Franciszek Mirandola

Franciszek Mirandola
Franciszek Czcisław Pik
Ilustracja
Imię i nazwisko

Franciszek Pik-Mirandola

Data i miejsce urodzenia

13 lipca 1871
Krosno

Data i miejsce śmierci

3 czerwca 1930
Kraków

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

poezja, proza w języku polskim i francuskim, tłumaczenia

Epoka

impresjonizm, ekspresjonizm (wiersze okolicznościowe, fantastyka, weird fiction)

Franciszek Mirandola, właśc. Franciszek Zdzisław Pik (ur. 13 lipca 1871 w Krośnie, zm. 3 czerwca 1930 w Krakowie) – polski pisarz, poeta i tłumacz okresu Młodej Polski. Kojarzony z takimi kierunkami literackimi jak impresjonizm i ekspresjonizm. Jeden z pierwszych twórców rodzimej fantastyki naukowej oraz fantastyki grozy (tzw. weird fiction).

Życiorys

Syn Wojciecha Pika, miejscowego aptekarza (także radnego i burmistrza Krosna) i Marii ze Stacherskich. Ukończył studia na wydziale farmacji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Choć trudności materialne zmuszały poetę do prowadzenia aptek – w Krośnie, Stryju, Bukowsku, uparcie wracał co jakiś czas do Krakowa, a szczęśliwe czasy studiów pozwoliły mu odbywać podróże literackie i naukowe (Mirandola studiował filozofię w Heidelbergu, przebywał w Berlinie i Paryżu).

W 26 stycznia 1901 roku zawarł związek małżeński z Elżbietą Marią Lewakowską (córką konwertyty Augusta Lewakowskiego) w Krośnie. W tym czasie mieszkał w domu z numerem 54[1].

Podobieństwo własnego nazwiska (Pik) do pierwszego członu nazwiska włoskiego renesansowego pisarza Pico della Mirandola podsunęło mu pomysł na pseudonim literacki.
Przełożył około 200 tomów prozy literatur: włoskiej, francuskiej, angielskiej, niemieckiej i skandynawskiej. Publikował także tłumaczenia poezji (m.in. Novalisa i Laforgue).

Debiutem poetyckim Mirandoli jest wydany w Krakowie w 1898 roku zbiór wierszy Liber tristium[2], stanowiący wyraz typowej atmosfery młodopolskiej. W 1901 roku ukazał się kolejny tom poezji zatytułowany Liryki.

Duża część poezji Mirandoli, rozproszona po pismach lewicowych, nigdy nie została zebrana. Jest to grupa utworów rewolucyjnych, związanych z polskim ruchem robotniczym. Mirandola zetknął się z ruchem socjalistycznym w latach uniwersyteckich i wstąpił do PPS. Brał udział w redagowaniu czasopisma Naprzód – jeszcze jako tygodnika, następnie współpracował z innymi pismami socjalistycznymi i lewicowymi: Ogniwo, Robotnik warszawski, Prawo Ludu, Promień lwowski. W Bibliotece Latarni wydał broszurę Sztuka a lud[3].

Okres wojny 1914-1918 spędził Mirandola w galicyjskim miasteczku, gdzie tworzył nowele drukowane w czasopismach, a potem zebrane w tomie Tempore belli[4]. Wydanie w 1916 roku nie zakończyło cyklu. W 1919 ukazał się kolejny zbiór prozy pod tytułem Tropy[5].

Ostatnie lata życia Mirandoli nie sprzyjały oryginalnej twórczości. Tłumaczył pozycje wchodzące w skład serii „Biblioteka Laureatów Nobla” Wydawnictwa Polskiego R. Wegnera w Poznaniu[6][7]. Zaczął interesować się filmem – układać scenariusze i napisy, opracowywał serie przezroczy. Mimo tak różnorodnych zajęć poeta żył w nędzy – zapomniany, atakowany przez pisma z powodu filologicznych nieścisłości swoich przekładów, nadużywający alkoholu, załamał się po śmierci bliskiego przyjaciela, Władysława Orkana, i w niedługi czas potem, w pierwszych dniach czerwca 1930 roku, zmarł w swoim mieszkaniu przy ul. Felicjanek, z którego właśnie oczekiwał eksmisji za niezapłacony czynsz.

Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim[8].

Twórczość

Jako poeta Mirandola kultywował tendencje impresjonistyczne oraz parnasizm. Były to przeważnie drobne utwory okolicznościowe bądź opisowe, charakteryzujące się kunsztem i sprawnością formalną. Tematyka tych wierszy była jednak wtórna względem panujących w okresie Młodej Polski tendencji czy typowych dla tej epoki fascynacji.

Ponadczasową wartość zdradzają jednak nowele fantastyczne Mirandoli zebrane w tomie Tropy (1919). Prozę tę zwykło się zaliczać do początków polskiego ekspresjonizmu, choć Mirandola posłużył się również elementami symbolizmu, groteski, baśni, oniryzmu i horroru. Dzięki temu Tropy są niejako prekursorskie względem powstałego później surrealizmu. Na wykreowanie osobliwego świata prozy Mirandoli wielki wpływ odegrała filozofia Wschodu, pisma Nietzschego i psychoanalityczne teorie Junga. Tropy stawiają zatem Mirandolę w szeregu takich pionierów niesamowitości w literaturze polskiej jak: Bogusław Adamowicz, Antoni Lange, Stanisław Baliński czy Stefan Grabiński.

Tablica upamiętniająca narodziny poety w domu rodzinnym w Krośnie

Przekłady

Upamiętnienie

Na fasadzie kamienicy przy ulicy Rynek 8 w Krośnie, nabytej w 1867 przez aptekarza Wojciecha Pika, w której urodził się jego syn Franciszek, w setną rocznicę urodzin poety w grudniu 1971 staraniem Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Krośnieńskiej została umieszczona tablica upamiętniająca pisarza.

W 2015 r. w Bibliotece PWSZ w Krośnie została otwarta czytelnia im. Pika Mirandoli[9].

Przypisy

  1. ↑ Zdjęcia aktu małżeństwa https://photos.szukajwarchiwach.gov.pl/ad96dc42be844ec2010cdd71ca1329ce5f3f0c7f39ab6b9a94c7a1182a82f9b9_max.
  2. ↑ Franciszek Mirandola, Liber tristium, polona.pl [dostęp 2019-10-04].
  3. ↑ Franciszek Mirandola, Sztuka a lud, polona.pl [dostęp 2019-10-04].
  4. ↑ Franciszek Mirandola, Tempore belli. Opowieści z dziejów rządów ros. w Galicyi, polona.pl [dostęp 2019-10-04].
  5. ↑ Franciszek Mirandola, Tropy, polona.pl [dostęp 2019-10-04].
  6. ↑ Marzena Kowalska, Literackie serie wydawnicze w latach 1921–1999, [w:] Radosław Gaziński (red.), Dokąd Zmierzamy? Książka i jej czytelnik, Międzyzdroje: Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica, 2008 (Seria Bibliotekarza Zachodniopomorskiego, tom IV), s. 109–126, ISBN 978-83-87879-70-9 [zarchiwizowane z adresu 2013-10-02].
  7. ↑ A. Michalewska, Działalność wydawnicza Rudolfa Wegnera, „Roczniki Biblioteczne”, XXII, 1978, s. 117–135.
  8. ↑ Lokalizator grobów. zck-krakow.pl. [dostęp 2022-01-30].
  9. ↑ Czytelnia im. Pika Mirandoli, pwsz.krosno.pl [dostęp 2019-05-14].

Bibliografia

  • J. Trznadel, Franciszek Mirandola, [w:] Literatura okresu Młodej Polski, pod red. K. Wyki, A. Hutnikiewicza, M. Puchalskiej, t. 1, Warszawa 1968, s. 775–791.

Linki zewnętrzne

Tłumaczenia Franciszka Mirandoli w serwisie Wolne Lektury:

Utwory Franciszka Mirandoli w serwisie Wolne Lektury:

Media użyte na tej stronie

Franciszek Mirandola.jpg
Franciszek Mirandola (właśc. Franciszek Czcisław Pik, 1871 - 1930), polski pisarz, poeta i tłumacz okresu Młodej Polski.
8 Rynek Street in Krosno, plaque to Franciszek Pik Mirandola.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kamienica przy ulicy Rynek 8 w Krośnie. Na fasadzie kamienicy przy ulicy Rynek 8 w Krośnie, nabytej w 1867 przez aptekarza Wojciecha Pika, w której urodził się jego syn Franciszek, w setną rocznicę urodzin poety w grudniu 1971 została ustanowiona tablica upamiętniająca.