Fluorocytozyna
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny | C4H4FN3O | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa | 129,09 g/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd | biały lub prawie biały, krystaliczny proszek[1] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| DrugBank | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Klasyfikacja medyczna | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ATC | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stosowanie w ciąży | kategoria C | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Fluorocytozyna (5-fluorocytozyna, FC) – organiczny związek chemiczny z grupy analogów pirymidyny. Od naturalnej cytozyny różni się obecnością atomu fluoru w pozycji 5. Pod nazwą flucytozyna stosowana jako lek przeciwgrzybiczny. Nie wykazuje działania przeciwbakteryjnego ani przeciwnowotworowego[6]. Jest substratem do syntezy chemicznej fluorocytydyny i innych 5-fluorowych analogów pirymidyn i nukleozydów pirymidynowych[6][7].
Zastosowania medyczne
Mechanizm działania
Fluorocytozyna zaburza proces syntezy DNA oraz blokuje biosyntezę białek. Komórki drobnoustrojów wrażliwych na 5-fluorocytozynę pobierają ją aktywnie i przy udziale deaminazy cytozyny przekształcają ją w fluorouracyl. Związek ten działa następnie na dwóch szlakach metabolicznych: może zostać przekształcony do 5-fluorodeoksyurydyno-5'-monofosforanu (FdUMP), który jest inhibitorem syntazy tymidynalowej i hamuje syntezę DNA; alternatywnie FC może zostać przekształcana w kilku etapach do fluorourydyny, która po fosforylacji do 5-fluorourydyno-5'-trifosforanu (FUTP) wbudowuje się do RNA grzybów (zamiast naturalnego UTP), co zakłóca syntezę białek[8].
Spektrum aktywności
Flucytozyna jest aktywna przeciwko infekcjom grzybami z rodzajów[9]:
Działanie grzybostatczne jest tym większe, im więcej fluorouracylu wbudowanego zostanie do RNA grzybów. W dłuższym kontakcie lek wykazuje działanie grzybobójcze. Podczas dłuższego podawania obserwuje się pojawienie oporności u szczepów pierwotnie wrażliwych. Dlatego nie należy stosować leku profilaktycznie. Flucytozynę aplikuje się zazwyczaj w kuracji razem z amfoterycyną B. Jednoczesne stosowanie tych dwóch substancji prowadzi do nasilenia działania obu leków przeciw patogenom[10].
Dawkowanie
W dawkach co 6 godzin 50–150 mg na dobę na kilogram masy ciała. Czas leczenia powinien trwać 4–6 tygodni, w zależności od rodzaju infekcji i jej nasilenia. W kryptokokozie lek należy podawać przez 12 tygodni[9].
Działania niepożądane
Flucytozyna jest na ogół dobrze tolerowana przez pacjentów. Najczęściej występującymi skutkami ubocznymi są nudności, wymioty, wysypka skórna i biegunka. Rzadziej są to omamy, bóle głowy, zaburzenia aktywności enzymów wątrobowych, zapalenie wątroby, czy martwica komórek wątrobowych. W przebiegu leczenia obserwowano również zmiany w obrazie krwi obwodowej, głównie leukopenię, trombocytopenię i agranulocytozę. U pacjentów z niedoborami odporności, w tym u chorych na AIDS, zauważono zahamowanie czynności szpiku kostnego[10].
Interakcje
- Arbinozyd cytozyny (lek cytostatyczny) powoduje zanik grzybobójczego działania flucytozyny.
- Roztwory zawierające flucytozynę i amfoterycynę B należy podawać w osobnych wlewach z powodu niezgodności.
Preparaty
- Ancotil – tabletki lub 1% roztwór do wstrzykiwań (10 mg/1ml). Lek dostępny m.in. we Francji (możliwość importowania przez francuskie i niemieckie apteki, gdzie honorowane są polskie recepty).
Przypisy
- ↑ a b Farmakopea Polska VIII, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2008, s. 3491, ISBN 978-83-88157-53-0.
- ↑ a b c d e Fluorocytozyna (ang.). The Chemical Database. Wydział Chemii Uniwersytetu w Akronie. [dostęp 2012-08-18].[niewiarygodne źródło?]
- ↑ a b 5-Fluorocytosine (nr 46850) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Polski.
- ↑ a b Flucytosine, [w:] ChemIDplus [online], United States National Library of Medicine [dostęp 2012-08-18] (ang.).
- ↑ Flucytosine, [w:] DrugBank [online], University of Alberta, DB01099 (ang.).
- ↑ a b Duschinsky, R., Gabriel, T., Hoffer, M., Berger, J. i inni. Nucleosides. XXXIII. N4-Acylated 5-Fluorocytosines and a Direct Synthesis of 5-Fluoro-2'-deoxycytidine. „Journal of Medicinal Chemistry”. 9 (4), s. 566-572, 1966. DOI: 10.1021/jm00322a028. PMID: 4961226.
- ↑ Cook, Alan F., Holman, Michael J., Nussbaum, Alexander L.. Nucleoside S-alkyl phosphorothioates. II. Preparation and chemical and enzymic properties. „Journal of the American Chemical Society”. 91 (6), s. 1522-1527, 1969. DOI: 10.1021/ja01034a040.
- ↑ Sastre Toraño, J., Vermes, A., Guchelaar, H.-J.. Simultaneous determination of flucytosine and fluorouracil in human plasma by high-performance liquid chromatography. „Biomedical Chromatography”. 15 (2), s. 89-94, 2001. DOI: 10.1002/bmc.38. PMID: 11268048.
- ↑ a b Flucytozyna. W: Polski serwis antybiotykowy [on-line]. [dostęp 2014-09-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)].
- ↑ a b Charakterystyka środka farmaceutycznego - Ancotil, roztwór do infuzji. Urząd Rejestracji Produktów Leczniczcych Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2010. [dostęp 2014-09-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-03)].
Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.
Media użyte na tej stronie
Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS) pictogram for substances hazardous to human health.
The Star of Life, medical symbol used on some ambulances.
Star of Life was designed/created by a National Highway Traffic Safety Administration (US Gov) employee and is thus in the public domain.Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS) pictogram for substances hazardous to human health.
Structural diagram of 5-fluorocytosine. Created using ACD/ChemSketch 8.0 and Inkscape.