Fluoryt

Fluoryt
Ilustracja
Fluoryt z Włoch
Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny

fluorek wapnia, CaF2

Twardość w skali Mohsa

4

Przełam

muszlowy, łuskowy

Łupliwość

doskonała, czterokierunkowa

Układ krystalograficzny

regularny

Gęstość minerału

3,1–3,2 g/cm³

Właściwości optyczne
Barwa

bezbarwny lub różne barwy, wykazuje się wyjątkowo dużą zmiennością zabarwienia, wielobarwność wykazują nawet pojedyncze okazy

Rysa

biała

Połysk

szklisty

Współczynnik załamania

1,433–1,448

Dodatkowe dane
Szczególne własności

optycznie izotropowy

Monokryształ fluorytu z Namibii

Fluoryt – szeroko rozpowszechniony minerał z gromady halogenków.

Nazwa pochodzi od łac. fluere = płynąć, z powodu zdolności tego minerału do obniżania temperatur topnienia szeregu innych minerałów (zastosowanie fluorytu jako topnika opisał w roku 1529 Georgius Agricola). Od jego nazwy pochodzi nazwa pierwiastka chemicznegofluoru oraz zjawiska fluorescencji[1].

Właściwości

Świecenie fluorytu poddanego działaniu promieni UV

Tworzy sześcienne lub ośmiościenne kryształy, osiągające niekiedy duże rozmiary. Często występuje w postaci bliźniaków krzyżowych. Często tworzy naloty, naskorupienia i żyły. Ładne kryształy występują zazwyczaj w druzach w formie szczotek krystalicznych. W czystej formie jest bezbarwny; w przyrodzie jest zabarwiony na najróżniejsze kolory – od żółtego, różowego, zielonego i niebieskiego aż po czarny. Niekiedy wykazuje barwne wstęgowanie podobne do agatu.

Wiele próbek fluorytu wykazuje fluorescencję w świetle UV[1].

Występowanie

Występuje głównie w formie żył hydrotermalnych, gdzie zazwyczaj występuje razem z minerałami kruszcowymi ołowiu, cynku i srebra, oraz w pegmatytach i skałach osadowych. Spotykany w skałach magmowych.

Miejsca występowania:

Zastosowanie

  • jest stosowany w przemyśle szklarskim
  • do produkcji kwasu fluorowodorowego i wyrobu tworzyw sztucznych
  • w przemyśle ceramicznym
  • chemicznym (produkcja emalii)
  • optycznym (produkcja soczewek)
  • metalurgicznym – jako topnik (produkcja aluminium)
  • ma duże znaczenie naukowe i kolekcjonerskie
  • niekiedy bywa stosowany jako kamień jubilerski lub ozdobny
  • służy jako materiał rzeźbiarski.
FluoroapatytFluorowodórWytop metaliProdukcja szkłaZwiązki fluoroorganiczneHeksafluoroglinian soduWytrawianie metaliKwas fluorokrzemowyKraking alkanówFluorowęglowodoryChlorofluorowęglowodoryFreonyTeflonFluorowanie wodyWzbogacanie uranuHeksafluorek siarkiHeksafluorek wolframuFosfogips
Przemysłowe wykorzystanie fluorytu (oraz fluoroapatytu). Kliknij na daną nazwę z grafiki by przejść do danego hasła.

Struktura

Struktura CaF
2
z zaznaczeniem wielościanów koordynacyjnych. Szary: Ca2+
(liczba koordynacyjna 8), zielony: F
(l.k. 4). Zbliżoną układ atomów mają inne kryształy MX
2
o strukturze fluorytu (zielony: kationy M, szary: aniony X). W przypadku związków M
2
X
o strukturze antyfluorytu układ kationów i anionów jest odwrotny: (zielony: aniony X, szary: kationy M)

Fluoryt tworzy kryształy w układzie regularnym ściennie centrowanym (fcc), w których liczba koordynacyjna jonów wapnia wynosi 8, a jonów fluoru 4. Sieć krystaliczna fluorytu jest wykorzystywana jako struktura odniesienia w krystalografii do opisywania kryształów związków jonowych typu MX
2
[2][3]. Strukturę flurytu mają np. SrF
2
, BaF
2
, CdF
2
, HgF
2
, PbF
2
, ZrF
2
, HfF
2
, ZrO
2
, CeO
2
, ThO
2
, HfO
2
, PrO
2
, PaO
2
, UO
2
i PuO
2
[4]. Struktury związków o wzorze M
2
X
i budowie „odwrotnej” do fluorytu, tj. których miejsca kationów i anionów (oraz ich liczby koordynacyjne) są zamienione, noszą nazwę „struktury antyfluorytu”[3][5]. Przykłady takich związków to Be
2
C
, Li
2
O
, Na
2
O
, K
2
O
, Rb
2
O
, Li
2
S
, Na
2
S
, Li
2
Se
i Na
2
Se
[4].

Przypisy

  1. a b Langley, Richard H., Welch, Larry. Fluorine. „Journal of Chemical Education”. 60 (9), s. 759, 1983. DOI: 10.1021/ed060p759. 
  2. Antifluorite (A
    2
    X
    ) and Fluorite (AX
    2
    ) Structures
    . W: Electro Ceramics Web Course (NPTEL) [on-line]. nptel.ac.in. [dostęp 2017-06-22].
  3. a b fluorite structure, [w:] Richard Rennie, Dictionary of Chemistry, wyd. 7, 2016, ISBN 978-0-19-178954-0 [dostęp 2017-06-22] (ang.).
  4. a b Mirosław Handke, Materiały dydaktyczne do wykładu pt. „Krystalografia i krystalochemia”, AGH, 2013. [Na podstawie m.in. M. Handke, M. Rokita, A. Adamczyk Krystalografia i krystalochemia dla ceramików UWND i J. Chojnacki Elementy krystalografii chemicznej i fizycznej]
  5. antifluorite structure, [w:] A Dictionary of Chemistry [dostęp 2017-06-22] (ang.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

CaF2 polyhedra.png
Crystal structure of CaF2 with coordination polyhedra
FluoriteUV.jpg
Autor: Didier Descouens, Licencja: CC BY-SA 4.0
Fluorite
Locality : Boltsburn Mine, Rookhope District, Weardale, North Pennines, Co. Durham, England, UK (15x8cm) A:Daylight B:Ultraviolet light
3192M-fluorite1.jpg
Autor: CarlesMillan, Licencja: CC BY-SA 3.0
Deep green isolated fluorite crystal showing cubic {100} and octahedral {111} faces, complete and undamaged, set upon a micaceous matrix. Overall size: 50 mm x 27 mm. Crystal size: 19 mm wide. Weight: 30 g. From Erongo Mountain, Erongo Region, Namibia.
The fluorine economy-pl.svg
Autor: Lispir and Michał Sobkowski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Przemysłowe wykorzystanie minerałów fluoru
Linki do koordynat