Flażolet

Flażolety na instrumentach strunowych (zaznaczono progi w przypadku gitar)

Flażolet – sposób wydobywania dźwięku (np. z instrumentu strunowego) polegający na tym, że jedna składowa harmoniczna dominuje nad innymi, w szczególności nad tonem podstawowym.

Nazwy flażoletów pochodzą od interwałów, które uzyskałoby się ze struny przez jej skrócenie w danym punkcie i tak flażolet uzyskany przez dotknięcie struny w 1/2 długości to flażolet oktawowy, w 1/3 – kwintowy, w 1/4 – kwartowy, w 1/5 – wielkotercjowy, w 2/5 – wielkosekstowy[1] i w 1/6 – małotercjowy.

W przypadku instrumentów strunowych (np. instrumentów smyczkowych, jak skrzypce lub wiolonczela, czy szarpanych, jak gitara lub gitara basowa), flażolet uzyskuje się poprzez delikatnie przyłożenie palca w punktach węzłowych struny: w ½ (12 próg) lub w 1/3 (7 próg), 1/4 (5 próg), 1/5, 2/5, 1/6 długości struny i pobudzenie jej do drgań poprzez pociągnięcie smyczka czy – w przypadku instrumentów szarpanych – uderzenie w pobliżu mostka.

Flażolety na instrumentach smyczkowych dzielą się na:

  • naturalne – uzyskiwane przez przyłożenie palca w punktach węzłowych na pustej strunie;
  • sztuczne – uzyskiwane przez skrócenie struny jednym palcem, podczas gdy inny przykłada się do struny w punkcie węzłowym.

Możliwe jest też uzyskanie podwójnych flażoletów na dwóch sąsiednich strunach.

Flażolety na fortepianie są możliwe do wykonania poprzez delikatne przyłożenie palca do struny w punkcie węzłowym i równoczesne uderzenie klawisza odpowiadającego tej strunie.

Na harfie flażolety uzyskuje się następująco: boczną powierzchnię dłoni przykłada się lekko do struny w punkcie węzłowym, palcami drugiej ręki szarpie się strunę.

Wydobycie flażoletu możliwe jest również na instrumentach dętych przez odpowiednie przedęcie. Ostatnio zaczęto wykorzystywać flażolety w innowacyjnej technice gry smyczkiem na wibrafonie. Także możliwe jest zrobienie tego na talerzach za pomocą smyczka lub odpowiedniego przejechania czubkiem pałki po powierzchni talerza.

Flażolety na gitarze basowej

  • W połowie 3. progu: DGCF
  • 3. próg: BEAD
  • 4. próg: Gis Cis Fis H
  • 5. próg: EADG
  • 7. próg: BEAD
  • 10. próg: Gis Cis Fis H
  • 12. próg: EADG

Wyżej tak samo jak w obrębie pierwszej oktawy.

Wyróżniamy dwa rodzaje flażoletów: naturalne, wykonywane przez lekkie dotknięcie palcem pustej struny w określonym miejscu oraz sztuczne – wydobywane ze strun skróconych (w przypadku skrzypiec i altówki możliwe do wykonania są flażolety kwintowe i kwartowe, wykonywane poprzez przyciśnięcie struny pierwszym palcem – wskazującym – i lekkie dotknięcie jej czwartym – małym).

Flażolety

Zobacz też

  • Alikwoty
  • Flażolet - flecik polski
  • Flażolet wyciskany
  • Fala stojąca

Linki zewnętrzne

Przypisy

  1. W praktyce flażolet wielkotercjowy i wielkosekstowy brzmi identycznie.

Bibliografia

Encyklopedia muzyki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, s. 269, 270. ISBN 83-01-11390-1.

Media użyte na tej stronie

Biber mysterien.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
String harmonics.svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 2.5
A picture showing harmonics in guitar or other similar instruments.
Table of Harmonics.svg
Autor: user:messerWoland, Licencja: CC BY-SA 4.0
Diagram ilustrujący możliwość uzyskania alikwotów określonego tonu podstawowego na instrumencie strunowym. Poziome linie w kolorze czarnym reprezentują struny nastrojone na ton podstawowy o wysokości określonej oznaczeniem z lewej strony rysunku. Kolorowe kwadraty rozmieszczone wzdłuż struny oznaczają możliwość otrzymania kolejnych składowych harmonicznych (flażoletów) jeśli stłumimy drgania struny przykładając palec w miejscu wskazanym przez kolorowy kwadrat; wysokość otrzymanego w ten sposób dźwięku (flażoletu) jest podana w każdym z kwadratów. Ułamki nad diagramami strun oznaczają pozycję kwadratu względem długości struny. Przykładowo, blokując drgania struny E (u góry diagramu) w punkcie oznaczonym ułamkiem 1/2 (szary kwadrat) otrzymamy dźwięk E o oktawę wyższy od tonu podstawowego. Flażolety. Składowa harmoniczna.