Florian Szary

Ten artykuł od 2012-03 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Władysław Łokietek i Florian Szary po bitwie pod Płowcami 1331

Herb Jelita, z symboliką nawiązującą do legendy Floriana Szarego

Florian Szary – legendarna postać rycerza polskiego z XIV wieku, spopularyzowana przez Józefa Ignacego Kraszewskiego w powieści Jelita.

Według legendy, wzmiankowanej przez Jana Długosza, Florian Szary pochodził z niewielkiego grodu Surdęga (obecnie wieś Majkowice), leżącego 8 km na północ od Przedborza, będącego wówczas grodem królewskim. Był rycerzem w służbie wojewody sieradzkiego i uczestniczył wraz z drużyną w wojnach toczonych przez Władysława Łokietka. Pochodził ze szlachty posługującej się herbem Koźlarogi – w pierwotnej wersji na tarczy herbowej umieszczone było w polu czerwonym pół rogatego kozła. Florian wsławił się podczas bitwy pod Płowcami w 1331, kiedy to broniąc zagrożonego króla został przebity trzema krzyżackimi kopiami. Po bitwie król, objeżdżając pobojowisko, ujrzał Floriana Szarego wtłaczającego z powrotem w brzuch swoje wnętrzności. Medycy królewscy zdołali uratować mu życie, a król w uznaniu postawy nadał rycerzowi nowe włości oraz nowy herb: Jelita^[a], w którym pół kozła przeniesiono do klejnotu herbowego, a w polu herbowym umieszczono trzy złote kopie rycerskie. Lepiej potwierdzone w źródłach są postacie domniemanych potomków legendarnego rycerza. Floriana Szarego za jednego z protoplastów rodu uważali Kamoccy, Borzobohaci, Myśliborscy, Żeromscy, Fabiccy, Nowosieleccy, Słowińscy a szczególna pamięć o walecznym przodku przetrwała w rodzie Zamoyskich.

Zamoyscy założyli szereg miast i wsi nazwanych od imienia Floriana lub jego herbów, m.in. Szarogród, Koźlerogi i niegdysiejsze miasto Jelitów, a także osadę leśną Florianka w Ordynacji Zamojskiej.

Nie istnieją dokumenty historyczne potwierdzające udział Floriana Szarego w bitwie pod Płowcami. Jednakże członkowie rodów szlacheckich podających tę postać za swego protoplastę pozostawili szereg materialnych śladów legendy. Są to między innymi murowane dwory w Majkowicach (oraz krzyż z datą 1331 w miejscu nazywanym Boża Męka koło „castrum Surdęga”)^[1] i Bąkowej Górze, dąb Florian w miejscowości Florianka, oraz dzieła literackie, m.in. panegiryki pisane przez Tiedemanna Giesego i Walentego Schreckiusa, wywodzące ród Zamoyskich od Floriana Szarego.

W rodach tych imię Florian przechodziło z pokolenia na pokolenie. Nosił je m.in. biskup krakowski Florian z Morska z rodu Koźlerogów. Kluczową scenę z legendy o Florianie Szarym przedstawił w 1909 r. Wojciech Kossak w obrazie Łokietek i Florian Szary po bitwie pod Płowcami.

Uwagi