Fort IV w Poznaniu

Fort IV
Fort 4

nr rej. A-245 z 25 maja 1983[1]
Pozostałości stanowiska W.T.90
Państwo	Polska
Miejscowość	Poznań
Adres	ul. Syrenia[2]
Typ budynku	fort
Architekt	Hans von Biehler
Rozpoczęcie budowy	1879
Ukończenie budowy	1884
Ważniejsze przebudowy	1888-1889, 1892, 1913-1914
Zniszczono	po II wojnie światowej
Właściciel	Miasto Poznań[2]
Plan budynku
Położenie na mapie Poznania Fort IV Fort 4
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Fort IV Fort 4
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Fort IV Fort 4
52°25′45″N 16°59′16″E/52,429167 16,987778

Fort IV (Hake, Henryka Dembińskiego) – jeden z 18 fortów wchodzących w skład Twierdzy Poznań. Znajduje się na Karolinie przy ulicy Syreniej^[1].

Historia

Zbudowany został w latach 1879–1884, w pierwszym etapie budowy twierdzy fortowej^[3].

Fort otrzymał nazwę Hake na cześć Karla von Hake (wcześniej nazwę tę miał lewobrzeżny Fort Hake, dawniej św. Wojciecha). W 1931 zmieniono patronów na polskich, Fort IV otrzymał imię generała Henryka Dembińskiego.

Podczas bitwy o Poznań, fort był magazynem amunicji dla artylerii niemieckiej walczącej w obrębie Cytadeli^[4]. 10 lutego 1945, po zniszczeniu mostu kolejowego przy Cytadeli, i zbombardowaniu promu dzień później, dostawy zostały przerwane^[4]. Z terenów wokół fortu Niemcy ewakuowali się 17 lutego 1945^[5][6].

Teren fortu wchodzi w skład obszaru Natura 2000 (obszar specjalnej ochrony SOO „Fortyfikacje w Poznaniu”, symbol PLH300005)^[7].

Lokalizacja i konstrukcja

Zdjęcie satelitarne fortu (1965).

Obiekt znajduje się w sąsiedztwie elektrociepłowni, hal fabrycznych i zabudowy jednorodzinnej. Na południe od fortu przebiega linia kolejowa Poznań Wschód – Žielieznodorožnyj, na zachodzie linia kolejowa Poznań Wschód – Bydgoszcz Główna, na północy linia kolejowa Zieliniec – Kiekrz. Został zbudowany na terenie wojskowego placu ćwiczeń (Exercier Platz)^[8]. Dojazd do fortu drogą fortową (ul. Syrenia) i drogą rokadową (ul. Bałtycka)^[9].

Kąt między odcinkami czoła – 130°^[10].

Przebudowy

W latach 1888-1889 fort był modernizowany. Rozebrano wtedy kaponierę czołową, zastępując ją kaponierą rewersową. Wybudowano też wtedy baterie dostawione na barkach: na lewym 6-stanowiskową, a na prawym 10-stanowiskową^[11]. Na środkowej remizie wału artyleryjskiego wybudowano stanowisko obserwacyjne P.B.St.87, a po 1892 roku dodatkowe dwa typu W.T.90^[12]. W latach 1913-1914 na bateriach wybudowano betonowe schrony. Fort był jednym z najlepiej umocnionych obiektów w Poznaniu^[11].

W czasie wojny pomieszczenia podwalni i koszar fortu wykorzystywano jako magazyny amunicji artyleryjskiej^[4][11]. W latach powojennych fort został wysadzony i niemalże całkowicie rozebrany^[13]. Wydobywano również z niego piasek, przez co wały ziemne są mało czytelne. Zachowały się: kaponiera czołowa, wyjazdy artyleryjskie oraz wyjście piechoty na wał główny.

Przyroda

W pozostałościach fortu stwierdzono występowanie nietoperzy takich gatunków, jak: nocek duży (Myotis myotis), mopek zachodni (Barbastella barbastellus), nocek rudy (Myotis daubentonii), nocek Natterera (Myotis nattereri), mroczek późny (Eptesicus serotinus), gacek brunatny (Plecotus auritus), gacek szary (Plecotus austriacus)^[14] oraz krzewów, m.in. rokitnika zwyczajnego i wierzb^[15].

Przypisy

Bibliografia

• Jacek Biesiadka: Twierdza Poznań. O fortyfikacjach miasta Poznania w XIX i XX wieku.. Poznań: 2006.Sprawdź autora:1.
• Zbigniew Szumowski: Boje o Poznań 1945. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1985, s. 350-356., ryc.
• Bogusław Polak: Poznańskie Fortyfikacje. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1988.

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia fortu