i wartość biblijnego podatku świątynnego s. 353.

Bibliografia

  • Michael Grant, Dzieje dawnego Izraela, przeł. Jerzy Schwakopf, Warszawa 1991, PIW, seria: Rodowody Cywilizacji, s. 282
  • Pierre Prigent: Upadek Jerozolimy. przeł. L. Rutowska. Warszawa: Cyklady, 1999, s. 80–82. ISBN 83-86859-37-7.

Media użyte na tej stronie

Nerva Fiscus Iudaicus coin.jpg
(c) Classical Numismatic Group, Inc. http://www.cngcoins.com, CC-BY-SA-3.0
NERVA. 96-98 AD. Æ Sestertius (27.09 gm). Struck January-September 97 AD. Laureate head right / Palm tree. RIC II 82; BMCRE 106; Cohen 57. VF, green patina, light smoothing, trace of roughness on reverse.