Folke Bernadotte

Folke Bernadotte

Folke Bernadotte, 1945
Data i miejsce urodzenia	2 stycznia 1895 Sztokholm
Data i miejsce śmierci	17 września 1948 Jerozolima
Odznaczenia

Folke Bernadotte (ur. 2 stycznia 1895, zm. 17 września 1948) – szwedzki polityk i dyplomata, hrabia Wisborgu. Podczas I wojny izraelsko-arabskiej w 1948 wystąpił jako mediator ONZ w Palestynie. Został zamordowany w Jerozolimie przez żydowskich zamachowców z terrorystycznej organizacji paramilitarnej Lechi.

Wczesne lata

Folke Bernadotte urodził się w Sztokholmie. Był synem księcia Oskara i Ebby Munck af Fulkila. Jego dziadkiem był król Szwecji Oskar II.

Folke Bernadotte uczęszczał do szkół w Sztokholmie, a następnie wstąpił do Wojskowej Akademii Karlberg. W 1915 zdał egzamin na oficera kawalerii, uzyskując w 1918 stopień porucznika, a następnie awansując na majora w Livregementet till häst (det yngre), oddziale Królewskiej Gwardii Konnej. 1 grudnia 1928 ożenił się z Estelle Manville.

W 1933 Folke Bernadotte reprezentował Szwecję na Wystawie Światowej w Chicago. Następnie pełnił funkcję szwedzkiego komisarza generalnego podczas Wystawy Światowej w Nowym Jorku w 1939. Przez cały ten czas był mocno zaangażowany w działalność w szwedzkiego ruchu skautingowego (szw. Sveriges Scoutförbund), obejmując w 1937 stanowisko dyrektora tej organizacji. Opracował między innymi plany integracji szwedzkich skautów z system obrony narodowej. Skauci mieli przechodzić szkolenia w artylerii przeciwlotniczej i służbie medycznej. W 1943 Bernadotte został wiceprezesem Szwedzkiego Czerwonego Krzyża^[1].

Kariera dyplomatyczna

Białe autobusy

W lutym 1945 Folke Bernadotte rozpoczął negocjacje z Niemcami o uwolnienie skandynawskich więźniów z nazistowskich obozów koncentracyjnych. W ramach akcji z obozów wywieziono ponad 15 tys. więźniów, z czego ok. 7795 pochodziło ze Skandynawii, a ok. 7550 z innych krajów^[2].

Od 1946 Bernadotte przewodniczył Szwedzkiemu Czerwonemu Krzyżowi.

Mediator ONZ

25 maja 1948, hrabia Bernadotte zwrócił się do Rady Bezpieczeństwa ONZ, aby mógł działać jako mediator ONZ w Palestynie. Upoważnienie takie otrzymali Folke Bernadotte i Ralph Bunche. Cztery dni później przyjęto Rezolucję Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 50, która wzywała do ogłoszenia trwającego cztery tygodnie zawieszenia broni. Pierwszy rozejm w trakcie I wojny izraelsko-arabskiej wszedł w życie 11 czerwca 1948 i miał obowiązywać przez 28 dni do 9 lipca. Warunki zawieszenia broni oraz przestrzeganie embarga na dostawy broni nadzorował hrabia Bernadotte, który wraz z oficerami belgijskimi, francuskimi, szwedzkimi i amerykańskimi przybył do Palestyny. Wojskowi stanowili korpus międzynarodowych sił nadzorujących rozejm UNTSO (ang. United Nations Truce Supervision Organization). Ich zadaniem było nadzorowania przestrzegania warunków rozejmu i niedopuszczenie do wzmocnienia pozycji wojskowych w rejonie walk. Natomiast hrabia Bernadotte zajął się zbadaniem przyczyn i podłoża wybuchu wojny.

Pierwszy wniosek

Po zakończeniu dochodzenia 28 czerwca 1948 hrabia przedstawił wstępne propozycje rozwiązania konfliktu. Zasugerował on, aby Palestyna i Transjordania zostały przekształcone w unię dwóch państw: jednego arabskiego i jednego żydowskiego. Napisał: „Przedstawiając jakiekolwiek propozycje rozwiązania problemu Palestyny, trzeba mieć na uwadze aspiracje Żydów, polityczne trudności i różnice zdań pomiędzy arabskimi przywódcami, strategiczne interesy Wielkiej Brytanii, finansowe zaangażowanie Stanów Zjednoczonych i Związku Radzieckiego, wynik wojny, a na końcu autorytet i prestiż Organizacji Narodów Zjednoczonych”^[3].

Jego propozycja zakładała wprowadzenie zmian terytorialnych w planie podziału Palestyny dokonanego przez Rezolucję Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 181 z 29 listopada 1947 Folke Bernadotte zaproponował, aby całość lub część pustyni Negew została włączona do państwa arabskiego, natomiast Zachodnia Galilea do państwa żydowskiego. Miasto Jerozolima miało być włączone do państwa arabskiego, z zachowaniem autonomii miejskiej społeczności żydowskiej, ze szczególnym uwzględnieniem swobodnego dostępu do miejsc kultu religijnego. Przyszły status miasta Jafy miał być ustalony na drodze negocjacji. Port Hajfa i port lotniczy Lod znalazłyby się pod kontrolą międzynarodowych sił pokojowych^[4]. Sukces misji pojednawczej był uzależniony od rozpoczęcia wspólnych rozmów pokojowych, ale Arabowie odmówili przystąpienia do nich. Zażądali oni zmniejszenia terenów będących w posiadaniu Żydów, na co strona izraelska nie wyrażała zgody. W ten sposób upadła pierwsza możliwość pokojowego przerwania wojny.

Drugi wniosek

18 lipca 1948 w Palestynie zaczął obowiązywać drugi rozejm. Rozejm obowiązywał przez 89 dni, do 15 października. Folke Bernadotte ponownie podjął próbę pokojowego rozwiązania konfliktu. W dniu 16 września Bernadotte przedstawił drugi projekt propozycji zmierzających do przywrócenia pokoju. Wniosek opierał się na siedmiu podstawowych założeniach:

1. Do Palestyny musi powrócić pokój, a wszelkie możliwe środki muszą być podjęte w celu zapewnienia, że działania wojenne nie zostaną wznowione, a harmonijne relacje pomiędzy Arabami i Żydami zostaną przywrócone.
2. Państwo Żydowskie nazywane Izrael będzie istnieć w Palestynie, i nie ma żadnych uzasadnionych powodów, aby przypuszczać, że przestanie ono istnieć.
3. Granice nowego państwa muszą zostać ostatecznie określone przez formalne porozumienia pomiędzy zainteresowanymi stronami, a w przypadku jego braku, przez Organizację Narodów Zjednoczonych.
4. Zgodnie z zasadą geograficznych jednorodności i integracji, które powinny być głównym celem ustalenia granic, terytoria arabskie i żydowskie nie powinny mieć granic sztywno wyznaczonych przez rezolucję o podziale terytoriów z 29 listopada.
5. Niewinni ludzie wysiedleni ze swoich domów przez terror i zniszczenia wojenne, mają prawo do powrotu do swoich domów, co musi być potwierdzone i wprowadzone w życie, z zapewnieniem odpowiednich odszkodowań za utraconą własność dla tych, którzy nie mogą powrócić.
6. Miasto Jerozolima, ze względu na jego religijne i międzynarodowe znaczenie, oraz złożoność interesów, należy objąć szczególnym i odrębnym traktowaniem.
7. Międzynarodowa odpowiedzialność powinna być wyrażona w formie międzynarodowych gwarancji, które uśmierzą istniejące obawy, zwłaszcza w stosunku co do granic i praw człowieka^[5].

W szczegółach plan hrabiego Bernadotte przewidywał, że pustynia Negew będzie terytorium państwa arabskiego, a Galilea terytorium państwa żydowskiego. W rejonie centralnym granica miała przebiegać na północny wschód od miast Ramla i Lod (oba miasta byłyby na terytorium arabskim). Port Hajfa i Port lotniczy Lod znalazłyby się pod kontrolą międzynarodowych sił pokojowych^[6].

Zamach

Folke Bernadotte został zamordowany 17 września 1948 przez członków radykalnej żydowskiej organizacji paramilitarnej Lechi. Do zabójstwa doszło w godzinach popołudniowych (kilka minut po 17:00). O okolicznościach zabójstwa można było się dowiedzieć od bezpośredniego świadka zdarzenia, szwedzkiego generała Åge Lundströma – szefa korpusu obserwatorów ONZ. Hrabia Bernadotte odbył podróż do Jerozolimy, aby sprawdzić warunki w nowym budynku, do którego w najbliższym czasie mieli się przenieść wysłannicy ONZ-tu, oraz spotkać się z izraelskim komendantem Jerozolimy Bernardem Josephem. Lundström pisał: „w dzielnicy Qatamon zostaliśmy zatrzymani przez samochody terenowe żydowskiej armii, droga została zablokowana, zostaliśmy otoczeni przez ludzi w mundurach izraelskiej armii. Równocześnie zobaczyłem człowieka wybiegającego z dżipa. Nie przejąłem się tym za bardzo, gdyż myślałem że jest to kolejny punkt kontrolny. Jednakże on przełożył pistolet Tommy przez otwarte okno po mojej stronie samochodu i strzelał bezpośrednio w hrabiego Bernadotte i pułkownika Serota. […] Po przeanalizowaniu całego zajścia, jestem przekonany, że było to umyślne i dokładnie zaplanowane morderstwo. Miejsce, gdzie zatrzymano samochody, zostało szczegółowo wybrane, a ludzie którzy zbliżyli się do samochodów doskonale wiedzieli, nie tylko w którym samochodzie był Bernadotte, ale wiedzieli też, jakie siedzenie w nim zajmował”^[7].

Odznaczenia

• Krzyż Wielki Orderu Gwiazdy Polarnej – 1945 (Szwecja)^[8]
• Komandor z Gwiazdą Orderu Gwiazdy Polarnej (Szwecja)^[9]
• Medal Złotego Wesela Oskara II i Zofii – 1907 (Szwecja)^[9]
• Medal Jubileuszowy Oskara II – 1897 (Szwecja)^[9]
• Medal 70-lecia Urodzin Gustawa V – 1928 (Szwecja)^[9]
• Medal Księcia Karola (Szwecja)^[10]
• Krzyż Wielki Orderu Leopolda (Belgia)^[9]
• Krzyż Wielki Orderu Czerwonego Krzyża – 1937 (Estonia)^[9][11]
• Krzyż Wielki Orderu św. Olafa – 1945 (Norwegia)^[12]
• Krzyż Wielki Orderu Danebroga – 1945 (Dania)^[13]
• Komandor z Gwiazdą Orderu św. Olafa (Norwegia)^[9]
• Komandor z Gwiazdą Orderu Danebroga – 1937 (Dania)^[9][14]
• Komandor z Gwiazdą Orderu Białej Róży (Finlandia)^[9]
• Komandor z Gwiazdą Orderu Ernestyńskiego (Saksonia)^[9]
• Wielki Oficer Orderu Legii Honorowej (Francja)^[15]
• Komandor Orderu Legii Honorowej (Francja)^[16]
• Oficer Orderu Korony (Belgia)^[9]
• Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja)^[9]
• Kawaler Orderu Oranje-Nassau (Holandia)^[9]
• Krzyż Orderu Zasługi Wojskowej z Odznaką Białą (Hiszpania)^[9]
• Medal Wolności Króla Chrystiana X (Dania)^[13]

Zobacz też

• I wojna izraelsko-arabska
• Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 186
• Rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 57

Przypisy