Francis Hutcheson

Francis Hutcheson (ur. 8 sierpnia 1694 w Drumalig w Irlandii, zm. 8 sierpnia 1746 w Glasgow) – irlandzki filozof okresu oświecenia, związany głównie z oświeceniem szkockim, wczesny myśliciel utylitaryzmu.

Życiorys

Hutcheson urodził się w rodzinie szkockiej, studiował na uniwersytecie w Glasgow, a w 1716 otrzymał prawo do odprawiania nabożeństw w obrządku prezbiteriańskim. Irlandzkie pochodzenie przekreśliło jego szanse na zawodowe nauczanie religii na terenie Szkocji, wrócił więc do Irlandii i nauczał w Dublin Academy. Jednocześnie pisał swe Inquiry into the Origins of our Ideas of Beauty and Virtue (wydane w 1725).

Filozofia

Hutcheson wystąpił z atakiem na Mandeville’a i był kontynuatorem nurtu w etyce, który zapoczątkował Shaftesbury. Oponując Mandeville’owi Hutcheson twierdził, że cnoty nie wolno zastępować przyjemnością^[1].

Hutcheson sprzeciwiał się tezie Hobbesa – podjętej również przez Hume'a – według której nasze koncepcje zła i dobra są ufundowane na hedonizmie i rachunkach cierpień. Według Hutchesona, cnota co prawda często łączy się z przyjemnością, lecz nie skazuje nas to bynajmniej na przyjęcie tezy twierdzącej, że wszystkie nasze odruchy są motywowane egoizmem. W przeciwieństwie do swych poprzedników Hutcheson twierdził, że cnota i występek pojawiają się przed uczuciami przyjemności lub cierpienia – to cnota daje przyjemność a nie przyjemność tworzy cnotę. Czynienie dobra jest dla człowieka rzeczą naturalną, nie tylko wobec siebie, ale i wobec innych – maksymalizacja szczęścia innych jest więc przykazaniem naturalnym i staje się moralną podstawą utylitaryzmu.

Dzieła (wybór)

• Inquiry into the Origins of our Ideas of Beauty and Virtue, in Two Treatises, 1725.
• Reflections upon Laughter, 1725-6, Dublin Journal
• Remarks upon the Fable of the Bees, 1726, Dublin Journal
• Essay on the Nature and Conduct of the Passions and Affections, with Illustrations of the Moral Sense, 1728.
• Letters between the late Mr. G. Burnet and Mr. Hutcheson, 1728, London Journal
• Hutchesoni Oratio Inauguralis, 1730
• Considerations on Patronage Addressed to the Gentlemen of Scotland, 1735
• Metaphysicae Synopsis Ontologiam et Pneumatologiam complectens, 1742
• Philosophae Moralis Institutio Compendiaria, Ethices et Jurisprudentiae Naturalis Elementa continens, Libri III, 1742. (Transl. 1747 as A Short Introduction to Moral Philosophy in Three Books, containing the Elements of Ethics and the Law of Nature, Vol. 1, Vol. 2)
• A System of Moral Philosophy in Three Books, written by the late Frances Hutcheson, LL.D., Professor of Moral philosophy in the University of Glasgow, Vol. 1, Vol. 2, 1755.
• Logicae Compendium & c., 1756 (transl. 1971)

Przypisy

Bibliografia

• Hutcheson. W: Historia filozofii. Pod redakcją G. F. Aleksandrowa, B. E. Bychowskiego, M.B. Mitina, Pawła Judina. Tłum. z rosyjskiego Stanisław Nowakowski, Ruta Światło, Witold Wudel. T. II: Filozofia XV - XVIII w. Warszawa: Książka i Wiedza, 1962, s. 279. (pol.)

Linki zewnętrzne

• DaleD. Dorsey DaleD., Francis Hutcheson, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy [online], CSLI, Stanford University, 20 kwietnia 2021, ISSN 1095-5054 [dostęp 2021-06-08]  (ang.).