Fort Ia w Poznaniu

Fort Ia
Zwischenwerk Ia
Symbol zabytku nr rej. A-245 z 25 maja 1983[1]
Ilustracja
Koszary czołowe w Forcie Ia
Państwo

 Polska

Miejscowość

Poznań

Adres

ul. Warowna (przy ul. Gołężyckiej)[1]
ob. 11 ark. 9 dz. 2/30[2]

Typ budynku

fort

Architekt

Komitet Inżynieryjny Głównego Inspektoratu Twierdz

Rozpoczęcie budowy

1887

Ukończenie budowy

1890

Ważniejsze przebudowy

1913-1914

Właściciel

Miasto Poznań[2]

Położenie na mapie Poznania
Mapa konturowa Poznania, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Fort IaZwischenwerk Ia”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Fort IaZwischenwerk Ia”
Ziemia52°21′49″N 16°57′03″E/52,363611 16,950833

Fort Ia (Boyen[3], Krzysztofa Arciszewskiego[4]) (oryg. Zwischenwerk Ia) – jeden z 18 fortów wchodzących w skład Twierdzy Poznań. Znajduje się na Starołęce przy ulicy Warownej[1].

Historia

Zbudowany został w latach 1887–1890, w drugim etapie budowy twierdzy fortowej[5]. W 1902, po zniesieniu pierścienia twierdzy poligonalnej, fort otrzymał nazwę Boyen (nazwę tę nosił wcześniej kawalier I Boyen), na cześć generała Hermanna von Boyena[3]. W 1931 zmieniono patronów na polskich, Fort Ia otrzymał imię Krzysztofa Arciszewskiego[4].

W 1945, podczas bitwy o Poznań, 1083 pułk piechoty próbował zdobyć fort nacierając z południa od strony rozwidlenia linii kolejowej[6]. Fort został zdobyty 3 lutego 1945, kilkanaście godzin po zdobyciu Fortu I[7][8].

Teren fortu wchodzi w skład obszaru Natura 2000 (obszar specjalnej ochrony SOO „Fortyfikacje w Poznaniu”, symbol PLH300005)[9], utworzonego dla ochrony nietoperzy.

Lokalizacja i konstrukcja

Zdjęcie satelitarne fortu (1965).

Dojazd zapewniała droga forteczna (ul. Warowna) i droga rokadowa (ul. Forteczna)[10][11].

Fort zbudowany jest na planie trapezu[12]. Na wale 5 trawersów[12]. Komunikację z kaponierami zapewniały korytarze w przeciwskarpie. Ściany zewnętrzne fortu są oblicowane jasnymi i ciemnymi cegłami przez co obiekt ma, niespotykany w innych obiektach Twierdzy Poznań, wygląd. Z powodu przerwania kanału odwadniającego fosy częściowo zalane są wodą[13].

Do grudnia 2002 roku był zachowany dom wałmistrza za zapolu fortu, jednakże z uwagi na bardzo zły stan techniczny podjęto decyzję o rozbiórce[14][13].

Przebudowy

W latach 1913-1914 dokonano nielicznych modernizacji polegających na przemurowaniu niektórych okien i wejść oraz wstawieniu w ich miejsce nowych drzwi[13][15]. Na przeciwskarpie oraz przy wjeździe do fortu zbudowano po dwa małe betonowe schrony[15].

Podczas II wojny światowej obiekt był wykorzystywany jako magazyn[16].

Przyroda

Na terenie fortu występują takie gatunki jak: nocek duży (Myotis myotis), nocek rudy (Myotis daubentonii), nocek Natterera (Myotis nattereri), mroczek późny (Eptescius serotinus), gacek szary (Plecotus austriacus), gacek brunatny (Plecotus auritus), mopek zachodni (Barbastella barbastellus)[9]. Łącznie zimuje tu od kilkudziesięciu do ponad 110 nietoperzy, co czyni ten obiekt zimowiskiem o znaczeniu ponadregionalnym. Zwiedzanie pomieszczeń tego fortu w okresie od połowy września do połowy kwietnia może powodować niepokojenie nietoperzy i zmniejszać ich szanse na dotrwanie do wiosny - stanowiłoby więc naruszenie prawa ochrony przyrody.

Przypisy

  1. ↑ a b c Miasto Poznań, System Informacji Przestrzennej, Miejski Konserwator Zabytków: Zespół Fortów Zewnętrznego Pierścienia Fortyfikacji Pruskich. [dostęp 2013-06-24]. (pol.).
  2. ↑ a b Geopoz: Przeglądarka danych SIP. Miasto Poznań. [dostęp 2013-06-24]. (pol.)., warstwa: Grunty Miasta Poznania
  3. ↑ a b Maćkowiak ↓, s. 317.
  4. ↑ a b Maćkowiak ↓, s. 322.
  5. ↑ Maria Strzałko, Raport o stanie zabytków miasta Poznania, Miasto Poznań, 2007.
  6. ↑ Szumowski 1985 ↓, s. 355.
  7. ↑ Szumowski 1985 ↓, s. 356.
  8. ↑ Tadeusz Świtała. Luty 1945 w Poznaniu. „Kronika Miasta Poznania”. 2/1985, s. 30, 1985. Wydawnictwo Miejskie. (pol.). 
  9. ↑ a b Agnieszka Wieczorkiewicz, Krystyna Berezowska-Apolinarska, Prognoza oddziaływania na środowisko dotycząca projektu mpzp „Dolina Głuszynki – część B” w Poznaniu, Miejska Pracownia Urbanistyczna, Poznań, 2012, s. 48-49 [dostęp 2013-06-25] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-11] (pol.).
  10. ↑ Biesiadka i in. 2006 ↓, s. 175.
  11. ↑ Maćkowiak ↓, s. 319.
  12. ↑ a b Fort 1a Boyen (Generała Krzysztofa Arciszewskiego) Erbaut 1889. [dostęp 2013-06-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-30)]. (pol.).
  13. ↑ a b c Biesiadka i in. 2006 ↓, s. 179.
  14. ↑ Maćkowiak ↓, s. 317, 321.
  15. ↑ a b Maćkowiak ↓, s. 320.
  16. ↑ Maćkowiak ↓, s. 322-323.

Bibliografia

  • Przemysław Maćkowiak. Starołęckie umocnienia poznańskiej twierdzy fortowej. „Kronika Miasta Poznania”. 4/2009, s. 303-326. Miasto Poznań - Wydawnictwo Miejskie. (pol.). , fot., ryc.
  • Zbigniew Szumowski: Boje o Poznań 1945. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1985, s. 354-356., ryc.
  • Jacek Biesiadka, Andrzej Gawlak, Szymon Kucharski, Mariusz Wojciechowski: Twierdza Poznań. O fortyfikacjach miasta Poznania w XIX i XX wieku.. Poznań: 2006.

Linki zewnętrzne

Twierdza Poznań
Twierdza
fortowa
Forty główne
Forty pośrednie
Inne
Twierdza
poligonalna
Bramy
Forty
Hydrotechnika

Brama Berlińska Poznań.jpg

Media użyte na tej stronie

Poznań outline map.svg
Autor:

Oskarro. © użytkownicy OpenStreetMap.

Copyright użytkownicy UMP-pcPL., Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa lokalizacyjna Poznania
Greater Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Greater Poland Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.70 N
  • S: 51.05 N
  • W: 15.68 E
  • E: 19.19 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Brama Berlińska Poznań.jpg
Brama Berlińska - widok od zewnątrz
Twierdza Poznań Fort Ia, 1965-08-23.png
Fort Ia Twierdzy Poznań sfotografowany przez satelitę KH-4A 1023, 23 sierpnia 1965 r.
Fort 1a Poznań.JPG
Fort 1a - Poznań