Franciszek Kotula

Franciszek Kotula
Data i miejsce urodzenia

26 marca 1900
Głogów Małopolski

Data i miejsce śmierci

26 kwietnia 1983
Rzeszów

Zawód, zajęcie

etnograf, historyk

Narodowość

polska

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi (nadany dwukrotnie) Srebrny Krzyż Zasługi Medal Niepodległości
Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” Złota Odznaka „Za opiekę nad zabytkami”

Franciszek Kotula (ur. 26 marca 1900 w Głogowie Małopolskim, zm. 26 kwietnia 1983 w Rzeszowie) – polski etnograf, historyk, folklorysta i muzealnik. Autor prac monograficznych o kulturze Lasowiaków, Rzeszowiaków, Pogórzan z regionów Polski południowo-wschodniej.

Życiorys

W 1920 ukończył z wyróżnieniem Seminarium Nauczycielskie w Rzeszowie, a w 1929 Wyższy Kurs Nauczycielski w Toruniu. Jako nauczyciel pracował w różnych miejscowościach ówczesnego powiatu rzeszowskiego. Uczył języka polskiego i historii w szkołach powszechnych w Straszydlu, Sołonce, Głogowie Małopolskim i Tyczynie, a od 1932 w Szkole Podstawowej nr 1 przy ulicy Bernardyńskiej w Rzeszowie. Realizując plan Towarzystwa Regionalnego Ziemi Rzeszowskiej, w 1934 rozpoczął organizację Muzeum Regionalnego, Archiwum i Biblioteki.

Okupację spędził w Rzeszowie. Brał udział w tajnym nauczaniu i ruchu podziemnym. W Muzeum Miejskim, na które wyremontowano bardzo zniszczony dom przy Rynku 8 (obecnie Rynek 6), przechowywano wiele tysięcy książek oraz tajne archiwum Armii Krajowej. Tu zdawano również podziemne matury. Po zakończeniu drugiej wojny przeszedł do Resortu Kultury: był współorganizatorem Muzeum Ziemi Rzeszowskiej oraz Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. Przez cztery kadencje był radnym Wojewódzkiej Rady Narodowej. Należał do wielu towarzystw naukowych i kulturalnych. Pomimo iż nie uzyskał doktoratu, w 1954 r. za działalność naukową otrzymał tytuł docenta. Był autorem 20 książek, opublikował około 700 artykułów. Należał do Stowarzyszenia Historyków Sztuki.

Został pochowany na cmentarzu w rodzinnym Głogowie Małopolskim.

Odznaczenia, nagrody, upamiętnienia

Za długoletnią pracę przed wojną został odznaczony Medalem Niepodległości (1938)[1] i Srebrnym Krzyżem Zasługi, a po wojnie dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi (1946[2], 1954[3]), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, odznaczeniami za Zasługi dla Województwa Rzeszowskiego, Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury”, Zasłużony Działacz Ochrony Zabytków oraz innymi. W 1979 otrzymał Złotą Odznakę „Za opiekę nad zabytkami”[4]. Otrzymał również Nagrodę Kolberga oraz nagrodę „Profilów”.

W 1979 został Honorowym Obywatelem Miasta Leżajska[5].

17 września 1990 powstało w Rzeszowie Muzeum Etnograficzne im. Franciszka Kotuli (obecnie Oddział Muzeum Okręgowego)[6]. Od roku 1995 przyznawane są nagrody im. Franciszka Kotuli dla twórców ludowych, animatorów kultury oraz placówek popularyzujących folklor, a organizatorem tego przedsięwzięcia jest wspomniane Muzeum Etnograficzne, którym kieruje dr Krzysztof Ruszel.

Wybrane publikacje

  • 1958 Obwarowania Rzeszowa i rozwój przestrzenny miasta w XVII-XVIII wieku (w: Pięć wieków miasta Rzeszowa), Warszawa;
  • 1962 Z Sandomierskiej Puszczy;
  • 1970 Hej, leluja czyli o wygasających starodawnych pieśniach kolędniczych w Rzeszowskiem, Toruń;
  • 1974 Po Rzeszowskim Podgórzu błądząc, Kraków;
  • 1982 Chłopi bronili się sami;
  • 1982 Miasteczko na przykładzie Głogowa Małopolskiego i jego sąsiadów;
  • 1983 U źródeł, Rzeszów[7];
  • 1985 Tamten Rzeszów czyli Wędrówka po zakątkach i historii miasta[8];
  • 1988 Pojedynek z diabłem[9];
  • 1989 Przeciw urokom: wierzenia i obrzędy u Pogórzan, Rzeszowiaków i Lasowiaków, Warszawa;
  • 1999 Losy Żydów rzeszowskich 1939-1944[10].

Przypisy

  1. ↑ M.P. z 1938 r. nr 177, poz. 323.
  2. ↑ M.P. z 1946 r. nr 115, poz. 214.
  3. ↑ M.P. z 1954 r. nr 105, poz. 1362.
  4. ↑ Odznaczenia i wyróżnienia Aleksandra Rybickiego, (zespół 11, sygn. 16), Archiwum Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, s. 20.
  5. ↑ AordyCz.com, aordycz.com [dostęp 2017-12-15] [zarchiwizowane z adresu 2016-09-29].
  6. ↑ 30 lat minęło…, Muzeum Etnograficzne w Rzeszowie [dostęp 2022-04-11] (pol.).
  7. ↑ Franciszek Kotula, U źródeł, wyd. 1, Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1983, ISBN 83-03-00253-8, OCLC 11518291 [dostęp 2022-04-11].
  8. ↑ Franciszek Kotula, Tamten Rzeszów : czyli wędrówka po zakątkach i historii miasta, wyd. Wyd. 1, Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985, ISBN 83-03-01008-5, OCLC 13056559 [dostęp 2022-04-11].
  9. ↑ Franciszek Kotula, Pojedynek z diabłem, Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1988, ISBN 83-03-02328-4, OCLC 21341122 [dostęp 2022-04-11].
  10. ↑ Franciszek Kotula, Losy Żydów rzeszowskich 1939-1944 : kronika tamtych dni, Rzeszów 1999, ISBN 83-86634-55-3, OCLC 43309756 [dostęp 2022-04-11].

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

POL Złoty Krzyż Zasługi 2r BAR.svg
Baretka: Złoty Krzyż Zasługi (nadany dwukrotnie) – III RP (1992).
Zasłużony Działacz Kultury.jpg
Autor: Ὄνειροι, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zasłużony Działacz Kultury – odznaka
Złota Odznaka Za opiekę nad zabytkami.jpg
Złota Odznaka Za opiekę nad zabytkami