Franciszek Bielak

Franciszek Bielak
Piotr Wokulski
Ilustracja
Franciszek Bielak (przed 1926)
Data i miejsce urodzenia

7 października 1892
Kraków

Data i miejsce śmierci

17 stycznia 1973
Kraków

Miejsce spoczynku

Cmentarz Rakowicki w Krakowie

Zawód, zajęcie

historyk literatury, nauczyciel

Narodowość

polska

Edukacja

C. K. Gimnazjum Św. Anny w Krakowie

Rodzice

Piotr, Anna

Krewni i powinowaci

Antoni, Waleria (rodzeństwo)

Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi Srebrny Wawrzyn Akademicki Kawaler Orderu Świętego Sylwestra

Franciszek Piotr Bielak, ps. „Piotr Wokulski” (ur. 7 października 1892 w Krakowie, zm. 17 stycznia 1973 tamże) – polski historyk literatury.

Życiorys

Urodził się 7 października 1892 w Krakowie[1]. Był synem Piotra (ur. 1836, zm. w kwietniu 1904, urzędnik, kupiec[2][3]) oraz Anny z domu Jukier. Miał brata Antoniego (1872–1931), profesora gimnazjalnego, siostrę Walerię (ur. ok. 1885)[4][5].

Uczęszczał do C. K. Gimnazjum Męskiego im. Królowej Zofii w Sanoku do 1907, kończąc V klasę (do tego czasu zamieszkiwał w tamtejszej bursie gimnazjalnej, a profesorem w gimnazjum i zarazem jego opiekunem pozostawał jego brat Antoni[6])[7], a od 1907 do C. K. Gimnazjum św. Anny w Krakowie[8][9], gdzie zdał egzamin dojrzałości w 1910[10]. Studiował historię literatury i językoznawstwo na Uniwersytecie Jagiellońskim w latach 1910–1914, w 1926 przebywał na studiach uzupełniających w Paryżu. W 1919 uzyskał stopień doktora filozofii na UJ na podstawie pracy Wpływ Mickiewicza na Kondratowicza i Romanowskiego, przygotowanej pod opieką Ignacego Chrzanowskiego. Pracował jako nauczyciel języka polskiego w wielu gimnazjach krakowskich – macierzystym św. Anny (1915–1916[11], 1918–1919[12], 1933–1950), M. Ramułtowej (1916–1917), św. Jacka (1917–1918[13], 1920–1925), im. Tadeusza Kościuszki (1919–1920), im. A. Witkowskiego (1925–1933), im. Adama Mickiewicza (1950–1952), im. Jana III Sobieskiego (1952–1954). W latach 1933–1948 był kierownikiem Ogniska Metodycznego Nauki Języka i Literatury Polskiej w Okręgu Szkolnym Krakowskim. W okresie międzywojennym współpracownik tygodnika katolickiego „Głos Narodu” (red. ks. Jan Piwowarczyk). Od 1927 pozostawał związany z Uniwersytetem Jagiellońskim; od 1927 do 1952 wykładał metodykę nauczania języka polskiego w Studium Pedagogicznym UJ[14], brał udział w tajnym nauczaniu uniwersyteckim w okresie okupacji,więzień obozu pracy w Nowym Wiśniczu 1940–41. Od 1959 pracował jako docent w Katedrze Historii Literatury Polskiej – prowadził wykłady z dziejów literatury polskiej XIX wieku oraz metodyki nauczania literatury[14]. Był także wykładowcą w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie od 1945 do 1950[14] oraz docentem w Katedrze Literatury Polskiej WSP od 1959 do 1961. Odszedł na emeryturę z uniwersytetu w 1963.

Przed wyborami do Rady Miasta Krakowa z 1938 został członkiem komitetu Polskiego Bloku Katolickiego[15].

Zajmował się szczególnie dziejami literatury polskiej Staropolski[16], Odrodzenia, romantyzmu i pozytywizmu. Zajmował się m.in. życiem i twórczością Szymona Starowolskiego m. in Działalność naukowa Szymona Starowolskiego – 1958; badał motywy franciszkańskie w literaturze polskiej od czasów Piotra Skargi do XX wieku. Analizując Pana Tadeusza zwrócił uwagę na klasyczno-oświeceniowe elementy opisów przyrody. Odnalazł i opublikował nieznany utwór Adolfa Dygasińskiego Ostatnia wyprawa Albertusa (1925); przygotował do wydania także inne utwory Dygasińskiego – Zając (1947) i Gody życia (1948) oraz Wybór poezji Władysława Syrokomli. Był autorem szkiców biograficznych wybitnych pedagogów krakowskich przełomu XIX i XX wieku i wieloletnim współpracownikiem Polskiego Słownika Biograficznego; opracował ponadto kilka podręczników do języka polskiego dla szkół gimnazjalnych, Tom wspomnieniowy Z odległości lat wydany pośmiertnie (red. Kasper Świerzowski) (1979). Na prośbę dr Jana Zygmunta Robla ukrywał jeden z egzemplarzy tzw. „Archiwum Robla”, dokumentacji badań obiektów z mogił w Katyniu przywiezionych przez delegację Czerwonego Krzyża do Instytutu Badań Sądowych w Krakowie. Był członkiem korespondentem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Przez wiele lat był prezesem oddziału krakowskiego Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza i został członkiem honorowy tego zrzeszenia[14]. Był członkiem Komisji Historyczno-Literackiej Polskiej Akademii Umiejętności[14].

Grobowiec Bielaków na Cmentarzu Rakowickim

Zamieszkiwał przy Placu Wszystkich Świętych 7 w Krakowie[17]. Miał córkę Annę Bielak-Sobolewską[1][18].

Zmarł po długiej chorobie 17 stycznia 1973 w Krakowie[1]. 20 stycznia 1973 po mszy św. w bazylice oo. franciszkanów został pochowany w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera 46, rząd wschodni)[1][14][19].

W 1991 ustanowiono w Krakowie ulicę Franciszka Bielaka[20].

Odznaczenia

Przypisy

  1. ↑ a b c d Franciszek Bielak. Nekrolog. „Dziennik Polski”. 16, s. 4, 19 stycznia 1973. 
  2. ↑ Kronika. Zmarli. „Gazeta Lwowska”. 79, s. 3, 7 kwietnia 1904. 
  3. ↑ Bielak. Z odległości lat 1979 ↓, s. 32.
  4. ↑ Bielak. Z odległości lat 1979 ↓, s. 31, 33, 35, 36, 38-40.
  5. ↑ Tadeusz Chmielewski. Włodzimierz Bańkowski – zasłużony pedagog sanockiego gimnazjum. „Rocznik Sanocki”. VI, s. 288, 1988. Towarzystwo Rozwoju i Upiększania Miasta Sanoka. 
  6. ↑ CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1906/1907 (zespół 7, sygn. 42). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 553.
  7. ↑ 26. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1906/1907. Sanok: 1907, s. 1, 74.
  8. ↑ Bielak. Z odległości lat 1979 ↓, s. 36.
  9. ↑ Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum Nowodworskiego czyli Św. Anny w Krakowie za rok szkolny 1909. Kraków: 1909, s. 73.
  10. ↑ Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum Nowodworskiego czyli Św. Anny w Krakowie za rok szkolny 1910. Kraków: 1910, s. 101.
  11. ↑ Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum Nowodworskiego czyli Św. Anny w Krakowie za rok szkolny 1916. Kraków: 1916, s. 38.
  12. ↑ Sprawozdanie Dyrektora Państwowego Gimnazyum Nowodworskiego Czyli św. Anny w Krakowie za rok 1919. Kraków: 1919, s. 4, 5.
  13. ↑ Wiadomości osobiste. „Dziennik Urzędowy c. k. Rady szkolnej krajowej w Galicyi.”, s. 206, Nr 10 z 15 października 1918. 
  14. ↑ a b c d e f Franciszek Bielak. Nekrologi. „Dziennik Polski”. 18, s. 4, 21-22 stycznia 1973. 
  15. ↑ Prezydium Polskiego Bloku Katolickiego. „Głos Narodu”, s. 9-10, Nr 314 z 15 listopada 1938. 
  16. ↑ Maria Myćka-Kril: Dorobek nauczycieli i uczniów Gimnazjum w Sanoku. W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 99.
  17. ↑ Zofia Bandurka: Wykaz imienny zaproszonych i obecnych na Zjeździe – przygotowała mgr Zofia Bandurkówna. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 117.
  18. ↑ Kasper Świerzowski: Uwagi o tekstach. W: Franciszek Bielak: Z odległości lat. Wspomnienia i sylwetki. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1979, s. 342. ISBN 83-08-00193-9.
  19. ↑ Zarówno jego ojciec Piotr, jak i jego brat Antoni, zostali pochowani w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Rakowickim, położonym w kwaterze 46, zob. Lista osób zasłużonych pochowanych na Cmentarzu Rakowickim (1803–1939). W: Karolina Grodziska–Ożóg: Cmentarz Rakowicki w Krakowie. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1987, s. 97. ISBN 83-08-01428-3.
  20. ↑ Zmiany nazw alei i ulic. kmk.krakow.pl. [dostęp 2019-12-22].
  21. ↑ M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 411 „za zasługi na polu pracy zawodowej”.
  22. ↑ M.P. z 1936 r. nr 261, poz. 461 „za szerzenie zamiłowania do literatury polskiej”.

Bibliografia

  • Franciszek Bielak. Nekrolog. „Dziennik Polski”. 16, s. 4, 19 stycznia 1973. 
  • Franciszek Bielak. Nekrologi. „Dziennik Polski”. 18, s. 4, 21-22 stycznia 1973. 
  • Encyklopedia Katolicka t. II 1989 hasło Bielak Franciszek s.530 - 1.
  • Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny t.I Warszawa 1984.
  • Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A-J, Wrocław 1983.
  • Andrzej Przewoźnik: Katyń zbrodnia prawda pamięć, Warszawa 2010.
  • Henryk Barycz: O Franciszku Bielaku - przyjacielu ludzi i książek (wspomnienie), „Zeszyty Naukowe UJ. Prace historycznoliterackie”, z. 29, 1974.
  • Kasper Świerzowski: Wokół życia i spraw Franciszka Bielaka, w: Franciszek Bielak: Z odległości lat. Wspomnienia i sylwetki. Kraków 1979.
  • Zenon Jagoda: Franciszek Bielak (7.X.1892 - 17.I.1973), „Rocznik Komisji Historycznoliterackiej”, XII 1976.
  • Kasper Świerzowski: Franciszek Bielak. W pięćdziesięciolecie doktoratu, „Ruch Literacki”, 1969, z. 5.
  • Kasper Świerzowski: Franciszek Bielak, pedagog - uczony - działacz, „Rocznik Towarzystwa Literackiego im Adama Mickiewicza”, 1969.
  • Marian Tatara: Z Katedry gimnazjalnej do docentury w uniwersytecie. o działalności naukowej Franciszka Bielaka, „Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza”, X/1975.
  • Kazimierz Wyka: Franciszek Bielak, doctor philosophiae Universitatis Jagiellonica. 7.II.1919 - 16.IV.1969, „Zeszyty Nauk. UJ” nr 245, Prace historycznoliterackie, z. 17 Kraków 1970.
  • Z odległości lat.... W: Franciszek Bielak: Z odległości lat. Wspomnienia i sylwetki. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1979. ISBN 83-08-00193-9.

Media użyte na tej stronie

POL Wawrzyn Akademicki BAR.svg
Baretka: Wawrzyn Akademicki.
VAT Order of Saint Sylvester Cav BAR.svg
Baretka: Order Świętego Sylwestra – Kawaler – Watykan / Stolica Apostolska.
Grób Franciszka Bielaka.jpg
Autor: Kordiann, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób Franciszka Bielaka na Cmentarzu Rakowickim