Flis, to jest Spuszczanie statków Wisłą i inszymi rzekami do niej przypadającymi
| Autor | Sebastian Fabian Klonowic |
|---|---|
| Typ utworu | |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język | |
| Data wydania | |
Flis, to jest Spuszczanie statków Wisłą i inszymi rzekami do niej przypadającymi – czteroczęściowy poemat barokowy Sebastiana Fabiana Klonowica opublikowany w Krakowie w 1595. Trzy lata później wydano jego wznowienie w poszerzonej wersji (wersy od 1701–1776), a także poprawionej przez autora.
Klonowic dostrzegł w pracy flisaków piękno, a nobilitacja tego zawodu w literaturze wpisała się w zainteresowania barokowych twórców nowymi tematami, dotychczas niepodejmowanymi. Do tego samego kręgu utworów należą także: Walentego Roździeńskiego Officina ferraria abo Huta i warstat z kuźniami szlachetnego dzieła żelaznego (o zajęciach górnika, hutnika, o pracy w kopalni, etc.), czy Andrzeja Loeaechiusa Muza gór wielickich (o kopalni soli w Wieliczce)[1].
Poemat został zbudowany z 461 zwrotek, każda z nich jest strofą saficką (trzy wersy jedenastozgłoskowe i czwarty pięciozgłoskowy), zaczerpniętą z Pieśni o potopie Jana Kochanowskiego.
Część pierwsza opowiada zarówno o wadach, jak i zaletach żeglugi (łac. incommoda navigationis, commoda navigationis). Morze jest według poety żywiołem obcym dla człowieka, docenia jednak zalety morza jako drogi handlowej, a tym samym jako źródło dochodów. Podziwia żeglarzy, którzy wyruszają w dalekie, zamorskie wyprawy, przede wszystkim na kontynent amerykański. W części tej pojawiają się nawiązania do greckich mitów i grecko-rzymskiej literatury (Wergiliusz), a przede wszystkim do Biblii. Wymienia porty morskie, nazwy mórz, rzek, gatunki wodnych zwierząt. Pojawia się także słownictwo związane z rzemiosłem morskim.
W części drugiej dominuje tematyka handlu oraz przygotowania statku do spływu rzecznego. Przywołany zostaje poemat dydaktyczny Hezjoda pt. Prace i dni, pojawiają się także bajki i opowieści. Klonowic ponownie przytacza specjalistyczne słownictwo flisaków, a także nazwy obejmujące zjawiska atmosferyczne.
W części trzeciej następuje relacja przypominająca przewodnik opisujący Wisłę, położone nad nią miasta oraz jej dopływy. Dominuje ścisły zapis topografii, opowieści dygresyjne zajmują niewielki ułamek tekstu. W ostatniej części zawarte są dowcipy i aluzje do rzeczywistości. Całość tekstu została poprzedzona listem dedykacyjnym do Stanisława Gostomskiego.
Utwór można też odczytywać w sposób alegoryczny. W dedykacji do pierwszego wydania autor proponuje interpretację flisowania jako paraboli życia ludzkiego. Zwraca uwagę, iż żeglowanie było traktowane jako metafora życia zarówno w kulturze starożytnej (Odyseja Homera, Eneida Wergiliusza), jak chrześcijańskiej.
Poemat ma zróżnicowany charakter. Obok opisów ciężkiej pracy flisaka i motywów moralistycznych pojawiają się też fragmenty pogodne i humorystyczne. W żartobliwy sposób przywoływane bywają motywy mitologiczne. Źródłem humoru jest też zestawianie podniosłego, klasycyzującego stylu z motywami prozaicznymi, anegdotami i fachową terminologią flisacką. Poemat zawiera pewne elementy gatunku apodemikum, opisującego przygotowanie i przebieg podróży, zwłaszcza kształcących[2].
Przypisy
Bibliografia
- Czesław Hernas: Barok. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13846-7.
- Jadwiga Kotarska, Edmund Kotarski: Średniowiecze, renesans, barok.. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia, 2002, s. 97-98. ISBN 83-7134-121-0.
- Jerzy Ziomek: Renesans. Wyd. XI - 5 dodruk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 428-431, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 978-83-01-13843-1.
Linki zewnętrzne
- Flis (wyd. 3, po 1603) w bibliotece Polona