Fort IV Twierdzy Toruń
 nr rej. A/1367 z 21 kwietnia 1971 | |
 Brama wjazdowa | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | ul. Chrobrego 86 |
| Typ budynku | |
| Rozpoczęcie budowy | 1878 |
| Ukończenie budowy | 1884 |
Położenie na mapie Torunia  | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 | |
 53°02′27,81″N 18°37′57,93″E/53,041058 18,632758 | |
Fort IV Twierdzy Toruń – fort artyleryjski, zbudowany pod nazwą Fort II Ludwig Yorck von Wartenburg[1].
Fort IV jako jedyny w Toruniu został zagospodarowany do obsługi ruchu turystycznego[2].
Lokalizacja
Fort znajduje się w prawobrzeżnej części miasta, w dzielnicy Katarzynka, przy ulicy Chrobrego 86.
Historia
Fort został zbudowany w latach 1878–1884 z cegły na planie pięciokąta, jako główny fort artyleryjski typu biehlerowskiego i stanowił część północno-wschodniej linii obrony miasta, w szczególności ochraniał dworce kolejowe Toruń-Mokre i Toruń-Północ. Wzniesiony według obowiązujących zasad sztuki artyleryjskiej mógł przetrwać półroczne oblężenie. Przeznaczony był dla załogi złożonej z dwóch kompanii piechoty oraz obsługi stanowisk artyleryjskich (łącznie około 800 osób), zakwaterowanych w 31 pomieszczeniach mieszkalnych. Uzbrojenie obiektu stanowiło 14 dział średniego kalibru oraz w różnych okresach od 15 do 22 dział ciężkiego kalibru położonych w dwóch bateriach skrzydłowych razem ze schronami dla ich obsługi. Ogień z dział fortecznych mógł sięgać w okolice Papowa Toruńskiego i dzisiejszej dzielnicy Grębocin – obiekt nigdy jednak nie spełnił swoich militarnych zadań. Na terenie fortu zachował się tradytor i 9 schronów piechoty. W ostatnich latach zrewitalizowane zostały dwa stanowiska obserwacyjne (piechoty i artylerii) z obrotowymi wieżami. W latach 90. XIX wieku i w latach 1911–1914 przeszedł dodatkową modernizację: zamurowano część okien w pomieszczeniach mieszkalnych i wszystkie otwory okienne w dwóch pomieszczeniach technicznych, pozostałe wyposażono w pancerne okiennice, zlikwidowano windy amunicyjne w związku z wyprowadzeniem artylerii na baterie sprzężone oraz wprowadzono wentylację mechaniczną. Całość otoczono drutem kolczastym. Część koszar i poterna zostały wzmocnione metrową warstwą betonu na również metrowej poduszce piaskowej, co uodporniło żywotne części fortu na pociski z dział kalibru 220 mm.
W 1920 roku został przejęty przez Wojsko Polskie i oddany 63. pułkowi toruńskiemu, który ulokował tam kompanię ckm po przeprowadzeniu gruntownego remontu zdewastowanego przez wyjeżdżające wojsko pruskie fortu (fort został pozbawiony wszystkich mechanicznych elementów obsługi i pancernych okiennic). Na nowo przebito część zamurowanych otworów okiennych, odmalowano wnętrza i bramy wjazdowe, wyremontowano instalację elektryczną. Porzucono jednak zamiar adaptacji całości na większe koszary ze względu na niskie położenie w terenie i przez to duże zwilgocenie zabudowań fortecznych.
Po 1945 roku
W 1956 roku wojsko zrezygnowało z użytkowania fortu, który miał zostać rozebrany, ostatecznie jednak zaadaptowano go na zakład uprawy pieczarek, a w latach 90. XX w. został sprzedany Jerzemu Okońskiemu. Nowy właściciel zaadaptował fort na cele turystyczne, czyniąc z niego jedyny obiekt tego typu w Toruniu – w pełni zakonserwowany, oczyszczony z roślinności maskującej, udostępniony turystom i przygotowany na organizację imprez różnego rodzaju. W forcie mieści się również schronisko młodzieżowe.
Na początku XXI w. na przedpolu fortu urządzono pole golfowe.
Galeria
Fort sfotografowany przez amerykańskiego satelitę wywiadowczego Corona 98 (KH-4A 1023) w dniu 23 sierpnia 1965 roku
Fosa
Wnętrze odnowionego stanowiska obserwacyjnego
Zabytkowa latryna
Wejście do kaponiery
Zakole fosy
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Dzieje Fortu IV (pol.). [dostęp 2008-07-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-23)].
- ↑ Twierdza Toruń Fort IV Toruń, Twierdza Toruń Fort IV w Toruniu, Nocowanie.pl [dostęp 2016-11-10].
Bibliografia
- M.Giętkowski, Z.Karpus, W.Rezmer, Twierdza Toruń, Duet, Toruń 2004, ISBN 83-89706-12-1
- Strona poświęcona Twierdzy Toruń
Linki zewnętrzne
- Fort Żółkiewski. fort.torun.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-11)].
Media użyte na tej stronie
Autor:
Mapa miasta Toruń, Polska
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
(c) SANtosito, CC BY-SA 4.0
Location map of Kuyavian-Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 53.83 N
- S: 52.28 N
- W: 17.16 E
- E: 19.88 E
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
An original 19th century military toilet in Fort IV, Toruń Fortress
Inside of the observation point at Fort IV, Toruń Fortress
Fort IV, Toruń Fortress
_seen_by_the_American_reconnaissance_satellite_Corona_98_(KH-4A_1023)_(1965-08-23).png)
Fort IV "Stanisław Żółkiewski" Twierdzy Toruń sfotografowane przez amerykańskiego satelitę wywiadowczego Corona 98 (KH-4A 1023) w dniu 23 sierpnia 1965 r.
Autor: Pko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Toruń, Fort IV Twierdzy Toruń, zakole fosy.