Fontanna Neptuna we Wrocławiu

Fontanna Neptuna

Neptunbrunnen

Państwo	Polska
Miejscowość	Wrocław
Miejsce	Plac Nowy Targ we Wrocławiu
Typ pomnika	fontanna
Styl architektoniczny	barok
Materiał	piaskowiec
Data budowy	1732
Data likwidacji	1945
Położenie na mapie Wrocławia Fontanna Neptuna
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Fontanna Neptuna
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Fontanna Neptuna
51°06′40,4″N 17°02′17,5″E/51,111222 17,038194

Fontanna Neptuna (niem. Neptunbrunnen, pot. Gabeljürge, dialekt śląski Gabeljerge^[1]) – fontanna stojąca do 1945 na placu Nowy Targ we Wrocławiu. Pod koniec II wojny światowej została zniszczona, a jej szczątki uznano za zaginione^[2]. W 2010 roku pozostałości fontanny zostały odkopane przez archeologów podczas wykopalisk poprzedzających budowę parkingu podziemnego^[3]. Jesienią 2022 roku oryginalna rzeźba Neptuna została odnaleziona w Wielowsi koło Sycowa przez wrocławskiego historyka, dr Tomasza Sielickiego^[4].

Historia

Barokowa fontanna Neptuna została wzniesiona na ówczesnym Neumarkt w 1732 roku na zlecenie Rady Miejskiej. Fontanna została wykonana z piaskowca przez wrocławskiego kamieniarza Johanna Karingera i rzeźbiarza Johanna Jakoba Bauera, a jej ozdobne elementy odkuł Johann Baptista Lembergerg^[3]. Postać Neptuna umieszczona była na kolumnie, u której stóp znajdowały się cztery delfiny, z których pysków tryskała woda. Sama kolumna była wsparta na czterech nereidach i ustawiona na misie stylizowanej na muszlę. Całość położona była w dziesięciobocznym basenie^[2].

Rzeźba wywołała kontrowersje wśród mieszkańców, część uznała wyobrażenie Neptuna za diabła. Niezbędne okazało się ogrodzenie fontanny, by chronić ją przed tłumem, zwłaszcza podczas świętowanych w tym miejscu obchodów Nowego Roku. W drugiej połowie XIX wieku fontanna stała się ulubionym elementem krajobrazu Wrocławia, a u mieszkańców zyskała przydomek „Jerzy z widłami” (niem. Gabeljürge)^[2]. W okresie międzywojennym była jednym z najważniejszych symboli miasta i częstym tematem widokówek^[3]. Postać Neptuna, prócz kontekstu wody, miała nawiązywać do prowadzonego przez miejskich kupców handlu zamorskiego^[2].

Fontanna uległa zniszczeniu pod koniec II wojny światowej, w czasie oblężenia Wrocławia, gdy zniszczony został cały Nowy Targ^[2].

W październiku 2010 roku na Nowym Targu rozpoczęły się prace archeologiczne, poprzedzające budowę podziemnego parkingu. W pierwszych dniach znaleziono fragmenty torsu Neptuna, rękę, muszlę, kwiaty, a także elementy basenu i jego fundamentów oraz ceglane doprowadzenie wody^[3].

Jak ustalił wrocławski historyk dr Tomasz Sielicki, podczas generalnego remontu fontanny na placu Nowy Targ, który przeprowadzono w 1874 roku, oryginalną, barokową figurę Neptuna zastąpiła nowa rzeźba. To ona została zniszczona wiosną 1945 roku podczas oblężenia Wrocławia. Dr Sielicki postanowił odnaleźć monument. Według artykułów w prasie z okresu remontu fontanny wynikało, że oryginalny Neptun został przewieziony na prywatną posesję byłego radnego miejskiego, porucznika Carla Müllera w Wielowsi koło Sycowa, gdzie figura została odnaleziona jesienią w 2022 roku. 7 grudnia 2022 ocalałe fragmenty posągu wróciły do Wrocławia. Obecnie znajdują się, jako depozyt Muzeum Miejskiego Wrocławia, w zakładzie kamieniarskim na terenie Starego Cmentarza Żydowskiego przy ulicy Ślężnej^[4][5].

Rozważana była możliwość rekonstrukcji fontanny po renowacji placu^[6], jednakże w rozpisanym we wrześniu 2013 roku konkursie na projekt fontanny nie wymagano od prac nawiązania do historycznego tematu, ani nawet nie przyznawano za owo nawiązanie dodatkowych punktów. Dowolność tematu nowej fontanny była krytykowana przez część środowiska muzealników, historyków sztuki, architektów i działaczy społecznych^[7]. W grudniu 2013 roku spośród 44 zgłoszonych projektów wyłoniono zwycięzcę konkursu, którym została Matylda Ariadna Nowak i jej kompozycja z blachy nierdzewnej. Gotowa fontanna miała stanąć na placu w 2015 roku^[8], jednak do realizacji nie doszło^[9]. Początkowo miasto planowało kolejny konkurs, ale ostatecznie został on odwołany^[10].

W 2016 r. rzeźbiarka Agnieszka Wolska zgłosiła do Wrocławskiego Budżetu Obywatelskiego projekt odbudowy fontanny Neptuna w oryginalnej lokalizacji^[11].

Przypisy