Franciszek Hynek

Franciszek Hynek

Franciszek Hynek (1934)
major
Data i miejsce urodzenia	1 grudnia 1897 Kraków
Data i miejsce śmierci	8 września 1958 Szatarpy
Przebieg służby
Lata służby	1914–1949
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie Armia Krajowa
Formacja	Legiony Polskie Lotnictwo Wojska Polskiego
Jednostki	2 pułk piechoty Legionów 5 pułk piechoty Legionów 5 kompania 100 pułk piechoty V Grupa Lotnicza w Krakowie Park Lotniczy V Grupy Lotniczej w Brześciu Wielkopolska Szkoła Podchorążych w Bydgoszczy 79 pułk piechoty w Berezie Kartuskiej V batalion aeronautyczny w Brześciu Oficerska Szkoła Aeronautyczna w Toruniu I batalion balonowy w Toruniu Departament IV Żeglugi Powietrznej MSWojsk Detaszowana Kompania Balonów Zaporowych w Legionowie 2 Batalion Balonowy Baza Lotnicza Okręgu Warszawskiego AK Ośrodek Wojska Polskiego nr 122 w Unterlüss Wydział Transportowy w Wojskowym Przedsiębiorstwie Budowlanym
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka kampania wrześniowa II wojna światowa
Odznaczenia

Franciszek Hynek (ur. 1 grudnia 1897 w Krakowie, zm. 8 września 1958 w Szatarpach) – major pilot balonowy Wojska Polskiego, dwukrotny zdobywca Pucharu Gordona Bennetta.

Życiorys

Był synem Walerego Hynka (zm. 1931)^[1][2]. Został absolwentem seminarium nauczycielskiego. W czasie I wojny światowej służył na froncie rosyjskim i włoskim jako żołnierz Legionów Polskich oraz cesarskiej i królewskiej armii. Po zakończeniu działań wojennych ukończył Wielkopolską Szkołę Podchorążych Piechoty w Bydgoszczy z 47 lokatą, a następnie Oficerską Szkołę Aerostatyczną w Toruniu z 11 lokatą. W 1923 pełnił służbę w V batalionie balonowym w Brześciu nad Bugiem^[3].

W 1928 jako pilot balonu „Lwów”, uczestniczył w Krajowych Zawodach Balonów Wolnych o Puchar im. płk. Aleksandra Wańkowicza, gdzie zdobył najwyższą lokatę.

Załoga Franciszek Hynek i nawigator Zbigniew Burzyński była jedną z dwóch wyznaczonych do pierwszego w historii reprezentowania Polski na najbardziej prestiżowych balonowych zawodach świata o Puchar Gordona Bennetta odbywających się w 1932 w Szwajcarii. Hynek i Burzyński zajęli wtedy szóste miejsce, a druga polska ekipa Władysław Pomaski i Antoni Janusz – miejsce czwarte.

Wraz ze Zbigniewem Burzyńskim reprezentował Polskę po raz kolejny w XXI Pucharze Gordona Bennetta w 1933 w Stanach Zjednoczonych. Polacy balonem SP-ADS „Kościuszko” przelecieli odległość 1370 km od miejsca startu w Chicago, utrzymując się powietrzu przez 39 h i 32 min. Ustanowili tym samym rekord międzynarodowy i zostali zdobywcami trofeum. W ojczyźnie Hynek został wyróżniony za swój wyczyn Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

W 1934 Hynek znowu reprezentował Polskę w zawodach XXII Pucharu Gordona Bennetta, tym razem odbywających się w Warszawie. Nawigatorem lotu był tym razem Władysław Pomaski, a polska załoga pobiła zarówno Polski, jak i swój własny rekord długości trwania lotu z poprzednich zawodów. Balon SP-ADS „Kościuszko” wylądował po 44-godzinnym locie w miejscowości Anna koło Woroneża w ZSRR, pokonując odległość 1340 km. Hynek po raz drugi został zdobywcą pucharu, a dwie pozostałe polskie załogi zajęły odpowiednio miejsce drugie i czwarte.

Franciszek Hynek startował również w XXIII zawodach Pucharu Gordona Bennetta w 1935 w Warszawie, gdzie z Władysławem Pomaskim zajął 5. miejsce, w zawodach z 1936 odbywających się kolejny raz w Warszawie, gdzie z Franciszkiem Janikiem zajął miejsce 5 oraz w 1937 w Brukseli, gdzie w tym samym składzie co poprzednio zajął znowu 5. miejsce.

W latach 1926–1939 pełnił służbę w 2 batalionie balonowym w Legionowie. Po wybuchu II wojny światowej pełnił funkcję komendanta zorganizowanego w ramach Organizacji Wojskowej „Wilki” – pułku Warszawa–Północ. Był członkiem ZWZ i AK. W połowie 1942 powierzono mu funkcję komendanta Bazy Lotniczej „Łużyce”. Został aresztowany przez Niemców 19 maja 1944 i osadzony na Pawiaku, a po 8 tygodniach odesłany do obozu koncentracyjnego w Gross-Rosen. Później przebywał jeszcze w obozach Fünfteichen, Dora i Bergen-Belsen^[4].

Po wojnie zajmował się popularyzacją lotnictwa w Polsce. W rocznicę Święta Lotnictwa 7 września 1958 major Hynek podjął się przewiezienia na pokładzie balonu SP BZB „Poznań” listów opatrzonych okolicznościowym datownikiem. Balon wyleciał o godzinie 18.20 z gnieźnieńskiego Rynku. Ostatni wpis w dzienniku pokładowym pochodzi z godziny 20.00, wtedy balon znajdował się nad Żninem. Tuż po północy balon zahaczył o linię wysokiego napięcia przechodzącą przez las. Doszło do zapalenia powłoki balonu i eksplozji. Hynek zginął w wyniku katastrofy we wsi Szatarpy, a jego ciało odnalazł nad ranem rolnik Alfons Dysarz^[5].

Pochowany 12 września 1958 na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera B II 28-1-14)^[6]. Pośmiertnie został awansowany do stopnia podpułkownika i odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi na polu lotnictwa sportowego.

Awanse

• starszy szeregowiec – 10 lutego 1917,
• kapral – 20 grudnia 1918,
• sierżant – 9 stycznia 1919,
• podchorąży – 1 listopada 1921,
• podporucznik – 14 kwietnia 1922, awans z dniem 1 marca 1922,
• porucznik – 16 listopada 1923, awans z dniem 1 listopada 1923, starszeństwo z dniem 1 czerwca 1921,
• kapitan – 12 marca 1933, awans z dniem 1 stycznia 1933,
• major – ze starszeństwem z dniem 19 marca 1939 i 4. lokatą w korpusie oficerów lotnictwa, grupa liniowa^[7],
• podpułkownik^[8] – 8 maja 1959 (pośmiertnie).

Ordery i odznaczenia

Z lewej Zbigniew Burzyński, po prawej Franciszek Hynek

• Krzyż Niepodległości (13 kwietnia 1931)^[9]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie)^[10]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1934)^[11][12]
• Krzyż Walecznych
• Złoty Krzyż Zasługi (9 października 1933)^[13]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[14]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[14]
• Złota Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej I stopnia^[15]
• Odznaka Pamiątkowa I Brygady Legionów Polskich „Za wierną służbę”

Grób Franciszka Hynka na Powązkach Wojskowych w Warszawie

Pomnik w Szatarpach

Upamiętnienie

W miejscu śmierci lotnika, z inicjatywy Gdańskiego Aeroklubu i lokalnej społeczności, odsłonięto w 1969 pomnik upamiętniający najwybitniejszego polskiego baloniarza. Imię ppłk. Hynka otrzymała również w tym samym roku szkoła podstawowa w Szatarpach, imieniem pilota uhonorowano ulice w: Gdańsku (oraz osiedle), Grodzisku Mazowieckim, Krakowie, Mielcu, Poznaniu, Warszawie, Wrocławiu, Legionowie, na wrocławskim Gądowie, w Witkowie koło Gniezna oraz stadion żużlowy w Gnieźnie. Trzykrotnie w latach 1960–1962 rozgrywano Krajowe Zawody Balonowe o nagrodę im. płk. Franciszka Hynka^[16].

Przypisy

Bibliografia

• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Zygmunt Kozak, Zbigniew Moszumański, Jacek Szczepański: Podpułkownik Franciszek Hynek (1897–1958). Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2008. ISBN 978-83-88773-51-8.
• Andrzej Krzysztof Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1944. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1987. ISBN 83-21107-39-7.
• Jerzy Konieczny, Tadeusz Malinowski, Mała encyklopedia lotników polskich, Biblioteczka Skrzydlatej Polski, tom 19, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1983, wyd. I, ISBN 83-206-0337-4, s. 66–68.
• Franciszek Hynek: Sprawozdanie mjr pil. bal. Franciszka Hynka z udziału w kampanii wrześniowej 1939 r. Warszawa: Biuletyn Centralnego Archiwum Wojskowego nr 25, 2002.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.
• Nota biograficzna Franciszka Hynka na stronie Szkoły Podstawowej w Szatarpach.
• Nota biograficzna Franciszka Hynka na stronie miasta Legionowa. legionowo.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-27)].
• Nota biograficzna Franciszka Hynka na stronie lotniczapolska