Fragmenty murów getta w Warszawie

Fragment murów getta w Warszawie

Kierunkowskaz MSI przy ul. Złotej 62
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Adres	m.in. ul. Złota 62 , ul.Sienna 55 , ul. Waliców 11
Położenie na mapie Warszawy (c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5 Mur przy ul. Sienna 55
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Mur przy ul. Sienna 55
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Mur przy ul. Sienna 55
52°13′51,65″N 20°59′54,38″E/52,231014 20,998439

Tablice na fragmencie muru getta przy ul. Złotej 62

Fragmenty murów getta w Warszawie – zachowane fragmenty murów między posesjami lub ściany przedwojennych budynków wyznaczających po 16 listopada 1940 granicę pomiędzy warszawskim gettem a „aryjską" częścią miasta.

W 1940 łączna długość muru getta wynosiła ok. 18 km^[1]. Po zakończeniu II wojny światowej ocalałe z powstania w getcie oraz powstania warszawskiego wolnostojące mury żydowskiej dzielnicy zamkniętej zostały w większości wyburzone. Zachowały się nieliczne fragmenty murów biegnącego pomiędzy posesjami a także wyznaczające granicę getta ściany przedwojennych budynków. Trzy najbardziej znane fragmenty muru warszawskiego getta znajdują się na terenie dawnego tzw. małego getta, w podwórzach kamienic przy ulicach Siennej 55 i Złotej 62 oraz na ulicy Waliców 11.

Lokalizacje

• Ulica Sienna 55 – w tym miejscu granicę getta wyznaczał, istniejący już przed 1940, mur pomiędzy posesjami Sienna 53 i 55. Mur ma ok. 3 metrów wysokości. Po jego stronie zachodniej znajdują się tablica pamiątkowa, umieszczona tutaj dzięki inicjatorowi upamiętnienia tego miejsca, Mieczysławowi Jędruszczakowi^[2]. W murze znajduje się ubytek po dwóch cegłach, które w 1989 zostały przewiezione do Muzeum Holocaustu w Waszyngtonie (w tym muzeum można również obejrzeć kopię tego fragmentu muru). Po stronie wschodniej („aryjskiej", obecnie dziedziniec XII LO im. Henryka Sienkiewicza) znajduje się odsłonięty w styczniu 2010 pomnik granic getta^[3]. Dostęp do fragmentu muru getta przy Siennej 55 jest możliwy od strony ulicy Złotej 62^[4]. W 2017 władze dzielnicy podjęły działania na rzecz remontu muru i jego otoczenia, m.in. ma być on dostępny od strony XII LO, a pod murem od strony al. Jana Pawła II powstanie strefa dydaktyczno-historyczna^[5].
• Ulica Złota 62 – murem getta jest fragment ściany przedwojennego budynku o wysokości ok. 6 metrów. Znajduje się na nim m.in. tablica pamiątkowa odsłonięta 26 maja 1992 przez prezydenta Izraela Chaima Herzoga podczas oficjalnej wizyty w Polsce, a także tablica z mapą warszawskiego getta^[6]. Pojedyncze cegły pochodzące z tego fragmentu muru trafiły do Muzeum Historii Holocaustu Jad Waszem w Jerozolimie oraz do muzeów w Houston i Melbourne.
• Ulica Waliców 11 – zachowany mur budynku należącego do dawnego browaru Hermana Junga stanowił granicę getta od listopada 1940 do sierpnia 1942. W latach 1999–2000 mur został wkomponowany w biurowiec Aurum^[7].
• Cmentarz żydowski – od listopada 1940 aż do wyłączenia nekropolii z getta w grudniu 1941 granicą dzielnicy zamkniętej był istniejący mur cmentarza od strony ulic Młynarskiej, Smętnej, Spokojnej, Kolskiej oraz północny odcinek muru cmentarza przy ulicy Okopowej.
• Gmach Sądów Grodzkich na Lesznie (dawniej ulica Leszno 53/55, obecnie Sąd Okręgowy, al. Solidarności 127) – boczne ściany (od strony północnej, wschodniej i zachodniej) wraz z murami zamykającymi wewnętrzne dziedzińce niewłączonego do getta gmachu Sądów wyznaczały granicę dzielnicy zamkniętej od listopada 1940 do sierpnia 1942.
• Ulica Chłodna 41 – od listopada 1940 do grudnia 1941 boczna ściana tej kamienicy stanowiła fragment zachodniej granicy małego getta biegnącej na tyłach posesji przy ulicy Wroniej.
• Ulica Krochmalna 4/28 – od listopada 1940 do grudnia 1941 boczna ściana tej kamienicy stanowiła fragment północnej granicy małego getta.
• Ulica Ogrodowa 55 – od listopada 1940 do grudnia 1941 boczna ściana tej kamienicy stanowiła fragment zachodniej granicy małego getta biegnącej na tyłach posesji przy ulicy Wroniej.
• Ulica Okopowa 78 – zachowany fragment muru otaczającego zabudowania Fabryki Garbarskiej Temler i Szwede (od strony stacji benzynowej przy ulicy Stawki, na wprost wylotu ul. Smoczej) był jednocześnie murem getta przez cały okres istnienia dzielnicy zamkniętej.
• Ulica Stawki 10 – na tyłach Zespołu Szkół Licealnych i Ekonomicznych nr 1 zachował się fragment muru getta stanowiący granicę Umschlagplatzu^[8][9]. W 2014 mur został rozebrany i po oczyszczeniu cegieł zrekonstruowany^[10].
• Ulica Świętojerska róg ulicy Nowiniarskiej^[11] – granicę getta wyznaczał tutaj mur, którego niewielki fragment znajduje się przy wjeździe na parking podziemny na tyłach gmachu Sądu Najwyższego.

Zobacz też

• Pomniki granic getta w Warszawie

Przypisy

Galeria

• 

  Ul. Sienna 55

• 

  Upamiętnienie muru przy Siennej 55 od strony Siennej 53

• 

  ul. Złota 62

• 

  Ul. Waliców 11

• 

  Mur cmentarza żydowskiego przy ul. Spokojnej

• 

  Gmach Sądów Grodzkich (widok od strony wschodniej)

• 

  Na tyłach Zespołu Szkół Licealnych i Ekonomicznych nr 1 przy ul. Stawki 10

Bibliografia

• Mapy: Getto warszawskie. Współczesny układ ulic i ostańce zabudowy według stanu na marzec 2001 na tle dawnego planu miasta, opracowanie kartograficzne Paweł E. Weszpiński, współczesna treść tematyczna (przebieg ulic i ostańce) Robert Marcinkowski; Getto warszawskie. Granice przed wielką akcją likwidacyjną, opracowanie kartograficzne Paweł E. Weszpiński [w:] Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie – przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, 2001. ISBN 83-87632-83-X.