Franciszek Ksawery Krasicki

Franciszek Ksawery Krasicki
Ilustracja
portret pędzla Józefa Pitschmanna

Rogala
Rodzina

Krasiccy herbu Rogala

Data i miejsce urodzenia

10 lipca 1774
Ksawerów

Data i miejsce śmierci

25 kwietnia 1844
Posada Leska

Ojciec

Antoni Krasicki

Matka

Rozalia Charczewska

Żona

Julia Teresa Wandalin-Mniszech

Dzieci

Edmund Krasicki Ksawery Krasicki

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
Tablica upamiętniająca Franciszka Ksawerego Krasickiego na sanockiej skarpie przy Schodach Zamkowych

Franciszek Ksawery Krasicki z Siecina herbu Rogala (ur. 10 lipca 1774 w Ksawerowie, zm. 25 kwietnia 1844 w Posadzie Leskiej) – generał, powstaniec kościuszkowski, napoleoński, naczelnik powstania antyaustriackiego w ziemi sanockiej, obrońca zamku w Sanoku w 1809, prezes Komitetu Patriotycznego, powstaniec listopadowy, dziedzic zamku w Lesku.

Życiorys

Urodził się 10 lipca 1774 w Ksawerowie[1] jako syn hr. Antoniego z Siecina h. Rogala (członka Stanów Galicyjskich, kawalera Orderu św. Stanisława, ur. 14 marca 1736 w Wielicku, zm. 21 lipca 1800 w Dubiecku) i Rozali Charczewska z Charszewa v. Charczowa h. Cholewa, dama orderu Krzyża gwiaździstego z 1788 (ur. 14 marca 1736 w Wielicku, zm. 21 lipca 1800 w Dubiecku)[2].Miał siostry Annę (żona Michała Charczewskiego), Katarzynę (żona hr. Józefa Stadnickiego), braci Jana (zm. 1831, dziedzic Baranowa), Ignacego (1767-1844), Macieja, Józefa[3].

Został dziedzicem w Bachórzcu i w Winnem[1].

Związał się długoletnią przyjaźnią z poetą Wincentym Polem. Według jego projektu odremontował zamek w Lesku, którego właścicielem został potem jego syn Edmund Konrad Krasicki z Siecina.

Brał udział w wojnie polsko-rosyjskiej 1792 roku, bił się pod Zieleńcami, Boruszkowcami, za bitwę pod Dubienką w 1792 otrzymał medal zasługi wojskowej „Virtuti Militari”[4] i awans na chorążego[5][6].

W 1794 jako oficer (major kawalerii narodowej) dowodził w insurekcji kościuszkowskiej. Nagrodzony złotą obrączką Ojczyzna Obrońcy Swemu nr 9[7].

W 1809 jako major huzarów wojsk polskich dowodził w wojnie polsko-austriackiej, m.in. w czerwcu w ostatniej obronie zamku sanockiego przed wojskami austriackimi.

W 1817 był członkiem Stanów Galicyjskich z grona magnatów[1].

Podczas powstania listopadowego był przewodniczącym Komitetu Pomocy dla Powstania Listopadowego na terenie Galicji[8][9].

15 października 1799 we Lwowie poślubił Julię Teresę Wandalin-Mniszech (ur. 26 stycznia 1777 w Laszkach Murowanych, chorążanka wielka koronna, zm. 8 lipca 1845 w Sankt Veit)[1][10]. Ich synami byli Ksawery Krasicki (1802-1843, nie założył rodziny) i Edmund Krasicki (1808-1894)[10]. Wraz z żoną objął zamek w Lesku i rozbudował go dla swojego syna Edmunda i jego żony Anieli z Brzostowskich[11]. Jego wnukami (dzieci Edmunda) byli: Michał (1836-1917), Maria (1837-1855), Ignacy (1839-1924), Stanisław (1842-1887).

Zmarł w Posadzie Leskiej 24[1] lub 25 kwietnia 1844.

Upamiętnienie

W Sanoku na placu św. Jana przy willi rodziny Zaleskich znajduje się kapliczka św. Jana Nepomucena, ufundowana w 1810 roku przez Krasickiego jako votum, za ocalenie życia podczas salwowania się ucieczką konno, stromym zboczem do Sanu, po nieudanej, ostatniej obronie zamku sanockiego przed Austriakami, w czerwcu 1809 roku. Poniżej willi, na skarpie przy Schodach Zamkowyh znajduje się wmurowana w skałę tablica upamiętniająca Krasickiego i jego towarzyszy za ostatnią obronę zamku sanockiego przed Austriakami w czerwcu 1809, ustanowiona w 1909 w setną rocznicę wydarzenia. Została ufundowana przez Towarzystwo Rozwoju i Upiększania Miasta Sanoka. Inskrypcja głosi: Pamięci Ksawerego Krasickiego i towarzyszy, za bohaterski czyn przy ostatniej obronie zamku sanockiego w czerwcu 1809 roku. W stuletnią rocznicę Tow. Upiększ. M. Sanoka napis ten umieściło[12]. W 1913 imieniem Ksawerego Krasickiego nazwano ulicę w Sanoku[13].

Pisarz Kazimierz Chłędowski opiewał postać Franciszka Ksawerego Krasickiego w opowiadaniu Dwa pokolenia[14].

Poeta Janusz Szuber zadedykował F.K. Krasickiemu wiersz pt. Xawery, opublikowany w tomiku poezji pt. Las w lustrach / Forest in the Mirrors z 2001[15][16].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Almanach 1908 ↓, s. 485.
  2. ↑ Herbarz polski 1908 ↓, s. 176.
  3. ↑ Herbarz polski 1908 ↓, s. 176-177.
  4. ↑ Onufry Hieronim Kunaszowski: Życiorysy uczestników Powstania Listopadowego zebrane na pamiątkę obchodu jubileuszowego pięćdziesięcioletniej rocznicy tego powstania. Lwów: 1880, s. 120.
  5. ↑ Marian Tyrowicz, Franciszek Ksawery Krasicki, w: Polski Słownik Biograficzny, t. XV, 1970, s. 156.
  6. ↑ Andrzej Potocki: Wstęp. Lesko. W: Ryszard Nater, Zygmunt Nater: Lesko. Nasze miasto. Lesko: 2001, s. 12. ISBN 83-910156-3-7.
  7. ↑ „Gazeta Rządowa”, nr 69 11 września 1794, s. 277.
  8. ↑ Adam Fastnacht (red.). Pamiętnik Jana Granatowskiego. Z rękopisu przygotował, wstępem i przypisami opatrzył Adam Fastnacht. „Rocznik Sanocki”. Tom III, s. 177, 209, 1971. Wydawnictwo Literackie. 
  9. ↑ Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 168.
  10. ↑ a b Herbarz polski 1908 ↓, s. 177.
  11. ↑ Ks. Władysław Lutecki: Historie niektóre Ziemi Sanockiej. Warszawa: Wiadomości Turystyczne, 1938, s. 21.
  12. ↑ Tablica pamiątkowa – schody Zamkowe. www.sanok.pl. [dostęp 2012-07-21]. (pol.).
  13. ↑ Ludwik Glatman. Nowe nazwy ulic Wielkiego Sanoka (dokończenie). „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 2, Nr 36 z 31 sierpnia 1913. 
  14. ↑ Kazimierz Chłędowski. Dwa pokolenia. „Gazeta Polska”. Nr 227, s. 3, 10 października 1879. 
  15. ↑ Janusz Szuber: Las w lustrach / Forest in the Mirrors. Rzeszów: YES, 2001, s. 57. ISBN 83-911519-2-1.
  16. ↑ Andrzej Sulikowski: Epos sanocki Janusza Szubera. Szczecin: Volumina.pl, 2010, s. 149-153. ISBN 978-83-62355-59-4.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Ksawery Krasicki plaque on stone at Zamkowe Stairs in Sanok.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tablica pamiątkowa w skale pamięci Ksawerego Krasickiego przy Schodach Zamkowych w Sanoku