Franciszek Gawełek

Franciszek Gawełek
Data i miejsce urodzenia

4 lutego 1884
Radłów

Data i miejsce śmierci

9 września 1919
Częstochowa

Przyczyna śmierci

upadek z konia

Miejsce spoczynku

cmentarz w Radłowie

Zawód, zajęcie

etnograf

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

doktor

Edukacja

C. K. I Gimnazjum w Tarnowie

Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Rodzice

Tekla, Jan

Krewni i powinowaci

Józef, Maria (rodzeństwo)

Franciszek Gawełek (ur. 4 lutego 1884 w Radłowie, zm. 9 września 1919 w Częstochowie) – polski etnograf, nauczyciel gimnazjalny.

Życiorys

Urodził się 4 lutego 1884 w Radłowie[1][2] jako czwarty syn w wielodzietnej rodzinie Jana (ur. 1840) i Tekli z domu Dulian[1][3][2]. Był bratem m.in. Józefa (ur. 1879, nauczyciel, kierownik szkoły w Woli Radłowskiej) i Marii (1887-1965, po mężu Hrycaj)[1]. Uczył się w szkole podstawowej w rodzinnym Radłowie[2]. Od 1899 kształcił się w C. K. I Gimnazjum w Tarnowie, gdzie w 1907 ukończył z odznaczeniem VIII klasę oraz zdał egzamin dojrzałości z odznaczeniem[4][1][2]. Od 1907 do 1912 odbywał studia w zakresie archeologii prehistorycznej, etnografii oraz antropologii na Uniwersytecie Jagiellońskim u boku profesorów Włodzimierza Demetrykiewicza i Juliana Talko-Hryncewicza[2][1]. Podczas nauki uniwersyteckiej otrzymywał stypendium im. dr. Józefa Katarzyńskiego[1]. 21 kwietnia 1913 otrzymał stopień naukowy doktora filozofii na podstawie trzech prac naukowych[1]. W późniejszych latach ogłosił wiele prac poświęconych obrzędom ludu polskiego. Publikował również w krakowskim dzienniku „Nowa Reforma”[5]. W swojej pracy naukowej zajmował się macierzystą ziemią radłowską[2].

Był współorganizatorem założonego w 1911 Muzeum Etnograficznego w Krakowie, na rzecz którego gromadził fundusze oraz zbiory oraz był członkiem zwyczajnym Towarzystwa Muzeum Etnograficznego w Krakowie[6][2][1]. Od 1914 do 1919 zasiadał w Komisji Antropologicznej C. K. Akademii Umiejętności w Krakowie, od 1918 Polskiej Akademii Umiejętności[7][8]. Od 1911 jako praktykant uczył języka polskiego w C. K. III Gimnazjum w Krakowie[9][1]. W 1912 był zatrudniony jako pomocnik bibliotekarza w Muzeum Techniczno-Przemysłowym w Krakowie[1]. Od października do listopada 1913 w charakterze zastępcy nauczyciela był nauczycielem języka niemieckiego w C. K. V Gimnazjum w Krakowie, po czym został przeniesiony do filii C. K. Gimnazjum św. Jacka w Krakowie, w 1915 przemianowanej na C. K. VII Gimnazjum im. Adama Mickiewicza, gdzie uczył języków łacińskiego, greckiego i polskiego oraz historii do 1919[10][11][12][1]. W tym okresie w 1916 otrzymał stanowisko asystenta w Zakładzie Antropologicznym UJ[1]. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w 1919 otrzymał nominację na kierownika planowanej Katedry Etnografii na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim[2].

W dniu 8 września 1919 uległ wypadkowi podczas polowania w majątku hrabiego Stanisława Tarnowskiego, gdy upadł z konia, po czym zmarł w Szpitalu Najświętszej Marii Panny w Częstochowie w nocy z 8 na 9 września 1919 (formalnie przyjęto datę śmierci 9 września 1919)[2][1]. Pierwotnie został pochowany w tym mieście 11 września 1919, po czym w listopadzie 1919 jego szczątki przeniesiono do grobowca rodzinnego na cmentarzu w rodzinnym Radłowie[2].

Jego siostrzenicą była Aleksandra Żyłka-Żebracka (córka Marii Hrycaj z domu Gawełek), zamężna z płk. Zygmuntem Żyłką-Żebrackim[3][2].

Publikacje

W 2010 roku nakładem krakowskiej Księgarni Akademickiej ukazał się obszerny wybór pism Gawełka Konik zwierzyniecki, wianki i sobótki, opracowany przez prof. Franciszka Ziejkę.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m Franciszek Ziejka. Franciszek Gawełek – badacz kultury ludowej. „Małopolska”. Tom XIII, s. 101-125, 2011. ISSN 1641-1102. 
  2. ↑ a b c d e f g h i j k Aleksandra Żyłka-Żebracka: Prof. dr Franciszek Gawełek (1884-1919) – Etnograf. biblioteka-radlow.pl. [dostęp 2018-08-16].
  3. ↑ a b Księga Zmarłych 1946–1958 Sanok. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 62 (poz. 6).
  4. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum I w Tarnowie za rok szkolny 1906/07. Tarnów: 1907, s. 35, 40.
  5. ↑ Czy znasz ty polskie zapusty?. „Nowa Reforma”. Nr 95, s. 1, 28 lutego 1911. 
  6. ↑ Sprawozdanie Wydziału Towarzystwa Muzeum Etnograficznego w Krakowie za Rok 1918-1919. Kraków: 1920, s. 4, 7, 12.
  7. ↑ Sprawozdanie Kierownika c. k. Filii Gimnazyum św. Jacka w Krakowie za rok szkolny 1913/14. Kraków: 1914, s. 49.
  8. ↑ Skład Komisji Antropologicznej w roku 1919. „Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne”. Tm XIV, s. V, VIII, XI, 1919. 
  9. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. III Gimnazyum w Krakowie za rok szkolny 1912. Kraków: 1912, s. 42.
  10. ↑ VIII. Sprawozdanie Dyrekcyi c. k. Gimnazyum V. w Krakowie za rok szkolny 1913/14. Kraków: 1914, s. 63, 66.
  11. ↑ Sprawozdanie Kierownika c. k. Filii Gimnazyum św. Jacka w Krakowie za rok szkolny 1913/14. Kraków: 1914, s. 49-50, 52-53.
  12. ↑ Sprawozdanie kierownika Filji państwowego gimnazjum św. Jacka w Krakowie za rok szkolny 1918/19. Kraków: 1919, s. 4.

Bibliografia

Linki zewnętrzne