Franciszek Ksawery Siemianowski

Franciszek Ksawery Siemianowski
Franz Xaver von Siemianowski
Data i miejsce urodzenia

1811
Sanok

Data i miejsce śmierci

8 stycznia 1853
Lwów

Miejsce spoczynku

Cmentarz Łyczakowski we Lwowie

Zawód, zajęcie

urzędnik

Narodowość

polska

Rodzice

Józef, Antonina

Krewni i powinowaci

Euzebiusz (stryj), Maksymilian (brat)

Franciszek Ksawery Siemianowski (ur. 1811 w Sanoku, zm. 8 stycznia 1853 we Lwowie) – polski urzędnik, artysta malarz.

Życiorys

Obraz Maksymiliana Siemianowskiego z 1845 – widok Krakowa z Krzemionek Podgórskich

Pochodził z rodu Siemianowskich[1][2][3][4]. Wśród jego przodków był uczestnik bitwy wiedeńskiej w 1683 oraz stryj, płk Euzebiusz Siemianowski (1765-1840, powstaniec kościuszkowski i uczestnik wojen napoleońskich, powstaniec listopadowy[5])[1][3]. Franciszek Siemianowski urodził się w 1811 w Sanoku w rodzinie ziemiańskiej jako syn Józefa (także jako Joseph von Siemianowski) i Antoniny z domu Janickiej[3] (zm. w 1868 w Sanoku w wieku 84 lat[6]). Ojciec był komisarzem cyrkułu (starostwa) sanockiego w latach 90. XVIII wieku i 10. XIX wieku[7], tuż przed śmiercią mianowany starostą obwodu sanockiego[1][3]. Prawdopodobnie rodzina Siemianowskich była spokrewniona z Arturem Grottgerem[3]. Franciszek Siemianowski miał troje rodzeństwa[3]. Wraz z bratem Maksymilianem (ur. 1810[1]) niemal równolegle od 1818 do 1831 uczył się w Akademii Theresianum w Wiedniu[1][4], a równocześnie pobierał prywatne lekcje nauki w kierunku artystycznym u Friedricha Gauermanna[2][3][4]. Od ok. 1832 pracował w austriackiej służbie urzędniczej, jako praktykant konceptowy ministerstwa stanu, od 1844 jako koncypista ministerialny[1][2][4]. W wyniku zniechęcenia wywołanego dyskryminacją przełożonych i brakiem awansu, po uzyskaniu w 1846 urlopu (pierwotnie w wymiarze dwóch miesięcy, zaś w praktyce wydłużonego do dwóch lat) wyjechał z bratem do Włoch, odbywali podróż po tym kraju o charakterze zarówno krajoznawczym jak i artystycznym[1][2][3]. Efektem wyprawy był album zawierający prace malarskiej i rysunkowe[1]. W 1848 powrócili do Wiednia i od tego czasu był zatrudniony w ministerstwie stanu[2][4]. W 1850 został komisarzem powiatowym w Krems[2][4] (Maksymilian otrzymał wówczas analogiczne stanowisko w Hallstadt)[1][3]. W czasie odejścia z tego stanowiska otrzymał list pochwalny podpisany przez kilka tysięcy mieszkańców, w tych kilkadziesiąt znaczących person[1][2]. Zmarł we Lwowie 8 stycznia 1853 roku, pełniąc w tym czasie funkcję komisarza powiatowego w Hainburgu[8][9]. Został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie[1].

Podobnie jak brat Maksymilian, podczas swojej kariery zawodowej i urzędniczej równolegle rozwijał działalność malarską[4]. Tworzył akwarele[4]. Maksymilian i Franciszek Siemianowscy przyjaźnili się z Wincentym Polem[1]. Życie obu braci opisał Wincenty Wdowiszewski w dramacie pt. Dwaj polscy malarze (Bracia Siemianowscy) z 1881[10].

Franciszek Ksawery Siemianowski w testamencie zapisał całość majątku swojemu bratu, Maksymilianowi, z zastrzeżeniem przeznaczenia go na cele publiczne[1]. W testamencie sporządzonym w 1867 Maksymilian Siemianowski (zm. 1878) wyraził wolę przekazania po swojej śmierci biblioteki i prac artystycznych na rzecz krakowskiej Akademii Umiejętności[3][11]. W ostatniej woli majątek swój i brata (liczący ok. 60 tys. zł. w papierach publicznych zapisu długu państwa oraz realności wartości do 10 tys. zł.) polecił rozdysponować w czterech równych częściach na następujące fundacje: (1) na fundację dla wdów po nauczycielach szkół ludowych w Galicji polskiej i ruskiej narodowości, (2) na stypendia dla słuchaczy Uniwersytetu Lwowskiego i Krakowskiego tudzież Akademii Politechnicznej, (3) na fundację celem wyposażenia biednych dziewcząt z mniejszych miast Galicji, (4) na stypendium dla jednego lub dwóch uczniów poświęcających się sztuce malarskiej, polskiej narodowości, celem wykształcenia się za granicą; zaś egzekutorem testamentu mianował Wydział Krajowy we Lwowie[1][11]. W wyniku testamentu z 18 listopada 1869 w 1886 zostały założone „Fundacja Maksymiliana i Franciszka Ksawerego Siemianowskich dla ubogich uczniów c. k. galicyjskich wszechnic i c. k. Szkoły Politechnicznej we Lwowie” oraz „Fundacja Maksymiliana i Franciszka Ksawerego Siemianowskich dla młodzieży polskiej oddającej się sztuce malarstwa i miedziorytnictwa”[12]. Ponadto w 1886 powstały „Fundacja śp. Maksymiliana i Franciszka Ksawerego Siemianowskich dla wdów po nauczycielach ludowych”, „Fundacja posagowa śp. Maksymiliana i Franciszka Ksawerego Siemianowskich” (celem wspierania biednych moralnie się prowadzących dziewcząt, córek mieszczan wszystkich miast i miasteczek galicyjskich z wyjątkiem Lwowa i Krakowa)[13][14]. Decyzją z 1902 spuścizna po braciach Siemianowskich została przekazana z Akademii Umiejętności jako depozyt do Muzeum Narodowego w Krakowie[3]. W późniejszym czasie została ulokowana w oddziale tej instytucji, a mianowicie w Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego[3]. Po śmierci braci ich prace były wystawiane na przełomie XIX/XX na wystawach w Krakowie i we Lwowie[1].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Andrzej Brzoza. Niezwykli z Podkarpacia. Matejko z Sanoka. „Podkarpacie”, s. 13, Nr 46 (527) z 13 listopada 1980. 
  2. ↑ a b c d e f g Róża Biernacka: Franciszek Ksawery Siemianowski. ipsb.pl. [dostęp 2016-10-16].
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l Róża Biernacka: Maksymilian Siemianowski. ipsb.pl. [dostęp 2016-10-16].
  4. ↑ a b c d e f g h Róża Biernacka: Österreichisches Biographisches Lexikon 1815–1950. Institut für Neuzeit- und Zeitgeschichtsforschung, s. 249. (niem.).
  5. ↑ Euzebiusz Tomasz Siemianowski. ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 2016-10-16].
  6. ↑ Księga zmarłych 1855–1878 Sanok. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 190 (poz. 70).
  7. ↑ Tomasz Opas, Zagadnienia ustrojowe, W czasach zaborów i niewoli, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 340.
  8. ↑ Constant Wurzbach: Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich. Tom 34.. Wiedeń: 1877, s. 256-257.
  9. ↑ Księga metrykalna zgonów. Lwów parafia św. Andrzeja (Bernardynów): 1844-1860, s. 140.
  10. ↑ Kronika. Nekrologia. „Gazeta Sanocka”, s. 3, Nr 109 z 28 stycznia 1906. 
  11. ↑ a b Kronika. † Maksymilian Siemianowski. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 98 z 10 kwietnia 1878. 
  12. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1894. Lwów: 1894, s. 837-838.
  13. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1895. Lwów: 1895, s. 836.
  14. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1910. Lwów: 1910, s. 1003-1004.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie