Język francuski
Język francuski (fr. langue française lub français) – język pochodzenia indoeuropejskiego z grupy języków romańskich. Jako językiem ojczystym posługuje się nim ok. 80 mln ludzi: ok. 67 mln Francuzów, ok. 4,5 mln Belgów (czyli 42%), ok. 1,5 mln Szwajcarów (czyli 20%), a także ok. 8 mln mieszkańców kanadyjskich prowincji Québec, Ontario i Nowy Brunszwik. Około 201 milionów osób na całym świecie używa francuskiego jako języka głównego (oszacowanie z 2009 r. według Organisation mondiale de la Francophonie), a 72 miliony jako drugiego języka codziennego (w tym krajach Maghrebu). Wiele z tych osób mieszka w krajach, w których francuski jest jednym z języków urzędowych bądź powszechnie używanych (54 kraje). Paradoksalnie, w Algierii, Maroku i Tunezji, gdzie nie ma statusu języka urzędowego, jest bardziej rozpowszechniony niż w wielu krajach Czarnej Afryki, w których jest jedynym językiem urzędowym.
Język francuski jest używany także w Stanach Zjednoczonych przez potomków osadników z Francji (ok. 2 mln), głównie w stanach Luizjana (Cajunowie) i Maine. We Włoszech francuskim posługuje się ok. 100 tys. osób. Ponadto jest to język powszechnie znany w dawnych koloniach francuskich w Azji (Wietnam, Laos, Kambodża) oraz w byłych terytoriach zależnych na Bliskim Wschodzie (Liban i Syria)[3].
Obecnie francuski jest oficjalnym językiem Europejskiej Agencji Kosmicznej, Europejskiej Unii Nadawczej, FIA, FIFA, FINA, Interpolu, Międzynarodowego Biura Miar i Wag, Międzynarodowej Organizacji Hydrograficznej, Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego, Międzynarodowego Towarzystwa Nauk Politycznych, Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, NATO, Organizacji Narodów Zjednoczonych, OECD[4], Światowej Agencji Antydopingowej, Światowej Organizacji Handlu, UCI, Unii Afrykańskiej oraz Unii Europejskiej. Francuski do końca XX wieku był drugim po języku angielskim najczęściej studiowanym i nauczanym językiem obcym, zaś z początkiem nadejścia XXI wieku został wyparty przez język hiszpański i stał się trzecim językiem na świecie pod względem popularności nauczania, jak też trzecim językiem w komunikacji międzynarodowej[5][6].
Pochodzenie i historia
Francuski wywodzi się z łaciny. Na język ten wpłynęły także, zwłaszcza w warstwie leksykalnej i w mniejszym stopniu gramatycznej, celtycki język galijski i germański język frankijski[7].
Francuski od XVIII wieku był językiem międzynarodowym, przede wszystkim dyplomacji i kultury. Międzynarodową karierę języka francuskiego potwierdziła już w r. 1789 Akademia Berlińska, przyznając nagrodę dziełu Antoine’a de Rivarola De l'Universalité de la langue française (O uniwersalizmie języka francuskiego). Po francusku pisali m.in. niemiecki filozof Gottfried Wilhelm Leibniz i polski, Jan Nepomucen Potocki (Rękopis znaleziony w Saragossie). W powieściach Lwa Tołstoja, Tomasza Manna, bardzo wiele dialogów napisanych jest po francusku, również Fryderyk Nietzsche w swoich pismach posługiwał się terminami francuskimi. Francuski był bardzo popularny w Polsce, szczególnie wśród arystokracji. W całej Europie wykształceni ludzie posługiwali się na co dzień francuskim, na przykład arystokracja rosyjska. Przykładowo w języku polskim do niedawna bardzo popularne było jeszcze francuskie „par excellence” (w całym tego słowa znaczeniu). Dzięki temu dziedzictwu oraz nieustającej promocji języka przez rząd francuski nadal posiada on ogromne znaczenie, mimo wyparcia go w wielu sytuacjach przez język angielski.
W średniowieczu francuski był językiem dworu angielskiego. Dzisiejsze motto brytyjskie (Dieu et mon droit) nadal jest zdaniem francuskim, podobnie jak dewiza Holandii (Je maintiendrai).
Dużą rolę w promowaniu języka francuskiego jako uniwersalnego języka całej Francji miała rewolucja francuska. Okólnik Komitetu Ocalenia Publicznego z 16 czerwca 1794 roku wskazywał, że „w jednej i niepodzielnej Republice język musi być jeden. Zróżnicowanie dialektów to federalizm”[8].
Akademia Francuska
Od 1665 roku nad czystością francuskiego standardu językowego czuwa Akademia Francuska, która promuje używanie terminów pochodzenia francuskiego i systematycznie tworzy neologizmy zastępujące nazewnictwo anglojęzyczne. Zjawisko to odnosi się również do skrótowców, które urabia się na podstawie francuskiego ekwiwalentu danego terminu, np.:
- SIDA, a nie AIDS (syndrome de l'immunodéficience acquise);
- OTAN, a nie NATO (Organisation du traité de l’Atlantique Nord);
- ADN, a nie DNA (acide désoxyribonucléique);
- ordinateur, a nie computer = 'komputer';
- courriel, a nie e-mail.
Promowaniem języka francuskiego w świecie zajmuje się Międzynarodowa Organizacja Frankofonii.
Alfabet
Alfabet składa się z 26 podstawowych liter: a, b, c, d, e, f, g, h, i, j, k, l, m, n, o, p, q, r, s, t, u, v, w, x, y, z.
We francuskim istnieją dwie ligatury: œ, æ
Istnieje też 14 liter ze znakami diakrytycznymi: à, â, ç, é, è, ê, ë, î, ï, ô, û, ù, ü, ÿ.
Wymowa w języku francuskim
Do przedstawiania wymowy stosuje się znaki transkrypcji według międzynarodowego alfabetu fonetycznego (polski skrót MAF, angielski IPA, francuski API).
Gramatyka języka francuskiego
Jedną z cech charakterystycznych gramatyki języka francuskiego, odróżniającą ją od niektórych innych języków nowożytnych, jest różnorodność czasów i trybów. W trybie orzekającym istnieje osiem czasów, ale dwa z nich nie są używane w mowie: passé simple (czas przeszły prosty) i passé antérieur (czas przeszły złożony). Występują one wyłącznie w narracji literackiej. Także nie wszystkie formy czasów w innych trybach używane są w języku mówionym, np. subjonctif imparfait (tryb łączny czasu przeszłego niedokonanego) i subjonctif plus-que-parfait (tryb łączny czasu pozaprzeszłego) czy wreszcie druga forma trybu warunkowego[9].
Cechą wyróżniającą francuski jest też zjawisko nieodróżniania w mowie wielu form gramatycznych, które występują w piśmie (np. większość wyróżników liczby mnogiej rzeczowników i czasowników, większość form rodzaju żeńskiego w odmianie czasowników).
Gramatyka francuska została opracowana w sposób całościowy w pierwszej połowie XVII w. przez Claude’a Favre’a de Vaugelas. Maurice Grevisse (1895–1980), belgijski gramatyk, jest autorem książki do dziś funkcjonującej jako dzieło referencyjne: Le Bon Usage (pierwsze wydanie z roku 1936, systematycznie uaktualniane, ostatnio w 2016).
Oficjalny status we Francji
Według konstytucji Francji język francuski jest od 1992 roku urzędowym językiem tego kraju. Francuszczyzna jest używana w oficjalnych publikacjach rządowych i publicznych szkołach. Reklamy telewizyjne i prasowe zawierające zwroty obcojęzyczne muszą zawierać tłumaczenie na francuski. Wszystkie filmy w kinach również muszą być dubbingowane (fr. doublage) na język francuski.
Oprócz francuskiego w kraju używa się również innych języków, jednak nie są one oficjalnie uznane przez rząd francuski.
Zobacz też
- romanistyka
- langues d’oïl
- język oksytański
- język franko-prowansalski
- verlan, louchebem
- Frankofonia, Frankofoni
- język piemoncki w porównaniu z włoskim i francuskim
- Wikipedia francuskojęzyczna
Przypisy
- ↑ Demography – Population at the beginning of the month.
- ↑ [1]
- ↑ Organisation internationale de la Francophonie. francophonie.org. [dostęp 2017-11-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-24)]. (fr.).
- ↑ Convention relative à l'Organisation de Coopération et de Développement Economiques
- ↑ The worldwide decline of french (ang.)
- ↑ The decline and fall french language (ang.)
- ↑ Pascale Cheminée: Aux origines du français : Trésors et histoire de la langue française. Paris: Littré. ISBN 978-2351840443. (fr.).
- ↑ Jan Baszkiewicz: Wolność, Równość, Własność. Rewolucje burżuazyjne. Warszawa: Czytelnik, 1981, s. 234. ISBN 83-07-00199-4.
- ↑ Claude Hagège, Combat pour le français: Au nom de la diversité des langues et des cultures, wyd. Odile Jacob, 2006
Linki zewnętrzne
- leconjugueur.lefigaro.fr – Odmiana wszystkich czasowników
- Portal Onet: [2] – Słownik polsko-francuski i francusko-polski
- Français vers Polonais - A de à à accoucher. dicovia.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-21)]. [3] [4] Słownik francuski-polski, zawiera słownictwo podstawowe
Media użyte na tej stronie
.svg)
.svg)
The national and official state flag of Haiti; arms obtained from http://www.webchantier.com/. The civil flag can be found at here.
.svg)
Flag of Canada introduced in 1965, using Pantone colors. This design replaced the Canadian Red Ensign design.
Flag of Laos
Flag of Mauritania, adopted in 2017. The National Assembly added red stripes to the top and bottom edges to represent “the blood shed by the martyrs of independence”.
Please do not replace the simplified code by a version created with Inkscape or another vector graphics editor❗
The proportions of this flag are 3:2; however, there is no official definition for the correct proportions and also 5:3 is widely used.
Flag of Rwanda. The flag ratio is 2:3 with the stripes being 2:1:1. Colors are the following officially: Pantone 299 C 2X (blue), RAL 6029 (green), RAL 1023 (yellow) and RAL 1003 (golden yellow). (As of 03/08/2010, the only color used is the Pantone 299 C, which is from here. The rest of the colors are RAL shades from here.)
Flag of Senegal
.svg)
Flag of the Ivory Coast, written by Jon Harald Søby, modified by Zscout370. The colors match to what is reported at http://fotw.vexillum.com/flags/ci.html.
Autor: aaker (original PNG file: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:New-Map-Francophone_World.PNG ), Licencja: CC BY-SA 4.0
The French language in the world
The following things have been changed from the old "Map-Francophone World.png":
- Vietnam, Cambodia and Laos are no longer colored in light blue, this is because French is not used there very much these days.
- Mauritania, Morocco, Algeria, and Tunisia have been colored light blue, because the French language is widely used. There are even more French speakers in those countries where French is the official language.
- The Western Sahara has been colored light blue, due to the increased use of French there.
- A green square has been added in London to recognize the French-speaking minority there.
.svg){kind=link}
The national flag of the Democratic Republic of the Congo. Created according to the 2006 constitution : Son emblème est le drapeau bleu ciel, orné d’une étoile jaune dans le coin supérieur gauche et traversé en biais d’une bande rouge finement encadrée de jaune. (Its symbol is a sky blue flag, decorated with a yellow star in the upper left corner and crossed in the diagonal by a red strip with thin yellow borders) It seems to be identical, except for a lighter field hue, to the 1966–1971 flag.
Flaga Paktu Północnoatlantyckiego (NATO).