Fort XIII Twierdzy Toruń

Fort XIII Karol Kniaziewicz
Fort VI Winrich von Kniprode
Symbol zabytku nr rej. A/304 z 5 października 1971
Ilustracja
Główne wejście do fortu
Państwo Polska
Województwo kujawsko-pomorskie
MiejscowośćToruń
Adresul. Okólna
Typ budynkufort
Rozpoczęcie budowy1882
Ukończenie budowy1885
Położenie na mapie Torunia
Mapa konturowa Torunia, na dole znajduje się punkt z opisem „Fort XIII Karol KniaziewiczFort VI Winrich von Kniprode”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Ziemia52°58′58,11″N 18°36′56,33″E/52,982808 18,615647

Fort XIII Twierdzy Toruń - główny fort artyleryjski, zbudowany pod nazwą Fort VI Winrich von Kniprode.

Lokalizacja

Fort znajduje się w lewobrzeżnej części miasta, w dzielnicy Stawki, na terenie jednostki wojskowej, przy ulicy Okólnej.

Historia

Został wzniesiony z betonu i cegły w latach 1882-1885 na planie pięciokąta w pierwszej fazie wznoszenia toruńskich fortów, podobnie jak fort II, V, VII, XI i XV. Stary typ fortyfikacji jest widoczny w barkanowym narysie obiektu i otwartych stanowiskach artyleryjskich (łącznie 15) bez betonowych umocnień. Obiekt miał być ważnym punktem obrony Torunia od południa; ogień z jego dział sięgał do miejscowości Popioły i Grabie.

Począwszy od roku 1894 fort ten przeszedł szereg modernizacji, dzięki którym stał się odporny na ogień dział kalibru 150 mm (tu głównie wzmocnienie sklepień koszar metrową warstwą betonu i wzmocnienie nasypów ziemnych). Uzupełniono również roślinne zamaskowanie obiektu, a w 1911 roku otoczono całość drutem kolczastym. Od roku 1912 fort posiadał instalację elektryczną, a jego mury zewnętrzne zostały pogrubione o dalsze 1,5 metra. W 1914 roku zbudowano trawersy w przejściach wewnątrz obiektu i zamurowano większość okien (na całą wysokość lub na 2/3). Ponadto w latach 1890-1892 i 1898-1900 wzniesiono po obydwu stronach fortu betonowe baterie pancerne z czterema basztami dla dział kalibru 150 mm i punktami obserwacyjnymi. Całość wyposażenia fortecznego została wywieziona przez odchodzącą armię pruską, a baterie poważnie uszkodzone.

Po przejęciu fortu przez Wojsko Polskie w obiekcie umieszczono najpierw internowanych "białych Rosjan" z armii Wrangla, a od 1922 roku w obiekcie mieściły się naprzemiennie koszary piechoty i artylerii przyjeżdżających na ćwiczenia na toruński poligon. W latach 1922-1924 fort został wyremontowany. Na nowo otwarto zamurowane okna i naprawiono instalację elektryczną. W jeden z baterii urządzono skład artyleryjski.

W 1939 roku w forcie mieściło się stanowisko dowodzenia Armii Pomorze, co stało się przyczyną zbombardowania go przez wojska hitlerowskie. Ostrzał nie zrobił jednak warowni większej krzywdy. W 1941 roku hitlerowcy umieścili w forcie najpierw jeńców polskich, a następnie część jeńców brytyjskich osadzonych w Stalagu XXA[1][2][3].

Po 1945 roku

Fort jest zachowany w dobrym stanie. Mimo wywózki większości urządzeń mechanicznych przez Niemców przed 1920 roku, zachował się w nim szereg oryginalnych elementów wyposażenia, w tym kraty, bramy, studnie i asfaltowa posadzka w prochowni. Remonty przeprowadzane w forcie przez Wojsko Polskie nie zmieniły również jego zasadniczego układu pomieszczeń. Obiekt jest dostępny dla turystów po wcześniejszym umówieniu. Znajduje się obecnie na terenie wojskowym - 1. Bazy Materiałowo-Technicznej.

Galeria

Zobacz też

Przypisy

  1. Twierdza Toruń | www.torun.pl, www.torun.pl [dostęp 2016-11-09].
  2. Michał P. Kadlec, PO TORUNIU: Fort I im. Jana III Sobieskiego, PO TORUNIU [dostęp 2016-11-09].
  3. JW Web Development, Twierdza Toruń i Forty toruńskie, www.turystyka.torun.pl [dostęp 2016-11-09].

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Toruń location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa miasta Toruń, Polska
Kuyavian-Pomeranian Voivodeship location map.svg
(c) SANtosito, CC BY-SA 4.0
Location map of Kuyavian-Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.83 N
  • S: 52.28 N
  • W: 17.16 E
  • E: 19.88 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
FortTorun4 DSC0019.JPG
Autor: Wistula, Licencja: CC BY 3.0
Fort IV Torun
Toruń Fort XIII.jpg
Autor: Margoz, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń, fort XIII im. K. Kniaziewicza, 1880-1885, 1889-1893, 1905-1914
Toruń Fort XIII 1.jpg
Autor: Margoz, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Ta fotografia przedstawia zabytek wpisany do rejestru zabytków pod numerem ID
Toruń Fort XIII monument.jpg
Autor: Margoz, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń, fort XIII im. K. Kniaziewicza, 1880-1885, 1889-1893, 1905-1914
Toruń Fort XIII 2.jpg
Autor: Margoz, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Ta fotografia przedstawia zabytek wpisany do rejestru zabytków pod numerem ID
Toruń Fort XIII 3.jpg
Autor: Margoz, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń, fort XIII im. K. Kniaziewicza, 1880-1885, 1889-1893, 1905-1914
Toruń, Fort XIII plaque.jpg
Autor: Margoz, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Ta fotografia przedstawia zabytek wpisany do rejestru zabytków pod numerem ID