Formacja Hell Creek

Formacja Hell Creek w pobliżu Fort Peck, w stanie Montana

Hell Creek – formacja skalna datowana na przełom kredy i paleocenu (od późnego mastrychtu do wczesnego danu, 68–65 mln lat temu), rozciągająca się na pograniczu stanów Montana, Wyoming, Dakota Północna i Dakota Południowa w Stanach Zjednoczonych. W wielu miejscach osiąga ponad 100 m miąższości, z czego ostatnie kilka metrów należy już do kenozoiku. Próbki pobrane z warstw na granicy mastrychtu i danu wykazują obecność irydu oraz kryształów przeobrażonego kwarcu, dowodzącą kolizji z Ziemią meteorytu bądź komety, około 65,5 mln lat temu. Jest to jedyne stanowisko z zaznaczoną granicą pomiędzy erami mezozoiczną i kenozoiczną, w którym występują skamieniałości dinozaurów[1].

Nazwa formacji pochodzi od potoku płynącego obok miasteczka Jordan w stanie Montana - Hell Creek (Piekielny Potok).

Formacja Hell Creek składa się z iłowców, mułowców i piaskowców, będących osadami rzecznymi i brakicznymi deponowanymi w korytach rzecznych, deltach i na bagnach.

Największą kolekcję skamieniałości z formacji Hell Creek posiada Museum of the Rockies w Bozeman, stanie Montana, w hrabstwie Gallatin.

Poniżej zalega górnokredowa formacja Fox Hills (ang. Fox Hills Formation).

Montana Badlands (Formacja Hell Creek)

Skamieniałości

Przykłady rodzajów i gatunków zwierząt i roślin, których skamieniałości odnaleziono w Hell Creek:

Teropody (w tym ptaki)

Teropody z formacji Hell Creek
TaksonObecnośćOpisIlustracje

Rodzaj:

  1. Acheroraptor temertyorum
Przedstawiciel rodziny Dromaeosauridae i podrodziny Velociraptorinae.
Acheroraptor
Anzu
Dakotaraptor
Nanotyrannus
Tyrannosaurus

Rodzaj:

  1. Anzu wyliei
Duży przedstawiciel Caenagnathidae. Jeden z okazów zaliczanych do tego gatunku we wcześniejszych publikacjach klasyfikowano jako przedstawiciela rodzaju Chirostenotes o niepewnej przynależności gatunkowej[4].

Rodzaj:

  • Avisaurus
  1. Avisaurus archibaldi
Ptak, przedstawiciel podgromady Enantiornithes.

Rodzaj:

  1. B. baileyi
Ptak z grupy Hesperornithes.

Rodzaj:

  1. D. steini
Duży przedstawiciel Dromaeosauridae.

Rodzaj:

  1. Elmisaurus elegans
Owiraptorozaur, być może gatunek chirostenota. Znaleziony również w Judith River Formation.

Rodzaj:

  1. Nanotyrannus lancensis
Niewielki tyranozauryd, być może synonim rodzaju Tyrannosaurus.

Rodzaj:

  1. Ornithomimus sp.
Ornitomimid.

Rodzaj:

  1. Paronychodon lacustris
Pospolity celurozaur, prawdopodobnie dromeozauryd. Znaleziony również w formacjach Fruitland, Judith River, Lance oraz Laramie.

Rodzaj:

  1. Richardoestesia gilmorei
Pospolity celurozaur, być może synonim Paronychodon. Znaleziony również w formacjach Aguja, Judith River, Lance, Oldman i Scollard.

Rodzaj:

  1. Struthiomimus sedens
Duży ornitomimid[7].

Rodzaj:

  1. Troodon sp.
Troodontyd.

Rodzaj:

  1. Tyrannosaurus rex
Tyranozauryd, znany ze skamieniałości kilku osobników, w tym młodocianego, nazwanego „Jane”. Znaleziony również w formacjach Denver, Frenchman, Hill Creek South, Javelina, Kirtland, Lance, McRae, North Horn, Scollard i Willow Creek.

Dinozaury ptasiomiedniczne

Dinozaury ptasiomiedniczne z formacji Hell Creek
TaksonObecnośćOpisIlustracje

Rodzaj:

  1. Anatotitan copei
Dinozaur kaczodzioby.
Ankylosaurus
(c) I,, CC BY 2.5
Edmontosaurus
Triceratops

Rodzaj:

  1. Ankylosaurus magniventris
Ankylozaur. Znaleziony również w formacjach Lance i Scollard.

Rodzaj:

  1. Bugenasaura infernalis
Niewielki ornitopod.

Rodzaj:

  1. Dracorex hogwartsia
Pachycefalozaur, być może synonim Pachycephalosaurus.

Rodzaj:

  1. Edmontonia sp.
Nodozauryd.

Rodzaj:

  1. Edmontosaurus annectens
  2. Edmontosaurus regalis
  1. Bardzo pospolity.
  2. Bardzo pospolity.
  1. Hadrozaur. Znaleziony również w formacjach Denver, Frenchman, Lance, Laramie i Scollard.
  2. Hadrozaur, bardzo pospolity. Znaleziony także w formacjach Kanionu Horseshoe, Lance, Laramie, Scollard oraz St Mary River.

Rodzina:

  1. cf. Leptoceratops sp.
  1. Prymitywny ceratops.

Rodzaj:

  1. Pachycephalosaurus wyomingensis
Pachycefalozaur. Znaleziony również w formacjach Judith River i Lance.

Rodzaj:

  1. Parasaurolophus walkeri
Lambeozauryn. Znaleziony także w formacji Dinosaur Park.

Rodzaj:

  1. Sphaerotholus bucholtzae
Pachycefalozaur, być może synonim Prenocephale.

Rodzaj:

  1. Stygimoloch spinifer
Pachycefalozaur, być może synonim Pachycephalosaurus. Znaleziony także w formacji Lance.

Rodzaj:

  1. Thescelosaurus neglectus
Niewielki ornitopod. Znaleziony również w formacjach Frenchman, Lance, Laramie i Scollard.

Rodzaj:

  1. Torosaurus latus
Ceratops. Znaleziony również w formacjach Frenchman, Javelina, Kirtland, Lance i North Horn.

Rodzaj:

  1. Triceratops horridus
  2. Triceratops prorsus
  1. Bardzo pospolity.
  1. Ceratops, bardzo pospolity. Znaleziony także w formacjach Evanston, Frenchman, Kirtland, Lance, Laramie i Scollard.
  2. Ceratops, być może synonim Triceratops horridus, bardzo pospolity. Znaleziony także w formacjach Frenchman i Lance.

Rośliny

Rośliny z formacji Hell Creek
TaksonObecnośćOpisIlustracje

Rodzaj:

  1. Metasequoia sp.
Z Hell Creek znane są szyszki z nasionami metasekwoi.

Rodzaj:

  • Cobbania
  1. Cobbania corrugata
Prehistoryczny gatunek rośliny, przypisanej pierwotnie do rodzaju Pistia.

Rodzaj:

  1. Araucaria araucana

Pterozaury

Pterozaury z formacji Hell Creek
TaksonObecnośćOpisIlustracje

Rodzina:

  1. cf. Quetzalcoatlus sp.
Pojedynczy kręg szyjny azdarchida przypisywany jest kecalkoatlowi[8].
Quetzalcoatlus

Przypisy

  1. ↑ Śmierć dynastii. W: Tim Haines: Wędrówki z dinozaurami. Warszawa: MUZA SA, 2000, s. 277. ISBN 83-7200-579-6.
  2. ↑ David C. Evans, Derek W. Larson i Philip J. Currie. A new dromaeosaurid (Dinosauria: Theropoda) with Asian affinities from the latest Cretaceous of North America. „Naturwissenschaften”. 100 (11), s. 1041–1049, 2013. DOI: 10.1007/s00114-013-1107-5. (ang.). 
  3. ↑ Matthew C. Lamanna, Hans-Dieter Sues, Emma R. Schachner i Tyler R. Lyson. A New Large-Bodied Oviraptorosaurian Theropod Dinosaur from the Latest Cretaceous of Western North America. „PLoS ONE”. 9 (3), s. e92022, 2014. DOI: 10.1371/journal.pone.0092022. (ang.). 
  4. ↑ Philip J. Currie, Stephen J. Godfrey i Lew Nessow. New caenagnathid (Dinosauria: Theropoda) specimens from the Upper Cretaceous of North America and Asia. „Canadian Journal of Earth Sciences”. 30 (10), s. 2255–2272, 1993. DOI: 10.1139/e93-196. (ang.). 
  5. ↑ Larry D. Martin, Jewgienij Kuroczkin i Tim T. Tokaryk. A new evolutionary lineage of diving birds from the Late Cretaceous of North America and Asia. „Palaeoworld”. 21 (1), s. 59–63, 2012. DOI: 10.1016/j.palwor.2012.02.005. (ang.). 
  6. ↑ Robert A. DePalma, David A. Burnham, Larry D. Martin, Peter L. Larson i Robert T. Bakker. The first giant raptor (Theropoda: Dromaeosauridae) from the Hell Creek Formation. „Paleontological Contributions”. 14, s. 1–16, 2015. (ang.). 
  7. ↑ N. Longrich. A new, large ornithomimid from the Cretaceous Dinosaur Park Formation of Alberta, Canada: Implications for the study of dissociated dinosaur remains. „Palaeontology”. 54 (1), s. 983–996, 2008. (ang.). 
  8. ↑ M. D. Henderson, J. E. Peterson. An azhdarchid pterosaur cervical vertebra from the Hell Creek Formation (Maastrichtian) of southeastern Montana. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 26 (1), s. 192–195, 2006. (ang.). 

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Hell Creek.jpg
(c) Anky-man, CC-BY-SA-3.0
Hell Creek Formation near Ft. Peck Reservoir, Montana
Dakotaraptor wiki.jpg
Autor: Emily Willoughby, Licencja: CC BY-SA 4.0
Life restoration of the giant dromaeosaurid Dakotaraptor steini, with the bird species Lamarqueavis petra and the mammal Purgatories in the foreground.
Tyrannosaurus BW.jpg
Autor: Nobu Tamura (http://spinops.blogspot.com), Licencja: CC BY 2.5
Tyrannosaurus, a theropod from the Late Cretaceous of North America, pencil drawing
Ankylosaurus dinosaur.png
Possible appearance of a Ankylosaurus according to the few bones found. Based on skeletal reconstruction in Carpenter 2004 and photographs of fossils.
Quetzalcoatlus07.jpg
Quetzalcoatlus.
Anzu CMNH.jpg
Autor: Tadek Kurpaski from Pittsburgh,PA, USA, Licencja: CC BY 2.0
Restored skeleton of Anzu wyliei (previously labelled as a specimen of Chirostenotes)
Jane TRex Burpee.jpg
Jane at the Burpee Museum in Rockford, Illinois.
Acheroraptor reconstruction.jpg
Autor: Emily Willoughby, (e.deinonychus@gmail.com, emilywilloughby.com), Licencja: CC BY 3.0
Reconstruction of Acheroraptor, the new Hell Creek dromaeosaur described by Evans et al. November 2013. It's known only from the maxilla and dentary, so only the head and neck are illustrated. It's depicted staring at a hispine beetle, of which there is abundance evidence (Johnson et al 2000) from Hell Creek ichnofossils. Phylogenetic analysis recovers it as a velociraptorine, the most basal member of the group containing Velociraptor, Adasaurus and Tsaagan.
Montana Badlands.jpg
Autor: Meridas (Vladimír Socha), Licencja: CC BY-SA 4.0
Badlands in eastern Montana.
Triceratops Skeleton Senckenberg 2.jpg
Autor: EvaK, Licencja: CC BY-SA 2.5
Reconstruction of a Triceratops skeleton in the Senckenberg Museum in Frankfurt am Main, assembled from fragments of different skeletons
Edmontosaurus BW.jpg
(c) I,, CC BY 2.5
Edmontosaurus regalis, a hadrosaur from the Late Cretaceous of North America, pencil drawing. Illustration based from the Edmontosaurus' skeletal reconstruction by Greg Paul.