Franciszek Macharski

Franciszek Macharski
Kardynał prezbiter
Ilustracja
Franciszek Macharski (2010)
Jesu, in Te confido
Jezu, ufam Tobie
Kraj działania

Polska

Data i miejsce urodzenia

20 maja 1927
Kraków

Data i miejsce śmierci

2 sierpnia 2016
Kraków

Miejsce pochówku

bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie

Arcybiskup metropolita krakowski
Okres sprawowania

1979–2005

Zastępca przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski
Okres sprawowania

1979–1994

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Prezbiterat

2 kwietnia 1950

Nominacja biskupia

29 grudnia 1978

Sakra biskupia

6 stycznia 1979

Kreacja kardynalska

30 czerwca 1979
Jan Paweł II

Kościół tytularny

bazylika św. Jana w Łacińskiej Bramie

Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Krzyż Wielkiego Oficera Orderu Zasługi RFN Baliw Wielkiego Krzyża Honoru i Dewocji Order Uśmiechu
Sukcesja apostolska
Data konsekracji

6 stycznia 1979

Miejscowość

Watykan

Miejsce

bazylika św. Piotra

Konsekrator

Jan Paweł II

Współkonsekratorzy

Julian Groblicki
Stanisław Smoleński

Franciszek Antoni Macharski[1] (ur. 20 maja 1927 w Krakowie, zm. 2 sierpnia 2016 tamże) – polski duchowny rzymskokatolicki, doktor nauk teologicznych, rektor Wyższego Seminarium Duchownego Archidiecezji Krakowskiej w latach 1970–1978, arcybiskup metropolita krakowski w latach 1979–2005, kardynał prezbiter od 1979, zastępca przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski w latach 1979–1994, od 2005 arcybiskup senior archidiecezji krakowskiej.

Życiorys

Młodość i wykształcenie

Urodził się 20 maja 1927 w Krakowie[2]. Był spokrewniony z kardynałem Albinem Dunajewskim[3]. W 1939 został przyjęty do Państwowego Gimnazjum im. Jana III Sobieskiego w Krakowie. W czasie okupacji pobierał nauki w Szkole Handlowej oraz na tajnych kompletach gimnazjalnych[4]. Ponadto od 1943 do 1945 pracował fizycznie w Generalnej Dyrekcji Monopoli[5]. Maturę zdał po zakończeniu II wojny światowej[4].

W latach 1945–1950 studiował w Wyższym Seminarium Duchownym Archidiecezji Krakowskiej[2][6]. Święceń prezbiteratu udzielił mu 2 kwietnia 1950 w bazylice św. Franciszka z Asyżu w Krakowie kardynał Adam Stefan Sapieha, arcybiskup metropolita krakowski[7]. Odbył studia na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1951 uzyskał magisterium[4].

W związku z odmową współpracy ze Służbą Bezpieczeństwa na początku lat 50. nie wydano mu paszportu. Na dalsze studia do szwajcarskiego Fryburga wyjechał w 1956[8]. Ukończył je w 1961 ze stopniem doktora teologii pastoralnej na podstawie dysertacji Duszpasterstwo we współczesnym Kościele[8][4].

Od młodości był związany z dominikanami, został tercjarzem dominikańskim, przyjmując imię Jacek[9].

Prezbiter

W latach 1950–1956 pracował jako wikariusz w parafii Świętych Szymona i Judy Tadeusza w Kozach koło Bielska-Białej[2][10]. W archidiecezji krakowskiej w 1964 był członkiem Komisji ds. Prasy i Publikacji Katolickiej, następnie w latach 1965–1974 członkiem Komisji Liturgicznej, od 1971 do 1973 członkiem Rady Kapłańskiej, a w 1974 członkiem Komitetu Roku Świętego. W latach 1972–1979 pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Synodu Archidiecezji Krakowskiej ds. Pastoralno-Socjologicznych[11]. W latach 1977–1978 piastował godność kanonika Krakowskiej Kapituły Metropolitarnej[11][4].

W latach 1961–1962 pełnił funkcję ojca duchownego w krakowskim seminarium duchownym[12]. Od 1962 do 1978 był wykładowcą teologii pastoralnej i homiletyki na Papieskim Wydziale Teologicznym w Krakowie oraz w seminariach krakowskim i częstochowskim, które miało swoją siedzibę w Krakowie[12][2]. W latach 1965–1970 zajmował stanowisko adiunkta teologii pastoralnej w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie[11]. W latach 1970–1978 sprawował urząd rektora krakowskiego seminarium[12]. Czynnie przeciwstawiał się komunistycznej władzy, organizując przemarsze kleryków w centrum miasta[1]. W latach 1963–1965 pełnił funkcję sekretarza generalnego Polskiego Towarzystwa Teologicznego z siedzibą w Krakowie[13].

W Episkopacie Polski w latach 1966–1978 był sekretarzem Komisji ds. Apostolstwa Świeckich. Ponadto w latach 1970–1978 należał do Komisji ds. Seminariów Duchownych, a w latach 1976–1978 Komisji Iustitia et Pax. W 1975 został członkiem Komisji ds. Duszpasterstwa Ogólnego. W 1971 był audytorem na Synodzie Biskupów w Rzymie[11].

Biskup

30 grudnia 1978 papież Jan Paweł II prekonizował go swoim następcą na urzędzie arcybiskupa metropolity krakowskiego[10][14]. Święcenia biskupie otrzymał 6 stycznia 1979 w bazylice św. Piotra w Rzymie. Udzielił mu ich Jan Paweł II z towarzyszeniem biskupów pomocniczych krakowskich: Juliana Groblickiego i Stanisława Smoleńskiego[10]. W trakcie ceremonii został mu nałożony paliusz metropolitalny[15]. Ingres do katedry na Wawelu odbył 28 stycznia 1979. Jako dewizę biskupią przyjął słowa: „Jesu, in Te confido” (Jezu, ufam Tobie)[2]. W 1981 po ustanowieniu Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie objął urząd wielkiego kanclerza uczelni[16][17]. W 1981, po zamachu na papieża Jana Pawła II, poparł organizację Białego Marszu w Krakowie, wyrażającego solidarność z ciężko rannym papieżem[8]. Wspierał „Solidarność[18], w czasie stanu wojennego w latach 1981–1983 w ramach Arcybiskupiego Komitetu Pomocy Więźniom i Internowanym zabiegał o prawa internowanych i ich rodzin[8][17]. Po Sierpniu 1980 został współprzewodniczącym reaktywowanej Komisji Wspólnej Rządu i Episkopatu[18].

W 2005, po śmierci Jana Pawła II, wraz z wiernymi czuwał pod papieskim oknem Pałacu Biskupiego w Krakowie. Przyczynił się do wybudowania bazyliki i rozbudowy sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie-Łagiewnikach oraz powstania Centrum Dialogu i Modlitwy w Oświęcimiu. Reaktywował, a następnie rozbudował archidiecezjalną Caritas[8]. W czasie posługi biskupiej powstawały domy samotnej matki, rodzinne domy dziecka, zakłady opiekuńczo-lecznicze, poradnie psychologiczne i schroniska dla bezdomnych[18]. Wielokrotnie apelował do diecezjan o pomoc dla potrzebujących[19]. Założył katolickie tygodniki: krakowską edycję „Gościa Niedzielnego” i „Źródło”, a także diecezjalne Radio Mariackie (następnie Radio Plus). Przyczynił się do transmitowania w każdy piątek mszy dla chorych na antenie Telewizji Kraków[20].

W 2002, w związku z ukończeniem 75 lat, zgodnie z przepisami oddał się do dyspozycji papieża, jednakże Jan Paweł II zlecił mu dalsze sprawowanie urzędu arcybiskupa krakowskiego[21]. 3 czerwca 2005 papież Benedykt XVI przyjął jego rezygnację[22][23]. Do 27 sierpnia 2005 pełnił funkcję administratora archidiecezji[10]. Po ustąpieniu z urzędu zamieszkał w klasztorze sióstr albertynek w Krakowie[18].

W ramach prac Konferencji Episkopatu Polski w latach 1979–1994 był zastępcą przewodniczącego, w 1981 po śmierci prymasa Stefana Wyszyńskiego pełnił obowiązki przewodniczącego[24]. Należał do Rady Stałej[4]. Pełnił funkcję przewodniczącego Komisji ds. Nauki Katolickiej, Komisji ds. Apostolstwa Świeckich, Zespołu ds. Stypendiów Naukowych i Językowych[4][25]. Uczestniczył w synodach biskupów polskich, które odbyły się w latach 1980, 1983, 1987 i 1991[4].

Kreowany kardynałem prezbiterem został na konsystorzu 30 czerwca 1979[7]. Jako kościół tytularny przydzielono mu bazylikę św. Jana w Łacińskiej Bramie[6]. 8 lipca 1979 odbył kardynalski ingres do katedry na Wawelu[11]. Należał do watykańskich kongregacji: ds. Biskupów, ds. Duchowieństwa, ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego oraz ds. Wychowania Katolickiego. Należał również do II sekcji Sekretariatu Stanu, Stałej Rady Kardynałów i Biskupów oraz Sekretariatu dla Niewierzących[2].

Konsekrował 9 biskupów, a także asystował podczas sakr 19 biskupów[26][27]. W kwietniu 2005 brał udział w konklawe, na którym wybrano na papieża Benedykta XVI[28][29]. 20 maja 2007, w dniu ukończenia 80 lat, utracił prawo wyboru papieża w konklawe[10].

Został członkiem Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa (SKOZK)[30] i Związku Podhalan w Północnej Ameryce[11]. Należał do grona założycieli Stowarzyszenia Siemacha[31] i otrzymał tytuł honorowego członka tej organizacji[32].

W 2006 objął funkcję kapelana stanowego Rycerzy Kolumba w Polsce[33][34], a w 2009 kapelana Wielkiego Krzyża Kościelnego OSLJ Zakonu św. Łazarza[35].

Zmarł 2 sierpnia 2016 w Szpitalu Uniwersyteckim w Krakowie[36], gdzie przebywał od czerwca po odniesieniu obrażeń spowodowanych upadkiem[37]. Na kilka dni przed śmiercią (28 lipca) odwiedził go w szpitalu papież Franciszek, który w tym czasie uczestniczył w odbywających się w Polsce Światowych Dniach Młodzieży[38]. 5 sierpnia 2016 został pochowany w katedrze na Wawelu, w krypcie biskupiej pod konfesją św. Stanisława[39].

Odznaczenia, wyróżnienia, upamiętnienie

Franciszek Macharski w siedzibie Stowarzyszenia SIEMACHA (2009)

Postanowieniem prezydenta Polski Bronisława Komorowskiego z 17 lutego 2014 został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski[40]. W 2000 otrzymał Wielki Krzyż Zasługi z Gwiazdą Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec[41], a w 2007 Order Oficera Legii Honorowej[25]. W 1993 przyznano mu tytuł baliwa Wielkiego Krzyża Honoru i Dewocji Zakonu Kawalerów Maltańskich[11].

Przyznano mu tytuł honorowego obywatela: Wieliczki (1995)[42], Świątnik Górnych (1997)[43], Mszany Dolnej (2000)[44], gminy Mszana Dolna (2000), gminy Niedźwiedź (2000)[45], Nowego Targu (2000)[46], Wadowic (2001)[47], Jordanowa (2002)[48], gminy Zabierzów (2002)[49], Chrzanowa (2004)[50], Trzebini (2004)[51], gminy Chełmek (2004)[52], Libiąża (2004)[53]. W 2005, jako pierwszy w historii[54], został uhonorowany Odznaką „Honoris Gratia”, przyznawaną zarządzeniem prezydenta Krakowa[55], zaś w 2015 Rada Miasta Krakowa odznaczyła go srebrnym medalem Cracoviae Merenti[56]. Ponadto w 2011 otrzymał Złoty Medal Honorowy za Zasługi dla Województwa Małopolskiego[57].

Nadano mu tytuł doktora honoris causa: Fu Jen Catholic University w Tajpej na Tajwanie (1989), Adamson University w Manili na Filipinach (1989), Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie (1992), Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie (2000), Uniwersytetu Jagiellońskiego (2000) i Katolickiego Uniwersytetu im. Pétera Pázmánya w Budapeszcie na Węgrzech (2002)[4]. Został członkiem honorowym Polskiej Akademii Umiejętności[58].

Ponadto został wyróżniony Medalem św. Brata Alberta (1997)[59], Orderem Uśmiechu (1998)[4], tytułem Małopolanina Roku 2000 przyznanym przez Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski[60], godnością Wybitnej Osobistości Pracy Organicznej i Złotym Hipolitem (2005)[11], nagrodą „Świadek Historii” przyznaną przez Instytut Pamięci Narodowej (2012)[61], złotą odznaką Zasłużony dla NSZZ „Solidarność” (2015)[56] i orderem Ecce Homo (2015)[62].

W 2016 jego imieniem nazwano Środowiskowy Dom Samopomocy Fundacji im. Brata Alberta w Radwanowicach[63], a w 2017 most w Krakowie na Wiśle w ciągu trasy S7[64][65].

Poświęcone mu tablice pamiątkowe umieszczono w parafiach Najświętszego Serca Pana Jezusa w Nowym Targu[66], św. Jana Kantego w Jaworznie-Niedzieliskach[67][68] i w krużgankach klasztoru Augustianów w Krakowie[69], a przy kościele Matki Bożej Pocieszenia w Krakowie ustawiono ławeczkę z jego figurą[70].

Przypisy

  1. a b P. Biliński. Franciszek Antoni Macharski. „Tygodnik Salwatorski”. 1/211, 1999-01-03. ISSN 1509-720X. [dostęp 2018-05-08]. 
  2. a b c d e f Biskupi z Krakowa. ekai.pl (arch.), 2002-05-22. [dostęp 2018-08-29].
  3. Najważniejsze daty w życiu kard. Franciszka Macharskiego. gazetakrakowska.pl, 2016-08-03. [dostęp 2022-09-05].
  4. a b c d e f g h i j P. Biliński. Kardynał Franciszek Macharski. „Tygodnik Salwatorski”. 5/476, 2004-02-01. ISSN 1509-720X. [dostęp 2018-05-08]. 
  5. „Plurimos annos, Plurimos! …”. nowytarg.pl, 2012-05-20. [dostęp 2013-05-28].
  6. a b A. Konik-Korn. Nasi Pasterze. „Niedziela”. 16/2010 (edycja małopolska). ISSN 0208-872X. [dostęp 2013-05-26]. 
  7. a b Nota biograficzna Franciszka Macharskiego w słowniku biograficznym kardynałów Salvadora Mirandy. cardinals.fiu.edu. [dostęp 2020-06-28]. (ang.).
  8. a b c d e Kard. Franciszek Macharski kończy 85 lat. ekai.pl (arch.), 2012-05-20. [dostęp 2018-08-29].
  9. M. Pac: Zmarł kardynał Franciszek Macharski. info.dominikanie.pl, 2016-08-02. [dostęp 2019-04-22].
  10. a b c d e 30-lecie sakry biskupiej kard. Franciszka Macharskiego. ekai.pl (arch.), 2009-01-06. [dostęp 2018-08-29].
  11. a b c d e f g h Sylwetka Franciszka Macharskiego na stronie Towarzystwa im. Hipolita Cegielskiego. thc.org.pl. [dostęp 2013-05-26].
  12. a b c Legia Honorowa dla kardynała Franciszka Macharskiego. dziennikpolski24.pl, 2007-01-23. [dostęp 2014-08-23].
  13. B. Sordylowa (red.): Słownik polskich towarzystw naukowych. T. 1: Towarzystwa naukowe działające obecnie w Polsce. Warszawa: Biblioteka PAN, 2004, s. 301. ISBN 83-901688-4-7.
  14. 25-lecie Kardynała. tygodnik2003-2007.onet.pl (arch.), 2004-01-11. s. 1. [dostęp 2018-05-08].
  15. Takim zapamięta go historia – 5. rocznica śmierci kard. Franciszka Macharskiego. youtube.com (Archidiecezja Krakowska), 2021-08-02. [dostęp 2021-10-30].
  16. Historia Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie. upjp2.edu.pl. [dostęp 2015-02-02].
  17. a b Historia diecezji – biskupi krakowscy. diecezja.pl (arch.). s. 5. [dostęp 2018-08-29].
  18. a b c d Kraków: górale z życzeniami u kard. Macharskiego w jego 85. urodziny. ekai.pl (arch.), 2012-05-18. [dostęp 2018-08-29].
  19. M. Dobrzyniak: Kard. Macharski obchodzi 25. rocznicę sakry biskupiej – sylwetka. ekai.pl (arch.), 2004-01-04. [dostęp 2018-08-29].
  20. Kard. Macharski obchodzi dziś 80. urodziny (sylwetka). ekai.pl (arch.), 2007-05-20. [dostęp 2018-08-29].
  21. Jan Paweł II zlecił kard. Macharskiemu dalsze pełnienie posługi arcybiskupa krakowskiego. ekai.pl (arch.), 2002-05-06. [dostęp 2018-08-29].
  22. Rinuncia dell’Arcivescovo Metropolita di Cracovia (Polonia) e nomina del successore. press.vatican.va, 2005-06-03. [dostęp 2014-03-08]. (wł.).
  23. Abp Stanisław Dziwisz metropolitą krakowskim. ekai.pl (arch.), 2005-06-03. [dostęp 2018-08-29].
  24. 20-lecie sakry biskupiej kard. Franciszka Macharskiego. ekai.pl (arch.), 1999-01-05. [dostęp 2018-08-29].
  25. a b Kard. Franciszek Macharski Oficerem Legii Honorowej. ekai.pl (arch.), 2007-01-22. [dostęp 2018-08-29].
  26. Franciszek Macharski. catholic-hierarchy.org. [dostęp 2013-05-26]. (ang.).
  27. Franciszek Macharski asystował również w konsekracji biskupiej Kazimierza Romaniuka. K.R. Prokop. Sukcesja święceń biskupich pasterzy Kościoła warszawskiego (1798–2007). „Prawo Kanoniczne”. R. 53, nr 1–2, s. 349, 358, 2010. ISSN 0551-911X. [dostęp 2019-03-24]. 
  28. Elenco degli em.mi cardinali che entrano in conclave secondo il loro rispettivo ordine di precedenza (vescovi, presbiteri, diaconi). press.vatican.va, 2005-04-18. [dostęp 2014-03-08]. (wł.).
  29. L’annuncio dell’elezione del Papa. press.vatican.va, 2005-04-19. [dostęp 2014-03-08]. (wł.).
  30. Skład Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa. skozk.pl (arch.). [dostęp 2018-08-29].
  31. Założyciele Stowarzyszenia Siemacha. siemachaspot.pl (arch.). [dostęp 2014-08-23].
  32. Członkowie honorowi Stowarzyszenia Siemacha. siemacha.org.pl. [dostęp 2018-08-06].
  33. Kapelan Stanowy. rycerzekolumba.com (arch.). [dostęp 2018-08-29].
  34. Rycerze w Polsce. rycerzekolumba.com (arch.). [dostęp 2018-08-29].
  35. Kanonicy i Prałaci Wojskowego i Szpitalnego Zakonu św. Łazarza z Jerozolimy w Polsce. st-lazarus-orden.pl (arch.). [dostęp 2013-05-26].
  36. Dzwon Zygmunt obwieścił śmierć kardynała. tvn24.pl, 2016-08-02. [dostęp 2016-08-02].
  37. Kardynał Macharski przeszedł operację. tvn24.pl, 2016-08-02. [dostęp 2016-08-02].
  38. Nie żyje kardynał Franciszek Macharski. tvn24.pl, 2016-08-02. [dostęp 2016-08-03].
  39. Wawelski pogrzeb kard. Macharskiego. krakow.gosc.pl, 2016-08-05. [dostęp 2016-08-05].
  40. M.P. z 2014 r. poz. 625. [dostęp 2014-09-14].
  41. Kard. Macharski odznaczony najwyższym odznaczeniem niemieckim. ekai.pl (arch.), 2000-10-06. [dostęp 2018-08-29].
  42. P. Biliński. Franciszek Macharski. „Tygodnik Salwatorski”. 20/178, 1998-05-17. ISSN 1509-720X. [dostęp 2018-05-08]. 
  43. Kalendarium historyczne. swiatniki-gorne.pl (arch.). [dostęp 2018-08-29].
  44. Honorowi Obywatele Miasta. mszana-dolna.eu. [dostęp 2019-09-15].
  45. Szczyt zwieńczony krzyżem. nowysacz.naszemiasto.pl, 2000-12-18. [dostęp 2013-05-28].
  46. Honorowe obywatelstwo Nowego Targu dla kard. Macharskiego. „Niedziela”. 30/2000. ISSN 0208-872X. [dostęp 2013-05-27]. 
  47. Honorowi obywatele miasta Wadowice. wadowicki.iap.pl. [dostęp 2013-05-27].
  48. Kalendarium TMZJ. tmzj.jordanow.pl (arch.). [dostęp 2018-02-22].
  49. Kardynał Franciszek Macharski. zabierzow.org.pl. [dostęp 2022-03-09].
  50. Uchwała Nr XXII/197/04 Rady Miejskiej w Chrzanowie. bip.malopolska.pl, 2004-03-30. [dostęp 2015-12-17].
  51. Uchwała Nr XXVII/379/IV/2004 Rady Miasta Trzebini. bip.malopolska.pl, 2004-10-22. [dostęp 2015-12-17].
  52. Uchwała nr XVIII/149/2004 Rady Miejskiej Chełmek. bip.malopolska.pl, 2004-05-27. [dostęp 2015-12-17].
  53. Honorowi obywatela Libiąża. libiaz.pl (arch). [dostęp 2019-06-15].
  54. „Honoris gratia” dla Skaldów. rp.pl, 2009-11-09. [dostęp 2013-05-26].
  55. Zarządzenie Nr 1642/2005 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 17 września 2005 r.. bip.krakow.pl, 2005-09-17. [dostęp 2012-06-24].
  56. a b Kraków: Medal Cracoviae Merenti dla kard. Macharskiego. ekai.pl (arch.), 2015-12-10. [dostęp 2018-08-29].
  57. Marszałek uhonorował medalami zasłużonych dla Małopolski. malopolska.pl, 2011-06-10. [dostęp 2017-06-18].
  58. Pozostają w naszej pamięci. pau.krakow.pl. [dostęp 2019-04-25].
  59. Medal Św. Brata Alberta. albert.krakow.pl. [dostęp 2020-07-30].
  60. Kard. Macharski – Małopolaninem Roku 2000. ekai.pl (arch.), 2001-01-08. [dostęp 2018-08-29].
  61. IPN uhonorował Świadków Historii. tvp.info, 2012-09-20. [dostęp 2013-05-26].
  62. Wręczono ordery Ecce Homo. tomaszow.pl (arch.), 2015-06-18. [dostęp 2017-05-28].
  63. Środowiskowy Dom Samopomocy otrzymał imię Kard. Franciszka Macharskiego. albert.krakow.pl. [dostęp 2022-09-01].
  64. Uchwała Nr LXXXI/1958/17 Rady Miasta Krakowa. bip.krakow.pl, 2017-08-30. [dostęp 2022-04-25].
  65. P. Ogórek: Most im. kard. Macharskiego, sześć nowych ulic, kłótnia o skwer Szymborskiej. gazetakrakowska.pl, 2017-08-31. [dostęp 2022-04-25].
  66. Nowy Targ: pierwsza w Polsce tablica poświęcona kard. Franciszkowi Macharskiemu. ekai.pl, 2017-08-06. [dostęp 2022-04-25].
  67. Jubileusz 40-lecia święceń kapłańskich i 30-lecia posługi duszpasterskiej w Jaworznie-Niedzieliskach Księdza Proboszcza Władysława Strojka. jankanty.jaworzno.pl, 2020-05-20. [dostęp 2022-04-25].
  68. Poświęcenie tablicy pamiątkowej Kardynała Franciszka Macharskiego. jankanty.jaworzno.pl, 2020-05-20. [dostęp 2022-04-24].
  69. Odsłonięto tablicę upamiętniającą kard. Franciszka Macharskiego. niedziela.pl, 2018-02-09. [dostęp 2022-04-24].
  70. M. Lasyk: W hołdzie szanowanemu metropolicie: ławka-pomnik kardynała Macharskiego. lifeinkrakow.pl. [dostęp 2022-11-03].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

SMOM-gcs.svg
Autor: Arturolorioli, Licencja: CC BY-SA 3.0
Order of Malta ribbon (Knight Grand Cross of Honour and Devotion)
Coat of arms of Franciszek Macharski.svg
(c) I, SajoR, CC BY-SA 2.5
Coat of Arms of the Polish Cardinal Franciszek Macharski, Archbishop Emeritus of Kraków,
GER Bundesverdienstkreuz 5 GrVK Stern.svg
Baretka: Order Zasługi RFN – Wielki Krzyż Zasługi z Gwiazdą.
Kardynał Macharski u SIEMACHY.JPG
Autor: Stowarzyszenie SIEMACHA, Licencja: CC BY 3.0
Kardynał Macharski podczas wizyty w placówce SIEMACHY
Cardinal Franciszek Macharski cropped (2010).jpg
Autor: KSAF AGH Krakowska Studencka Agencja Fotograficzna AGH
Praca pochodna: TharonXX, Licencja: CC BY 2.0
Kardynał, metropolita senior Franciszek Macharski podczas pogrzebu Lecha i Marii Kaczyńskich w Krakowie
POL Order Uśmiechu BAR.svg
Baretka: Order Uśmiechu.