Franciszek Ksawery Szokalski

Franciszek Ksawery Szokalski (zm. 1844) – polski lekarz, doktor medycyny, zesłaniec, uczestnik powstania listopadowego, współorganizator spisku omskiego.

Pochodził z Kijowszczyzny, z rodziny szlacheckiej. Był doktorem medycyny - ukończył studia na Uniwersytecie Wileńskim[1]. Za udział w powstaniu listopadowym został w styczniu 1832 roku pozbawiony szlachectwa i karnie wcielony do Korpusu Syberyjskiego jako lekarz wojskowy.

Po wykryciu w wyniku zdrady spisku omskiego został aresztowany, lecz udało mu się uciec z Ignacym Zubczewskim i Melodinim. Ponownie aresztowany w Presnowsku został skazany na 6 tysięcy kijów. 7 marca 1837 roku wykonano wyrok; przeżył dzięki przerwaniu wykonania wyroku, co zawdzięczał polskiemu lekarzowi batalionowemu Szaniawskiemu[2]. Jego osoba została uwieczniona w opowiadaniu o egzekucji pt. Za co? napisanym przez Lwa Tołstoja.

Wywieziony do karnego więzienia w Akataju, gdzie przebywał razem z Piotrem Wysockim[3]. Następnie jako lekarzowi pozwolono mu prowadzić praktykę lekarską przy kopalniach nerczyńskich. Kilka lat leczył i pomagał katorżnikom oraz miejscowym bez względu na status materialny. Z powodu obrażeń jego stan psychiczny zaczął się pogarszać szczególnie, gdy koledzy dowiedli mu nierealności snutych planów ucieczki Amurem do oceanu[4]. Wpadłszy w pogłębiającą się depresję strzelił sobie w pierś we własnym domu. Zmarł tydzień później w osadzie Niżna Kara w 1844 roku.

Przypisy

  1. ↑ Franciszek Nowiński, Polacy na Syberii Wschodniej: zesłańcy polityczni w okresie międzypowstaniowym, Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1995, str. 295
  2. ↑ Artur Kijas: Polacy w Rosji od XVII wieku do 1917 roku. Słownik biograficzny. Warszawa-Poznań: Instytut Wydawniczy PAX, Wydawnictwo Poznańskie, 2000, s. 75.
  3. ↑ Natan Ejdelman: Łunin-adiutant wielkiego księcia Konstantego. Warszawa: PIW, 1976, s. 390.
  4. ↑ Opisanie Zabajkalskiej Krainy w Syberii przez Agatona Gillera. Lipsk: 1867.