Franciszek Łukaszczyk
 fotografia z 1936 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| doktor nauk medycznych | |
| Alma Mater | |
| Doktorat | |
| Uczelnia | Uniwersytet Jagielloński |
| Okres zatrudn. | 1924 - 1956 |
| Odznaczenia | |
  | |
Franciszek Łukaszczyk (ur. 21 lutego 1897 w Zubsuche, zm. 19 maja 1956 w Warszawie) – polski lekarz, pionier radiolecznictwa, współzałożyciel Instytutu Radowego w Warszawie.
Życiorys
Wczesne lata
Pochodził ze starych rodzin góralskich - był synem Franciszka Łukaszczyka i Wiktorii zd. Galica (brat Wiktorii był ojcem Wincentego Galicy, kuriera tatrzańskiego). Jego kuzynem był Franciszek Orawiec[1]. W latach szkolnych 1907/08-1913/14 był uczniem klas I-VII c.k. Gimnazjum w Nowym Targu. W 1915 ukończył gimnazjum w Zakopanem, a w 1923 studia medyczne w Uniwersytecie Jagiellońskim. Brał udział w wojnie polsko-radzieckiej. W 1924 uzyskał tytuł dr. wszech nauk medycznych. Odbył praktykę radiologiczną w Institut du Radium w Paryżu u samej Marii Curie Skłodowskiej oraz w Institut fur Krebsforschung w Berlinie, Sankt Georg Krankenhaus Strahlenabteilung w Hamburgu i w Radiumhemmet w Sztokholmie. W czasie swojej nauki miał sposobność uczenia się od wielu wybitnych osób m.in: Witolda Eugeniusza Orłowskiego, Antoine Lacassagne, czy Claude Regaud.
W 1924 podjął pracę w Uniwersytecie Jagiellońskim jako starszy asystent w Katedrze i Klinice Chorób Wewnętrznych. Był pionierem radiolecznictwa w Polsce i twórcą polskiej szkoły radioterapii onkologicznej. W latach 30. zainicjował w Polsce społeczną akcję zwalczania nowotworów. W 1932 współorganizował i został pierwszym dyrektorem Instytutu Radowego w Warszawie i kierownikiem Działu Medycznego funkcję tę pełnił aż do śmierci)[2].
II wojna światowa
Po wybuchu II wojny światowej Łukaszczyk ukrył cenny sprzęt laboratoryjny, w trakcie kampanii wrześniowej wywiózł gram radu do domku letniskowego niedaleko Warszawy. Po kapitulacji stolicy przywiózł część radu z powrotem do miasta. Instytut Radowy został przekształcony w Miejski Szpital Przeciwrakowy. Niemcy postanowili skonfiskować rad, jednak Łukaszczyk zdoła przestraszyć niemieckich urzędników skutkami napromieniowania. Był wielokrotnie przesłuchiwany przez Gestapo w sprawie zniknięcia radu, który ukrywał sam w skrytkach na terenie Instytutu, nie chcąc narażać pracowników szpitala na skutki promieniowania[2].
Po wybuchu powstania warszawskiego Niemcy zlikwidowali Miejski Szpital Przeciwrakowy nakazując opuszczenie szpitala przez pracowników i część chorych mogących samodzielnie chodzić, a pozostali pacjenci zostali zamordowani. Łukaszczyk przekupił niemieckiego lekarza i w eskorcie wojska wykradł znajdujący się w szpitalu rad i wywiózł ładunek do własnego domu w Poroninie. Działania Łukaszczyka umożliwiły szybkie wznowienie leczenia pacjentów po zakończeniu II wojny światowej[2].
Okres powojenny
Początkowo pracował w szpitalu im. Gabriela Narutowicza w Krakowie. Dzięki jego staraniom Instytut Radowy w Warszawie został reaktywowany w lutym 1947 roku, a Łukaszczyk został ponownie jego dyrektorem[2]. Od 1951 członek korespondent Polskiej Akademii Umiejętności, a od 1953 profesor nadzwyczajny.
Chorował na białaczkę, która była spowodowana transportem oraz ukrywaniem radu w czasie wojny bez odpowiedniego zabezpieczenia, zmarł 19 maja 1956 roku.
Przyczynił się do rozwoju onkologii, wprowadzając pojęcie dynamiki procesu nowotworowego, ustalając wskazania do radioterapii, dokonując opisu zmian zachodzących w naczyniach włosowatych skóry pod wpływem wielokrotnej ekspozycji na promieniowanie. Unowocześnił postępowanie radioterapeutyczne i dowiódł, że poszczególne typy komórek różnie reagują na proces naświetlania w zależności od dawki i czasu ekspozycji. Opracował również metodykę leczenia radem w miejscach trudno dostępnych[2].
Odznaczenia i upamiętnienie
Odznaczony dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi (1938 i 1952[3]) oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1949)[4].
Jego nazwiskiem nazwana jest jedna z ulic na warszawskim Ursynowie i Centrum Onkologii w Bydgoszczy[2].
Przypisy
- ↑ Barbara Stanisławczyk: Ostatni krzyk. Od Katynia do Smoleńska historie dramatów i miłości. Poznań: Dom Wydawniczy „Rebis”, 2011, s. 237. ISBN 978-83-7510-814-9.
- ↑ a b c d e f Medical Tribune - O człowieku, który wykradł Niemcom rad, podyplomie.pl [dostęp 2019-03-02].
- ↑ M.P. z 1952 r. nr 27, poz. 354.
- ↑ M.P. z 1949 r. nr 49, poz. 679.
Bibliografia
- Biogramy uczonych polskich, Część VI: Nauki medyczne zeszyt 1: A-Ł (pod redakcją Andrzeja Śródki), Ossolineum, Wrocław 1990
- Poronin dawniej i dziś. Praca zbiorowa pod redakcją Anieli Bafii i Teresy Nocoń, Poronin 2004
Media użyte na tej stronie
Franciszek Łukaszczyk - radiolog, naczelny lekarz Instytutu Radowego w Warszawie.
Autor: Marek M (talk) 19:07, 15 July 2011 (UTC), Licencja: CC BY-SA 3.0
Ten plik został załadowany za pomocą narzędzia Commonist.