Fort V Twierdzy Warszawa

Fragment koszar szyjowych fortu

Fort V („Włochy“) – jeden z fortów pierścienia zewnętrznego Twierdzy Warszawa, wybudowany w latach osiemdziesiątych XIX wieku. Poprzednim w kolejności jest fort IV „Chrzanów“, zaś następnym – fort VI „Okęcie“.

Historia

Fort przeznaczony do osłony linii Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej oraz podejść do Warszawy od zachodu jest fortem typowym dla fortyfikacji rosyjskiej tego okresu i fortów budowanych w Warszawie. Zbudowany został jako dwuwałowy fort o narysie pięcioboku z dwoma czołami (przy czym kąt styku czół jest tutaj wyjątkowo bliski 180°). U styku czół oraz czół i barków wzniesiono kaponiery osłaniające otaczającą fort suchą fosę. Głównym obiektem zaplecza były zachowane do dnia dzisiejszego w bardzo dobrym stanie koszary szyjowe (fot.). W ramach modernizacji twierdzy fort został przebudowany: powstał jeden wał główny o bardzo szerokim przedpiersiu (około 30 m). W tym samym czasie zastąpiono ceglane kaponiery betonowymi; w szyi fortu powstała wtedy osłonięta ziemnym dziełem potężna kaponiera szyjowa. Po 1909 roku, w ramach likwidacji twierdzy wszystkie kaponiery wysadzono.

Stan zachowania

Do dnia dzisiejszego fort zachował się w dobrym stanie. Teren poforteczny w jego szyi i na esplanadzie (przed czołem) zajmuje cmentarz. Istnieją zachowane w bardzo dobrym stanie koszary, poterna koszarowa na osi oraz ruiny kaponier i wysadzonego tradytora. Bardzo czytelny układ ziemny fortu, między innymi wał i esplanada, ulegała w ostatnich latach dewastacji i zatarciu.

Fort jest objęty planem rewitalizacji Urzędu Dzielnicy Włochy. W obrysie wałów mają się znaleźć boisko i korty tenisowe oraz miejsca rekreacyjne dla mieszkańców dzielnicy. Do marca 2015 roku pod kierunkiem projektantki Małgorzaty Pastewki odtworzono historyczne wały ziemne na lewym barku fortu oraz przywrócono suchą fosę. Budynkiem koszar opiekuje się Fundacja Ochrony Zabytków Techniki Wojskowej, będąca w trakcie tworzenia tam skansenu sprzętu militarnego.