Fragma (anatomia)

Fragma^[1] (łac. phragma, l. mn.: phragmata) – w wąskim znaczeniu jest to apodema występująca wewnątrz tułowia u większości przedstawicieli owadów uskrzydlonych. W szerokim sensie termin ten używany jest też do innych ściankowatych wyrostków wewnętrznych szkieletu bezkręgowców^[2].

Fragmy to wewnętrzne wyrostki oskórka, powstające w wyniku rozbudowy grzebieni antekostalnych grzbietowych płytek (tegitów) tułowia^[2]. Mają zwykle postać płytkowatą i służą za punkt przyczepu silnie rozbudowanych mięśni, zwłaszcza mięśni podłużnych grzbietu, biorących udział we wprawianiu skrzydeł w ruch^[1][3]. Fragma położona między przedtułowiem i śródtułowiem to profragma (łac. prophragma). U muchówek fragma wytworzona przez antekostę śródplecza ma często zredukowany rozmiar, a nawet przybiera formę szczątkową i nosi nazwę prefragmy (łac. praephragma)^[2]. Druga fragma położona między śródtułowiem a zatułowiem wykształca się z antekosty położonej zwykle na zatarczy śródtułowia (łac. mesopostnotum, mesophragmanotum). Zatarcza ta powstaje przez scalenie z tylną częścią śródplecza akrotergitu zaplecza. Fragmę tę nazywa się mezofragmą (łac. mesophragma), a u muchówek, u których to jest ona jedyną dobrze wykształconą fragmą, stosuje się dlań również nazwę postfragma (łac. postphragma)^[2]. Zatułów również ma zwykle swoją zatarczę (łac. metapostnotum, metaphragmanotum), powstałą ze zrośnięcia tylnej części zaplecza z akrotergitem pierwszego tergum odwłoka. Antekosta tejże zatarczy formuje fragmę zwaną metafragmą (łac. metaphragma). Tej ostatniej fragmy brak jest zupełnie u np. muchówek, które to nie używają drugiej pary skrzydeł do aktywnego lotu^[1][3][2].

Przypisy