Franciszek Hirszberg

Franciszek Hirszberg
Data i miejsce urodzenia

14 października 1863
Kutno

Data i miejsce śmierci

4 lipca 1933
Paryż

Zawód, zajęcie

naukowiec, fabrykant polski żydowskiego pochodzenia

Franciszek Hirszberg (ur. 14 października 1863 w Kutnie[1], zm. 4 lipca 1933 w Paryżu[2]) – łódzki fabrykant i naukowiec[3][4] pochodzenia żydowskiego[1].

Życiorys

Hirszberg ukończył szkołę średnią we Włocławku[5], a następnie studia chemiczne w Zurychu[4], uzyskując doktorat z chemii[3], ukończył także studia zoologiczne i geologiczne[6] w Berlinie[7]. W Zurychu należał do zarządu[7] tajnego Związku Młodzieży Polskiej „Zet” założonego przez Zygmunta Miłkowskiego[5]. W 1890 został osadzony w łódzkim więzieniu za działalność niepodległościową[5], a następnie zesłany na Krym, z którego powrócił do Łodzi w 1892. Tam w 1897[3] założył farbiarnię wełny surowej[4][3] przy ul. Leszno 35/37 w Łodzi (późn. ul. L. Żeligowskiego)[2][3], którą współprowadził z Hugonem Porańskim, prowadząc z nim firmę pod nazwą „Farbiarnia F. Hirszeberg i H. Porański” oraz był właścicielem garbarni[3].

Po I wojnie światowej zamieszkiwał przy ul. Zielonej 8 w Łodzi[1]. Hirszberg był członkiem Komitetu Giełdowego i Towarzystwa Kredytowego Miejskiego w Łodzi oraz członkiem Zgromadzenia Kupców Miasta Łodzi, członkiem zarządu Stowarzyszenia Techników, członkiem zwyczajnym Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych[3].

Działalność naukowa

Hirszberg był działaczem Towarzystwa Muzeum Sztuki i Nauki i kustoszem muzeum[3], inicjatorem powstania i współzałożycielem Towarzystwa Przyrodniczego im. S. Staszica w Łodzi, inicjatorem powstania „Czasopisma Przyrodniczego Ilustrowanego”, które subwencjonował[5] oraz pomysłodawcą postawienia pomnika Stanisława Staszica w parku jego imienia[5]. Hirszberg był zainteresowany paleontologią i prehistorią – uczestniczył w sympozjach i zjazdach naukowych w Polsce, Francji, Hiszpanii, w Danii i Rosji[4][5]. Był inicjatorem powstania Regionalnego Muzeum Przyrodniczego w Łodzi[8].

Od 1916[6], zachęcony przez prof. Jana Lewińskiego[5], pracował w Zakładzie Geologii Uniwersytetu Warszawskiego jako asystent – wolontariusz. Tam porządkował zbiory i tworzył wystawy dydaktyczne ilustrujące procesy geologiczne, a także opracowywał szczątki ichtiozaurów w osadach bonońskich w okolicach Tomaszowa Mazowieckiego, tworząc pierwszą w pracach Państwowego Instytutu Geologicznego[5] publikację nt. gadów kopalnianych[6], pt. „O kręgach ichtiosaurów i plesiosaurów z kimerydu i portlandu okolic Tomaszowa Rawskiego”[5].

Kolekcjonował otwornice oraz poświęcał się wyjazdom naukowym, wyjeżdżając do miejscowości słynących z wydobywania skamielin, jak np. Solnhofen, zwiedzał jaskinie we Francji i Hiszpanii oraz odwiedzał towarzystwa naukowe i muzea przyrodnicze[5]. Ponadto kolekcjonował materiały do monografii nt. dinozaurów, pozostawiając kilkusetstronicowe, niedokończone rękopisy. Opublikował ich fragment pt. „Wędrówki Dinosaurów” w czasopiśmie „Przyroda i Technika”[5].

Życie prywatne

Hirszberg był synem Teodora Hirszberga i bratem fabrykanta Jakuba Hirszberga. Jego żoną była Gustawa z domu Klingsland (1876–1911)[3].

Zmarł w Paryżu i tam został pochowany[3].

Przypisy

  1. ↑ a b c Archiwum Państwowe w Łodzi, [Spis ludności Łodzi] Hermanhaus – Herszfeld, sygnatura 39/221/0/4.12/24659, szukajwarchiwach.gov.pl, 1916, s. 139 [dostęp 2022-10-09].
  2. ↑ a b Jacek Strzalkowski, Artyści, obrazy i zbieracze w Łodzi do 1918 roku, nakł. aut., 1991 [dostęp 2022-10-09] (pol.).
  3. ↑ a b c d e f g h i j Andrzej Kempa, Marek Szukalak, Żydzi dawnej Łodzi: słownik biograficzny Żydów łódzkich oraz z Łodzią związanych, Oficyna Bibliofilów, 2001, ISBN 978-83-87522-52-0 [dostęp 2022-10-09] (pol.).
  4. ↑ a b c d Aneta Stawiszyńska, Odczyty jako forma działalności Łódzkiego Oddziału PTK w latach I wojny światowej, 2016, OCLC 998464592 [dostęp 2022-10-09].
  5. ↑ a b c d e f g h i j k J. Zerndt, Dr. Franciszek Hirszberg (1863–1933), „Annales Societatis Geologorum Poloniae”, 9, 1933.
  6. ↑ a b c Analecta: studia i materiały z dziejów nauki, Wydawnictwo IHNOIT PAN, 2002 [dostęp 2022-10-09] (pol.).
  7. ↑ a b Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887-1907)., Myśl Polska, 1964 [dostęp 2022-10-09] (pol.).
  8. ↑ Przegląd geograficzny: Polśkiĭ geograficheskiĭ obzor. Polish geographical review. Revue polonaise de géographie, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1934 [dostęp 2022-10-09] (pol.).

Linki zewnętrzne