Formant (morfologia)

Formant, zrostek, afiks (od łac. affixum „element przyczepiony”) – słowotwórcza część wyrazu, dodana do jego rdzenia (podstawy słowotwórczej). Formant słowotwórczy modyfikuje wyraz podstawowy pod względem znaczeniowym lub funkcjonalnym[1].

Podział funkcjonalny

Ze względu na funkcję formanty dzielą się na:

  • fleksyjne – dodawane w procesie odmiany wyrazu przez osoby lub przypadki, bez zmiany kategorii gramatycznej;
  • derywacyjne – gdy poprzez dodanie afiksu zmienia się kategoria gramatyczna wyrazu, na przykład z czasownika na rzeczownik.

Podział formalny

Formalnie zrostki dzieli się w zależności od ich usytuowania względem morfemu w derywacie[2][3]:

  • przedrostek (prefiks) – występuje przed rdzeniem;
  • przyrostek (sufiks) – występuje po rdzeniu, afiks słowotwórczy;
  • postfiks – występuje po rdzeniu, afiks słowotwórczy oraz fleksyjny;
  • międzyrostek (spójka, interfiks) – występuje między dwoma rdzeniami;
  • okołorostek (cyrkumfiks) – występuje wokół rdzenia;
  • wrostek (infiks/interfiks) – występuje wewnątrz rdzenia;
  • formant zerowy (formant ujemny) – skrócenie rdzenia.

Przypisy

  1. ↑ Mistrík 1993 ↓, s. 411.
  2. ↑ Babik 2002 ↓, s. 16.
  3. ↑ Formant w języku polskim – szybko i prosto o słowotwórstwie, Poprawna polszczyzna dla każdego, 1 września 2019 [dostęp 2020-05-04] (pol.).

Bibliografia

  • Wiesław Babik, Słownik encyklopedyczny informacji, języków i systemów informacyjno-wyszukiwawczych, Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, 2002 (Nauka, Dydaktyka, Praktyka), ISBN 83-87629-84-7.
  • Jozef Mistrík, Encyklopédia jazykovedy, wyd. 1, Bratislava: Obzor, 1993, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758 (słow.).