Franciszek Grzybowski (wydawca)

Konstancja z Cywińskich Hubicka (1813–1879) z córkami: Ireną póź. Tustanowską (1850–1891) i Marią Grzybowską oraz zięciem Franciszkiem Grzybowskim, Kraków, 1866.[a]
Franciszek Grzybowski, ogłoszenie o otwarciu księgarni w Krakowie, sierpień 1862
Tablica epitafijna Kunegundy Grzybowskiej z Orczykowskich vel Orczyk (1766–1831)
Tablica epitafijna Franciszka Grzybowskiego (1759–1837)

Franciszek Ludwik Grzybowski (ur. 16 sierpnia 1837 w Krakowie[1], zm. 19 lutego 1916 w Krakowie[2]) – polski księgarz, nakładca i wydawca, protoplasta krakowskiej profesorskiej rodziny Grzybowskich.

Pochodzenie i rodzina

Urodził się w Wolnym Mieście Krakowie, gdzie jego rodzina mieszkała od XVIII wieku[b][4], jako jedno z dwanaściorga dzieci Kaspra Grzybowskiego (1791–1843) i Józefy Stroyny (Strojny) (ur. 1796, zm. po 1847)[1]. Młodszy brat Joanny Ewy z Grzybowskich Rogowskiej (1814–1847)[5], babki Stanisława Wyspiańskiego[6]. Ożenił się w r. 1866 w Krakowie z Marią Hubicką (1842–1916), z którą miał syna Stefana Gaspara Mariana Grzybowskiego (1867–1930), dr medycyny UJ, lekarza i społecznika, burmistrza Zatora. Po separacji i zerwaniu wszelkich kontaktów z żoną oraz synem („rozłączenie od stołu i łoża”, 1869)[7] żył w konkubinacie z Maryanną Jurkiewiczową (ur. 1837), matką jego dwóch młodszych synów: geologa Józefa Bolesława (1869–1922) i Feliksa (ur. 1873) oraz przybranej córki Wiktorii (ur. 1866)[4]. Na przełomie lat 1897 i 1898 nawiązał kontakt listowny z najstarszym synem[4][7]. Dziadek prawników Konstantego i Stefana Grzybowskich, pradziadek historyka Stanisława Grzybowskiego.

Działalność księgarska

Od 1 września 1862[8] do roku 1869 prowadził w Krakowie księgarnię asortymentową wraz z antykwariatem, wypożyczalnią i składem nut[9]. Wydawał książki (przeważnie o tematyce patriotycznej i religijnej), podręczniki szkolne, grafiki oraz utwory muzyczne. Księgarnia mieściła się w Pałacu Zbaraskich (obecnie Rynek Główny 20, d. 14), wówczas określanym jako „kamienica księcia Jabłonowskiego”. Po jej bankructwie prowadził tam księgarnię Franciszek Trzecieski, a następnie (w latach 1872–1877) Adolf Dygasiński. Obie te księgarnie również zbankrutowały.

Miał poglądy „demokratyczne i republikańskie”[4]. Jego wydawnictwo popierało aktywnie powstanie styczniowe. W 1863 opublikował broszurę Kilka rysów z żywota Katarzyny ze Szrederów jenerałowej Sowińskiej i jej pogrzeb w Warszawie. Wydany przez niego w tymże roku anonimowy Odpust zupełny Ojca Świętego Piusa IX...[10][11] został w 1864 przez gubernatora Galicji hrabiego Mensdorffa objęty zakazem rozpowszechniania[12][13], a drukarza Jakuba Żegotę Wywiałkowskiego (1823–1896) aresztowano za udział w powstaniu[14]. Pismo polityczne „Kronika” wychodzące w Krakowie określiło tę książeczkę jako „pierwszą publikację patryiotyczną” wydaną w tym czasie w mieście „popierającą naszą sprawę”[15]. Grzybowski wydał też serię drzeworytów przedstawiających bohaterów i bitwy powstania styczniowego[16][17] drukowanych u Wywiałkowskiego oraz Johanna Jacoba Webera (1803–1880) w Lipsku.

Ponadto „wydawał z zamiłowaniem prace naukowe i wartościowe”[4] m.in. tłumaczenia na jęz. pol. Rysu biograficznego Adama Mickiewicza Edmunda Fontille’a (wł. Edmond Mainard, mąż Ksawery Deybel, tłum. Lucjan Siemieński, 1863) i Żywotu św. Stanisława... Jana Długosza (tłum. Ludwik Feliks Karczewski, 1865)[18] oraz biografię Adama Czartoryskiego autorstwa Lucjana Siemieńskiego (1863)[19], sześć pieśni Władysława Żeleńskiego (1864)[20][21] do słów Bohdana Zalewskiego i Władysława Syrokomli[22], a także pieśni patriotyczne Stanisława Mireckiego[23] i Kobiety dramatów Słowackiego pióra Michała Bałuckiego (1867)[24]. Jedną z ostatnich wydanych przez siebie książek opatrzył wstępem, w którym wyłożył swoje wydawnicze credo, określając się jako „miłujący kraj wydawca”[25]. Zapowiadał też w nim edycję polskiego przekładu słynnej później książki Stefana Buszczyńskiego Upadek Europy (La décadence de l’Europe), do czego jednak nie doszło. Wydawane przez siebie utwory drukował na ogół w drukarniach krakowskiego „Czasu” i Uniwersytetu Jagiellońskiego, a także w Lipsku. Utrzymywał liczne kontakty z zagranicą.

Nieudane transakcje antykwaryczne oraz niemożność uzyskania zaległych wierzytelności od klientów[26] doprowadziły go w 1869 do bankructwa i do końca życia pozostawał człowiekiem niezamożnym. W 1898 r. pracował krótko w księgarni Leonarda Zwolińskiego w Zakopanem[4], ale po 1880 występował w księgach adresowych i spisach ludności Krakowa jako były księgarz i agent handlowy (komisjoner), zam. ul. Krzywa 7[27][28]. Pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie a jego grób się nie zachował.

Uwagi

  1. ↑ Zdjęcie Franciszka Grzybowskiego zostało po separacji zamalowane atramentem; później oczyszczone przez jego wnuka Stefana Grzybowskiego.
  2. ↑ Tablice epitafijne jego dziadków ze strony ojca: Franciszka Grzybowskiego (1759–1837) i Kunegundy z Orczykowskich vel Orczyk (1766–1831) znajdowały się w bazylice św. Floriana (obecnie w murze Cmentarza Rakowickiego (pas Lb)), zaś dziadków ze strony matki: Macieja Stroynego (1765–1826) i Teresy z Orubów (zm. 1836) w bazylice NMP na Piasku[3].

Przypisy

  1. ↑ a b Akta Urodzenia, Uznania i Przysposobienia Parafii Św. Szczepana w Krakowie na Piasku, poz. 148, 1837.
  2. ↑ Nekrolog Franciszka Grzybowskiego, Zakład Pogrzebowy A. Szafrański, Drukarnia Związkowa w Krakowie, 1916.
  3. ↑ Stanisław Cyrankiewicz, Przewodnik po cmentarzach, Kraków 1908.
  4. ↑ a b c d e f Stefan Grzybowski, Wspomnienia, 1999, s. 11–13.
  5. ↑ Akta Urodzenia Uznania i Przysposobienia Parafii Św. Szczepana na Piasku w Krakowie stoiącey, poz. 258, 1814.
  6. ↑ Stanisław Wyspiański, Portrecik babki artysty Rogowskiej z Grzybowskich, Muzeum Narodowe w Krakowie [dostęp 2018-09-27] [zarchiwizowane z adresu 2018-09-28].
  7. ↑ a b Szymon Słomczyński, Niedobrze żyć samemu, źle już z dwoma kobietami, ale gorzej bez żadnej. O pewnym XIX-wiecznym przypadku rozłączenia od stołu i łoża, praca seminaryjna Instytut Historii UJ, Kraków 2011.
  8. ↑ „Czas”, R. 15 (196), 27 sierpnia 1862, s. 4.
  9. ↑ Spis książek znajdujących się w Księgarni Fr. Grzybowskiego w Krakowie, Kraków 1865.
  10. ↑ X. War... O. M., Odpust zupełny Ojca świętego Piusa IX. i rozpamiętywanie cierniowego męczeństwa jakiego od Moskwy doznaje wierna katolicka Polska, Kraków 1863.
  11. ↑ „Nowiny ze Świata”, R. I (17), 1 grudnia 1863, s. 7.
  12. ↑ Kronika miejscowa i zagraniczna, „Wiek”, 12 kwietnia 1864.
  13. ↑ Zentralpolizeiblatt: 1865, Wien, s. 134.
  14. ↑ Anna Gruca, Działalność wydawnicza drukarń krakowskich w okresie autonomii galicyjskiej, Prace Katedry Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej UŁ T. 01, 2011.
  15. ↑ P. Franciszek Grzybowski..., „Kronika” (60), 11 listopada 1863, s. 3.
  16. ↑ Zniszczenie kolei żelaznej warszawsko-wiedeńskiej przez powstańców, Biblioteka Narodowa w Krakowie.
  17. ↑ Jenerał Jeziorański, Muzeum Narodowe w Krakowie.
  18. ↑ Jan Długosz, Żywot świętego Stanisława biskupa krakowskiego oraz żywoty świętych patronów polskich, węgierskich, czeskich, morawskich, pruskich i szląskich nie umieszczone w Historyi Lombardzkiéj, Kraków 1865.
  19. ↑ Lucjan Siemieński, Dyplomata polski z XIX wieku (Książę Adam Czartoryski), Kraków 1863.
  20. ↑ Józef Sikorski, Ruch muzyczny, „Bluszcz”, 1 (9), 1865, s. 35.
  21. ↑ Karol Estreicher, Bibliografia Polska: XIX. stólecia. (W-Z). Tom V., Kraków 1880, s. 322.
  22. ↑ Władysław Żeleński, Pajęczyna, do słów Władysława Syrokomli, Kraków 1864.
  23. ↑ Stanisław Mirecki, 8 Nouveaux chants patriotiques polonais transcrits pour le piano: op. 11. à 18. No 1, Chant des compagnons.
  24. ↑ Michał Bałucki, Kobiety dramatów Słowackiego, 1867.
  25. ↑ Alphonse Esquiros, O przyszłem życiu z punktu zapatrywania się socyalistycznego, Kraków 1869.
  26. ↑ „Kraj”, 268, 23 listopada 1870, s. 4.
  27. ↑ Spis ludności miasta Krakowa 1880, Dz. III, nr 63.
  28. ↑ Stefan Mikulski, Józef Knapik (red.), Księga Adresowa Król. Stoł. Miasta Krakowa i Król. Woln. Miasta Podgórza, Kraków 1905–1914.

Bibliografia

  • Janina Kras, Życie umysłowe w Krakowie w latach 1848–1870, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1977
  • Gustaw Schmager, Franciszek Grzybowski, w: Słownik pracowników książki polskiej (pod redakcją Ireny Treichel), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa-Łódź 1972, s. 304

Media użyte na tej stronie

Tablica epitafijna Kunegundy Grzybowskiej.jpg
Autor: Adalbertus de Cracovia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tablica epitafijna Kunegundy Grzybowskiej z Orczykowskich vel Orczyk (1766-1831) w murze Cmentarza Rakowickiego (pas Lb)
Franciszek Grzybowski ogłoszenie o otwarciu księgarni Czas nr 196 1862-08-27.jpg
Franciszek Grzybowski, ogłoszenie o otwarciu księgarni w Krakowie, Czas nr 196, s. 4, 27 sierpnia 1862
Konstancja z Cywińskich Hubicka z córkami i zięciem, Kraków, 1866.jpg
Konstancja z Cywińskich Hubicka (1813-1879) z córkami: Ireną Tustanowską (1850-1891) i Marią Grzybowską (1842-1916) oraz zięciem Franciszkiem Grzybowskim (1837-1916), fot. Walery Rzewuski, Kraków, 1866
Tablica epitafijna Franciszka Grzybowskiego.jpg
Autor: Adalbertus de Cracovia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tablica epitafijna Franciszka Grzybowskiego (1759-1837) na Cmentarzu Rakowickim (pas Lb)