Franciszek Fiedler

Franciszek Fiedler

Data i miejsce urodzenia	12 września 1880 Warszawa, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	27 listopada 1956 Warszawa, Polska
Poseł I kadencji Sejmu PRL
Okres	od 20 listopada 1952 do 20 listopada 1956
Przynależność polityczna	Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Odznaczenia

Grób Franciszka Fiedlera na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Franciszek Fiedler, właśc. Efroim Truskier, pseud. Berent, Dżek, Leon Markiewicz, A. Szwarc, Keller, Winkler (ur. 12 września 1880 w Warszawie, zm. 27 listopada 1956 w Warszawie) – polski historyk ruchu robotniczego pochodzenia żydowskiego, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, członek rzeczywisty PAN, poseł na Sejm PRL I kadencji, członek Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Polski, Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, przewodniczący Komisji Biura Politycznego KC PZPR ds. Nauki^[1], Budowniczy Polski Ludowej.

Życiorys

Pochodził z bogatej żydowskiej rodziny mieszczańskiej, burżuazyjnej, był synem Beniamina Truskiera i Ewy Honsikalin; w młodości przyjął nazwisko Fiedler. Ukończył gimnazjum J. Pankiewicza w Warszawie (1898); w 1900 podjął studia w dziedzinie historii na Uniwersytecie Fryderyka Wilhelma w Berlinie. Za działalność w polskich organizacjach narodowych i udział w demonstracji przeciwko wykładom jednego z profesorów, został usunięty z uczelni w 1901 i wydalony z Niemiec; w Warszawie aresztowany, został osadzony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. Ponownie studiował na Uniwersytecie Zuryskim w Zurychu w latach 1903–1905 i 1906–1909. W 1905 został członkiem Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy; działał w Wydziale Zawodowym SDKPiL i w Komisji Socjaldemokratycznych Związków Zawodowych, brał udział w rewolucji 1905–1907. Współpracował z warszawskim pismem „Trybuna”, a także był współzałożycielem pisma „Młot”, lata 1911–1912 spędził w więzieniu. W 1912 wyjechał za granicę Nadwiślańskiego Kraju, po powrocie działał w Warszawie i w Petersburgu, był redaktorem „Naszej Trybuny” w Petersburgu. W 1915 przebywał przez pewien czas we Włoszech, gdzie leczył chorobę płuc. Od 1916 wchodził w skład Zarządu Głównego SDKPiL, prowadził rozmowy nad zjednoczeniem tej partii oraz PPS-Lewicy. Od 1917 był redaktorem centralnego organu prasowego SDKPiL, „Czerwonego Sztandaru”. W czasie I wojny światowej od kwietnia do listopada 1917 był więziony przez władze niemieckie w obozach w Lubaniu i w Havelbergu.

W odrodzonej Polsce działał w Komunistycznej Partii Robotniczej Polski (KPRP), wchodził w skład jej Komitetu Centralnego (1918–1924). Aresztowany w lutym 1920 był więziony kolejno w więzieniu na Mokotowie, w X Pawilonie, we Wronkach, obozie w Dąbiu i na Pawiaku. Po wyjściu z więzienia w 1921 opracowywał politykę rolną KPRP. „Tezy agrarne”, których był jednym z autorów, zostały przyjęte przez II Zjazd KPRP. W 1924 usunięto go z partii pod zarzutem działalności prawicowej. Wyjechał wówczas do Moskwy, dwa lata później do Gdańska; w kolejnych latach przebywał w Berlinie (1928–1933), Brukseli (1933), Paryżu (1933–1935). Od 1935 kierował działalnością wydawniczą Komunistycznej Partii Polski. W 1938 osiedlił się we Francji, mieszkał początkowo we Paryżu, następnie na południu kraju i od 1942 w Grenoble. Był jednym z organizatorów kół PPR we Francji, współpracował z antyniemieckim ruchem oporu, wcześniej pomagał uchodźcom z wojny domowej w Hiszpanii.

Powrócił do Polski w 1945; wykładał historię ruchu robotniczego w Centralnej Szkole Partyjnej w Warszawie (1945–1948), później na Uniwersytecie Warszawskim (w 1953 Rada Państwa nadała tytuł profesora zwyczajnego). Był redaktorem naczelnym „Trybuny Wolności” (1945–1947) i „Nowych Dróg” (1947–1952); w latach 50 XX w. uczestniczył w pracach nad Konstytucją PRL. W 1945 został członkiem Komitetu Centralnego PPR, w 1948 – PZPR. Od 1952 pełnił mandat posła na Sejm. Brał udział w organizacji Polskiej Akademii Nauk i Instytutu Historii PAN, w 1952 został członkiem rzeczywistym PAN oraz członkiem Prezydium PAN. Uniwersytet Warszawski nadał mu doktorat honorowy (1951)^[2]. W listopadzie 1949 został członkiem Ogólnokrajowego Komitetu Obchodu 70-lecia urodzin Józefa Stalina^[3].

Został pochowany z honorami partyjnymi i wojskowymi 30 listopada 1956 w Alei Zasłużonych na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A27-tuje-6/7)^[4]. W uroczystościach pogrzebowych uczestniczyli m.in. członkowie Biura Politycznego KC PZPR przewodniczący Rady Państwa Aleksander Zawadzki, premier Józef Cyrankiewicz, Stefan Jędrychowski i Roman Zambrowski, a także prezes Polskiej Akademii Nauk prof. Jan Dembowski^[5].

Tablica pamiątkowa znajdująca się na jego grobie została uroczyście odsłonięta 27 listopada 1957^[6].

Odznaczenia

• Order Budowniczych Polski Ludowej (22 lipca 1949 jako jeden z pierwszych)^[7][8].
• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (11 września 1950)^[9].
• Order Sztandaru Pracy I klasy (dwukrotnie, po raz drugi w 1955)^[10].
• Order Krzyża Grunwaldu III klasy (za udział w ruchu oporu we Francji).

Wybrane publikacje

W pracy naukowej zajmował się dziejami ruchu robotniczego, historią gospodarczą średniowieczną i nowożytną, teorią myśli marksistowskiej oraz historią i teorią spółdzielczości. Ogłosił wiele prac historycznych, m.in.:

• Tło gospodarcze przewrotu majowego (1927)
• Luksemburgizm a kwestia chłopska (1932)
• W sprawie chłopskiej (1933)
• Historyczne znaczenie Konstytucji 3 Maja (1945)
• W 28 rocznicę Rewolucji Październikowej (1945)
• W sprawie granic wschodnich (1945)
• Reakcyjna koncepcja dwóch wrogów (1947, ze Stefanem Jędrychowskim)
• Sto lat „Manifestu Komunistycznego” (1948)
• Uwagi w sprawie powstania i rozwoju państwa demokracji ludowej (1950)

Przypisy

Bibliografia

• Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1; A-J, Wrocław 1983
• Aleksander Mazur, Order Krzyża Grunwaldu 1943-1985, Warszawa 1988.
• Notka biograficzna Franciszka Fiedlera na stronie IPN