Fosforyty

Apatyt z Brazylii

(c) Rob Lavinsky, iRocks.com – CC-BY-SA-3.0

Apatyt

Fosforyty – skały osadowe o chemicznym lub organicznym pochodzeniu.

• Chemizm: złożone głównie z fosforanów (zawierają od 12 do 40% P₄O₁₀), reprezentowanych przez apatyt (kolofan) i kwarc, kalcyt, glaukonit, kaolinit, montmorillonit, czasami też limonit i substancje organiczne.
• charakterystyczną cechą jest zazwyczaj rozległe, poziome rozprzestrzenienie złoża o niewielkiej masy i wielkości.
• Fosforyty tworzą wkładki, przewarstwienia lub szeroko rozprzestrzenione pokłady wśród wapieni i margli.

Występowanie

Fosforyty tworzą się w wyniku wytrącania fosforanu wapnia z wody morskiej, także w czasie procesów diagenetycznych oraz poprzez nagromadzenie się szczątków różnych zwierząt, (głównie kości) i ich odchodów w klimacie suchym.

Miejsca występowania:

• Największe złoża fosforytów znajdują się w Ameryce Północnej (stany Północna Karolina i Floryda),
• na Ukrainie,
• w Rosji (Półwysep Kolski, obwód czelabiński i okolice jeziora Bajkał),
• w Saharze Zachodniej,^[1] Algierii, Tunezji, Egipcie i Mauretanii.
• Złoża fosforytów o najwyższej jakości eksploatowane są na maleńkiej wyspie położonej na Pacyfiku, Nauru, które to stanowią główny produkt eksportowy tej najmniejszej republiki na świecie.

W Polsce fosforyty pochodzą z dwóch okresów geologicznych – z syluru i kredy. Fosforyty sylurskie występują w Górach Bardzkich, natomiast kredowe – na obrzeżu Gór Świętokrzyskich (w okolicach Annopola nad Wisłą), a także na wyniesieniu Łeby. Eksploatacja, prowadzona wyłącznie w Górach Świętokrzyskich, została zaniechana w 1970 r.

Zastosowanie

Fosforyty są głównym źródłem fosforu w przyrodzie i stanowią podstawowy surowiec do jego uzyskiwania, a także do produkcji sztucznych nawozów fosforowych (superfosfat) i nawozów mineralnych, tzw. mączka fosforytowa.

Zobacz też

• apatyt
• skały chemiczne

Bibliografia

• WacławW. Ryka WacławW., AnnaA. Maliszewska AnnaA., Słownik petrograficzny, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1982, ISBN 83-220-0150-9, OCLC 69507580 .
• AndrzejA. Bolewski AndrzejA., WłodzimierzW. Parachoniak WłodzimierzW., Petrografia, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1982, ISBN 83-220-0173-8, OCLC 749339255 .

Przypisy