Franciszek Gryglaszewski

Franciszek Adolf Gryglaszewski ok. roku 1900

Franciszek Adolf Gryglaszewski, Frank Grygla (ur. 24 września 1847 w Krakowie, zm. 22 listopada 1918 w Santa Fe, Nowy Meksyk, USA) – działacz Polonii amerykańskiej.

Życiorys

W Polsce (1847–1870)

Był synem Jana – uczestnika powstania listopadowego, pochodzącego z zaściankowej szlachty podlaskiej, po upadku powstania osiadłego w Krakowie i trudniącego się rzemiosłem ciesielskim oraz Karoliny Słomkównej, pochodzącej z Prus Wschodnich[1]. Nieznane są pierwsze lata jego życia w Polsce ani uzyskane wykształcenie[2], prócz faktu, że mieszkał w Krakowie, a potem we Lwowie, dokąd po 1863 przeniosła się rodzina.

W Stanach Zjednoczonych (1870–1918)

Do Stanów Zjednoczonych Ameryki wyjechał w 1870. Mieszkał m.in. w Milwaukee (Wisconsin), Chicago (Illinois) i South Bend (Indiana). Od 1877 w Minneapolis (Minnesota), gdzie zakłada wraz z G. Seldenem fabrykę produkującą maszyny i urządzenia dla budownictwa i odnosi znaczny sukces finansowy. W późniejszym okresie pracuje w służbie państwowej, m.in. jako urzędnik federalny w United States Department of the InteriorGeneral Land Office oraz pełni funkcję federalnego nadinspektora budowli rządowych na całe Stany Zjednoczone. Przez pewien czas przebywa na Alasce, gdzie pełni urząd specjalnego przedstawiciela rządu federalnego. W 1899, w jednym z raportów, podkreśla równość etnicznej ludności Alaski z białymi i zachęca Indian do edukacji. Podejmował również inicjatywy ochrony zabytków architektury indiańskiej. Używał skróconego imienia i nazwiska: Frank Grygla. Ostatnie lata życia spędził w Santa Fe, Nowy Meksyk. Zmarł w 1918, pochowany na Rosario Cemetery, sekcja V.

Działalność w Związku Narodowym Polskim (1880–1914)

Czynnie zaangażował się w założenie Związku Narodowego Polskiego (1880) i był jednym z trzynastu „ojców założycieli” związku, biorących udział w obradach I Sejmu Związkowego (1880). Na III Sejmie (1882) zostaje wybrany zastępcą Cenzora, a na kolejnym IV (1883) powołany zostaje na najwyższy urząd kontrolny w Związku – stanowisko Cenzora. W 1884 zwołuje Sejm Nadzwyczajny, którego celem jest zażegnanie sporów pomiędzy grupami związkowymi a zarządem, zaleca również utworzenie dużej kolonii polskiej pod opieką Związku Narodowego Polskiego. Również kolejne Sejmy V-IX (1885–1890) powierzają mu urząd Cenzora. W 1888 ponawia propozycję utworzenia kolonii polskiej w stanie Dakota, jednakże projekt nie dochodzi do skutku. W 1891 rezygnuje z funkcji Cenzora, a Sejm Związkowy mianuje go, w uznaniu zasług, długoletniej pracy i osobistego finansowania Związku, honorowym jego członkiem. W kolejnych latach pozostaje członkiem zarządu – Komisarzem Związku Narodowego Polskiego i kilkukrotnie pełni funkcję Marszałka Sejmu. Około 1900, jako delegat na stan Minnesota, zakłada polską osadę-miasto w Hrabstwie Marshall (Minnesota) o nazwie Grygla, która zostaje oficjalnie zarejestrowana 7 lutego 1917[3]. Utrzymywał kontakt z przebywającym na emigracji w Szwajcarii Zygmuntem Miłkowskim (Teodorem Tomaszem Jeżem), założycielem Ligi Polskiej oraz Prezesem Komisji Nadzorczej Skarbu Narodowego w Rapperswilu, i był inicjatorem jego zasilania składkami Polonii amerykańskiej. Był też autorem protestu do Parlamentu Berlińskiego przeciw prześladowaniom Polaków w zaborze pruskim. Przez pewien okres właściciel pisma „Wiarus”. Był współzałożycielem i pomysłodawcą nazwy tytułu pisma związkowego „Zgoda”, które w początkowym okresie subsydiował z własnych funduszy. Pismo to, jako dwutygodnik, ukazuje się do dzisiaj. Po 1914 wycofuje się z pracy w Związku.

Rodzina

Ożeniony (1875) ze Stanisławą (ur. 24 września 1858 w Zakopanem, zm. 22 sierpnia 1936 w Santa Fe), córką Stanisława Kociemskiego, również działacza Związku Narodowego Polskiego i jego prezesa w latach 1882–1886 i 1888–1891. Z tego związku urodziły się 3 córki i 2 synów[4]. Bracia Franciszka – Marceli Erazm i Jan byli znanymi przedsiębiorcami budowlanymi we Lwowie. Znaczną karierę architekta w USA osiągnął siostrzeniec Franciszka – Wiktor Cordella, syn Antoniny Florentyny Michaliny Gryglaszewskiej (zamężnej Cordella)[5].

Przypisy

  1. Metryka urodzenia w archiwum parafialnym kościoła Św. Anny w Krakowie.
  2. Znakomita znajomość języka angielskiego i późniejsza, szybka kariera biznesmena i federalnego urzędnika państwowego, jak również tytułowanie go w niepolonijnych źródłach amerykańskich hrabią (Count), pomimo że formalnie nieuzasadnione, świadczą, że otrzymane w Polsce wykształcenie musiało być gruntowne.
  3. Źródła podają rozbieżne daty założenia osady: 1898, 1902 i 1903.
  4. Potomkowie żyją do dziś w USA i używają skróconego nazwiska Grygla. W 2000, podczas obchodów 120 lecia Związku Narodowego Polskiego, wnuczka Franciszka przekazała obecnym władzom Związku autentyczny młotek parlamentarny (odpowiednik laski marszałkowskiej) swego dziadka.
  5. Victor (Wiktor) Cordella, ur. 1 stycznia 1872 w Krakowie, zm. 12 kwietnia 1937 w Hennepin (Minnesota). Do USA przybył w 1893, po studiach w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie i Politechnice Lwowskiej. Mieszkał w Minneapolis (Minnesota), był wziętym architektem; firma „Boehme & Cordella”, której był współwłaścicielem, zasłynęła m.in. z projektów kościołów i budynków użyteczności publicznej. Ważniejsze projekty i realizacje: St. Joseph’s Catholic Church w Browerville (Minnesota), Our Lady of Lourdes Church w Little Falls (Minnesota), American Swedish Institute w Minneapolis (Minnesota).

Bibliografia

  • Barszczewski, Stefan, Początki Związku Narodowego Polskiego (1880-1894), [w:] Zgoda, Vol. 124 (część II, III, V i VII – No. 2, 3, 5 i 7, s. 12–13, część IV – No. 4, s. 13–14), Chicago, Illinois, 2005
  • Chołodecki, Józef Białynia, Księga Pamiątkowa opracowana staraniem Komitetu Obywatelskiego w czterdziestą rocznicę powstania r. 1863/1864, Nakładem Komitetu Obywatelskiego, Lwów, s. 226, 1904
  • History of Hennepin County and City of Minneapolis, North Star Pub. Co., Minneapolis, s. 554, 1881
  • Kruszka, Wacław ks., Historya Polska w Ameryce, Drukiem Spółki Wydawniczej Kuriera, Milwaukee, t. IV, s. 6–13, 1905
  • Krzyszkowski, Józef ks., Franciszek Gryglaszewski, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. IX, s. 73, 1960
  • Powołanie do życia „ZGODY” na II Sejmie ZNP w Chicago, [w:] Zgoda, Vol. 125. No. 21, Chicago, Illinois, s. 12, 2006
  • Sister M. Teresa, O.S.F., Polish Settlements in Minnesota 1860-1900, [w:] Polish American Studies, Vol. V, No. 3-4, July-December, s. 66, 1948
  • Stockwell, Jean, Polish newspaper earns place at Polish Cultural Institute, Winona Post, Wednesday, January 19, 2000
  • Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi na Rok..., Nakładem C. K. Namiestnictwa, Lwów, 1897, s. 290, 1898, s. 349, 1899, s. 349, 734
  • Uncle Sam Projects Improvements, New York Times, July 6, 1892
  • Upham, Warren, Minnesota Place Names. A Geographical Encyclopedia, Minnesota Historical Society Press, s. 346, 2001, ​ISBN 0-87351-396-7​.
  • Wierzewski, Wojciech A., Nieznana karta: Polacy w Minnesocie, [w:] Zgoda, Vol. 124, No. 17, Chicago, Illinois, s. 12–13, 2005
  • Wierzewski, Wojciech A., Wizja przyszłości ze szczyptą nostalgii – refleksje po 43. Sejmie ZNP w Buffalo, [w:] Wspólnota Polska (kwartalnik), 2000 (wydanie internetowe)

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

FranciszekGryglaszewski.jpg
Franciszek Adolf Gryglaszewski (Frank Grygla)