Franciszek Gąsienica Groń

Franciszek Gąsienica Groń

(c) Happa, CC BY 3.0 Zdjęcie nagrobne Franciszka Gąsienicy Gronia
Data i miejsce urodzenia	30 września 1931 Zakopane
Data i miejsce śmierci	31 lipca 2014 Zakopane, Polska
Klub	Wisła-Gwardia Zakopane
Wzrost	170 cm[1]
Dorobek medalowy
Reprezentacja  Polska Igrzyska olimpijskie brąz Cortina d’Ampezzo 1956 Indywidualnie Mistrzostwa świata brąz Cortina d’Ampezzo 1956 Indywidualnie
Odznaczenia

Franciszek Gąsienica Groń (ur. 30 września 1931 w Zakopanem, zm. 31 lipca 2014 tamże^[2]) – polski narciarz, kombinator norweski, skoczek narciarski, olimpijczyk, reprezentant Polski. Pierwszy polski medalista zimowych igrzysk olimpijskich^[3]. Zdobył brązowy medal w kombinacji norweskiej podczas igrzysk w Cortina d’Ampezzo. W latach 1947–1964 występował w barwach klubu Wisła-Gwardia Zakopane, a od 1965 pełnił w nim funkcję trenera.

Syn Franciszka i Marii z domu Miętus. Mąż Czesławy z domu Chyc, mieli dwoje dzieci urodzonych w 1959 (bliźnięta) – Małgorzatę i Jana. Z zawodu technik mechanik^[1]. Był dziadkiem skoczka i olimpijczyka Tomasza Pochwały.

Był honorowym gościem zimowych igrzysk olimpijskich w Turynie^[4]. Zasłużony Mistrz Sportu, został odznaczony Srebrnym Medalem za Wybitne Osiągnięcia Sportowe i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski^[1].

Przebieg kariery

Gąsienica Groń zapisał się do Wisły-Gwardii Zakopane prowadzonej przez Józefa Sitarza^[5] w roku 1948 za namową jej byłego zawodnika – Karola Łojasa. Groń, jako junior, słynął z wszechstronności i zdobywał medale w mistrzostwach Polski juniorów w konkurencjach alpejskich^[6], głównie w slalomie gigancie^[5]. Ukończył Gimnazjum Ślusarstwa i Kowalstwa Artystycznego w Zakopanem. Z sukcesami startował także w biegach narciarskich. W 1952, po ukończeniu Technikum Mechanicznego w Gliwicach otrzymał nakaz służby wojskowej. Jako żołnierz startował w różnych konkurencjach podczas spartakiad Wojska Polskiego i między innymi zwyciężył we Wrocławiu na 200 m kraulem, za co otrzymał pierwszą klasę sportową^[6]. Rywalizował również w tenisie stołowym, strzelectwie i skokach do wody^[7]. W 1952 grał w piłkarskim II-ligowym Garnizonowym Wojskowym Klubie Sportowym Łódź na pozycji pomocnika lub napastnika. Jego partnerem w ataku był Ernest Pol^[7]. Po odbyciu służby wojskowej i powrocie do Zakopanego, w 1954 spotkał trenera Mariana Woynę Orlewicza. Ten namówił go, by powrócił do narciarstwa jako kombinator klasyczny^[6]. Gronia zaczęli szkolić Orlewicz i jego asystent Tadeusz Kaczmarczyk.

Igrzyska olimpijskie w Cortina d’Ampezzo

Przed wyjazdem na igrzyska do włoskiej Cortiny d’Ampezzo polscy kombinatorzy trenowali skoki na dwóch skoczniach na Kondratowej i jednej w dolinie Pięciu Stawów Polskich^[6]. Mieszkali u Stanisława Skupnia, olimpijczyka z igrzysk w Lake Placid. Groń początkowo nie był przewidziany na wyjazd olimpijski. Orlewicz zapowiedział wtedy, że jeśli Groń nie pojedzie na olimpiadę, to on zrezygnuje ze swojej funkcji^[7]. Władze sportowe zgodziły się, by zawodnik pojechał na przedolimpijskie zawody w kombinacji norweskiej do Le Brassus w Szwajcarii. Tam Polak wygrał zawody^[8], a potem otrzymał wizę do Włoch.

Na treningach skakał najdalej z rywali, pokonując m.in. Sverre Stenersena i Bengta Erikssona^[8]. 29 stycznia odbyły się zawody skoków. Groń startował z 32. numerem.

Trasa narciarska w Cortina d’Ampezzo

Po pierwszej serii skoków załamany psychicznie Groń był ostatni ze skokiem oddanym na 66,5 m. W kolejnych uzyskał 72,5 m i 74 m i zajął 10. pozycję^[8] (zaliczano wówczas do noty dwa najlepsze skoki). Do pierwszego w konkursie Moszkina ze Związku Radzieckiego tracił 14,5 punktu. Następnego dnia odbył się bieg na 15 kilometrów. Groń startował z 30. numerem startowym. Na dwa kilometry przed metą Włoch Alfredo Prucker przewrócił się na stromym zjeździe. Polak wyminął go i wpadł w głęboki śnieg. Stracił przez to ponad siedem sekund^[9]. Podniósł się jednak i dobiegł do mety. Przybiegli do niego radzieccy dziennikarze i trenerzy i oznajmili mu, że zdobył brązowy medal. Ceremonia wręczenia medali za dwubój klasyczny odbyła się w przerwie meczu hokejowego ZSRR – USA^[9]. Do srebrnego medalu Groniowi zabrakło 7 sekund. Jego łączna nota wyniosła 436,8 pkt. (203,0 pkt. za skoki i 233,8 pkt. za bieg)^[9][10]. Oprócz brązowego krążka olimpijskiego dostał także medal mistrzostw świata od Federacji FIS, gdyż medaliści olimpijscy wówczas takowe otrzymywali^[11]. Zawodnik wspominał potem, że podczas wcześniejszego spaceru po Cortinie zdobycie brązowego medalu przewidział biegacz Józef Rubiś, który podczas oglądania sklepowej wystawy z olimpijskimi krążkami stwierdził, że brązowy medal pasowałby Groniowi^[7][11]. Za swój medal olimpijski Groń otrzymał potem talon na motocykl WFM. Po powrocie do Polski wygrał Memoriał Bronisława Czecha i Heleny Marusarzówny w kombinacji norweskiej^[1], a w konkursie skoków był piąty^[12].

Późniejsze sezony

W 1957 zajął piąte miejsce podczas zawodów w Le Brassus i drugie w Garmisch-Partenkirchen^[5]. W konkursie skoków w Lahti był 47^[12]. 27 marca 1957 odniósł poważną kontuzję podczas konkursu skoków rozegranego w ramach kombinacji norweskiej przy Memoriale Bronisława Czecha i Heleny Marusarzówny, upadając na Krokwi^[4]. Woda na progu skoczni przyhamowała wówczas jego narty^[1]. Doznał rozległego wstrząsu mózgu, złamania mostku, złamania obojczyka i poważnego uszkodzenia siódmego kręgu kręgosłupa^[4]. W Memoriale zajął drugie miejsce, wcześniej w rywalizacji skoczków był 24^[12]. Po upadku trzy dni leżał w szpitalu, znajdując się w stanie śpiączki. Po wyleczeniu wrócił jeszcze na krótko do narciarstwa.

Podczas mistrzostw świata w Lahti w 1958 roku był 24. w kombinacji^[4]. Został mistrzem Polski w kombinacji klasycznej w roku 1958, podczas zawodów w Wiśle i Szczyrku. Czterokrotnie zdobywał srebrne medale mistrzostw kraju: w kombinacji klasycznej (1956, 1957, 1959) i w skokach (1957, przegrał z Władysławem Tajnerem)^[13][4]. W 1959 był czwarty na zawodach w narciarstwie klasycznym w szwedzkim Falun^[5]. Podczas konkursu skoków w Klingenthalu uplasował się na dziewiątej pozycji^[12]. Karierę sportową zakończył w 1964 roku^[5].

Po zakończeniu kariery

Po zakończeniu kariery ukończył Studium Trenerskie przy Wrocławskiej Akademii Wychowania Fizycznego i w 1965 został trenerem w Wiśle Zakopane. Wychował ponad 40 mistrzów Polski w kombinacji, skokach, biegach i sztafetach^[1]. Mieszkał w Zakopanem. 28 września 2013 otrzymał tytuł Członka Honorowego PZN^[14].

Został pochowany na Nowym Cmentarzu w Zakopanem (kw. E2-2-20)^[15].

Osiągnięcia sportowe

Igrzyska olimpijskie

Miejsce	Dzień	Rok	Miejscowość	Dyscyplina/konkurencja	Wynik	Wynik zwycięzcy	Strata	Zwycięzca
3.	29-31 stycznia	1956	Cortina d’Ampezzo	kombinacja norweska K-80/15 km	436.800 pkt.	455.000 pkt.	18.200 pkt.	Sverre Stenersen

Mistrzostwa świata

Miejsce	Dzień	Rok	Miejscowość	Dyscyplina/konkurencja	Wynik	Wynik zwycięzcy	Strata	Zwycięzca
24.	1 marca	1958	Lahti	kombinacja norweska K-70/18 km	420.414 pkt.	448.500 pkt.[16]	28.086 pkt	Paavo Korhonen

Sukcesy krajowe

• mistrz Polski w kombinacji klasycznej: 1958
• 3-krotny wicemistrz Polski w kombinacji klasycznej: 1956, 1957, 1959
• wicemistrz Polski w skokach: 1957
• Memoriał Bronisława Czecha i Heleny Marusarzówny – 1. miejsce (1956), 2. miejsce (1957)

Przypisy

Bibliografia

• Wojciech Szatkowski: Poczet skoczków polskich: Franciszek Gąsienica-Groń – Pierwszy medal dla polskich nart. Skijumping.pl, 2006. [dostęp 2011-08-09]. (pol.).
• Legendy polskiego sportu cz. 1 Białe szaleństwo, Aniela Tajner, fundacja „Gloria Victoribus”, 1991, str. 23-26
• BogdanB. Tuszyński BogdanB., Leksykon olimpijczyków polskich 1924-2006, HenrykH. Kurzyński, Warszawa: Fundacja Dobrej Książki, [2007?], s. 596, ISBN 978-83-86320-10-3, OCLC 749704893 .