Fort I Twierdzy Toruń

Fort I Jan III Sobieski
Fort Ia König Wilhelm I

nr rej. A/1364 z 1 lutego 1971
Brama główna fortu
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miejscowość	Toruń
Adres	ul. Winna 19
Typ budynku	fort
Architekt	Hans von Biehler
Rozpoczęcie budowy	1888
Ukończenie budowy	1892
Położenie na mapie Torunia Fort I
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Fort I
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Fort I
53°01′08,09″N 18°40′04,50″E/53,018914 18,667917

Fort I Twierdzy Toruń - fort pancerny, zbudowany pod nazwą Fort Ia König Wilhelm I.

Lokalizacja

Fort znajduje się w prawobrzeżnej części miasta, w dzielnicy Winnica, przy ulicy Winnej 20, w sąsiedztwie Centrum Sportowo-Rekreacyjnego.

Historia

Fort został zbudowany na planie trapezu w latach 1888-1892 jako najmłodszy z piętnastu fortów wchodzących w skład Twierdzy Toruń i w związku z tym najnowocześniejszy w paśmie umocnień. Jest to jedyny fort pancerny nie tylko w obrębie Twierdzy, ale i na całym wschodzie II Rzeszy. W momencie budowy fort nosił numer Ia i imię Buchta (od wzgórza), dopiero 2 lata później w 1894 zmieniony na Wilhelma I. W 1920 roku otrzymał nowy numer I oraz obecnego patrona Jana III Sobieskiego.

Uzbrojenie forteczne składa się z baterii pancernej 4 haubic 21 cm typu "H.P.T. 90". Cały obiekt był przeznaczony dla załogi złożonej z 200 żołnierzy piechoty, 152 artylerzystów oraz 6 saperów, natomiast dowództwo tworzyło 13 oficerów. Posiadał również pomieszczenia komendantury, latryny, maszynownię, kuchnie oraz pomieszczenia obsługi baterii. Dostępu do zabudowań fortecznych broniła owalna kaponiera szyjowa (od strony koszar) oraz schrony położone na fortowym nasypie (schrony te równocześnie prowadziły do stanowisk obserwacyjnych oraz stanowisk obsługi baterii). Całość fortu otacza wał przeciwskarpy z suchą fosą.

W miarę wprowadzania do sztuki wojskowej nowych rodzajów uzbrojenia fort przeszedł kilka modernizacji. W 1905 roku zamontowano na jego terenie pierwszą w Toruniu baterię dział szybkostrzelnych. W 1911 roku całość fortu została otoczona drutem kolczastym.

Po powrocie Torunia do Polski w 1920 roku i przeprowadzeniu remontu większości fortów fort I został przeznaczony na magazyn i pomieszczenia gospodarcze.

Po 1945 roku

Do 1956 roku fort był własnością wojska, od tego czasu należał do administracji cywilnej. Po 1956 roku rozebrano część elementów murowanych - obmurowania fosy, częściowo kaponiery przeciwskarpowe, stajnię, schron lewej baterii skrzydłowej oraz zniszczono jedną z wież pancernych^[1][2][3].

W latach 1960-1991 mieścił się tu zakład Centralnych Piwnic Win Importowanych, na potrzeby którego dokonano przebudowy koszar szyjowych i kaponiery szyjowej. Obecnie w posiadaniu Stowarzyszenia - Grupa Rekonstrukcji Historycznej REX^[4].

Galeria

• 

  Lewa kaponiera przeciwskarpowa, stan po częściowej rozbiórce w 1956 roku

• Fort sfotografowany przez amerykańskiego satelitę wywiadowczego Corona 98 (KH-4A 1023) w dniu 23 sierpnia 1965 roku

• 

  Brama wjazdowa

• 

  Wieża pancerna

Zobacz też

• Zbrodnia w Barbarce
• Obóz jeniecki na Glinkach w Toruniu
• Niemiecki obóz przesiedleńczy w Toruniu
• Fort I Jan III Sobieski zaprasza do odwiedzin! [ZDJĘCIA Z WNĘTRZA]

Przypisy

Bibliografia

• Atlas Twierdzy Toruń, red. M. Biskup i L. Narębski, z. 4, Fort I - Jan III Sobieski (Buchtafort; Fort Ia - Feste König Wilhelm I), K. Kawa, L. Narębski, Toruń 2008, ISBN 978-83-87639-99-0
• Twierdza Toruń, ZbigniewZ. Karpus, WaldemarW. Rezmer, MirosławM. Giętkowski, Toruń: Duet, 2004, ISBN 83-89706-12-1, OCLC 749632639 .

Linki zewnętrzne

• Toruński Portal Turystyczny