Franciszek Nogalski
 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Inkardynacja | |
| Prezbiterat | 11 czerwca 1938 |
Franciszek Nogalski (ur. 16 stycznia 1911 r. w Wąbrzeźnie, zm. 24 października 1939 roku w Rudzkim Moście k. Tucholi) – Sługa Boży Kościoła katolickiego, polski ksiądz katolicki, wikary parafii w Raciążu. Zamordowany przez niemiecki Selbstschutz jako pierwsza ofiara masowych egzekucji przeprowadzanych w Rudzkim Moście. Przed śmiercią, w bezowocnej próbie ocalenia pozostałych skazańców, dobrowolnie wziął na siebie winę za rzekome podpalenie niemieckiego gospodarstwa.
Młodość i kapłaństwo
Urodził się w rodzinie murarza Franciszka i Wiktorii z domu Lewandowskiej. Kształcił się w gimnazjum w Wąbrzeźnie, gdzie w 1932 r. zdał maturę[1].
Studiował filozofię i teologię w Wyższym Seminarium Duchownym w Pelplinie. Po ukończeniu studiów otrzymał święcenia kapłańskie w dniu 11 czerwca 1938 roku. Następnie został skierowany jako wikariusz do pracy duszpasterskiej w Raciążu. Tam zastała go II wojna światowa i początek niemieckiej okupacji[1].
Śmierć
Po zakończeniu kampanii wrześniowej Raciąż, podobnie jak i cały powiat tucholski, został wcielony do Rzeszy, wchodząc w skład nowo utworzonego okręgu Gdańsk-Prusy Zachodnie. Na okupowanych terenach Niemcy bezzwłocznie przystąpili do eksterminacji tak zwanej "polskiej warstwy przywódczej", do której w pierwszym rzędzie zaliczali duchowieństwo katolickie. Kluczową rolę w akcji eksterminacyjnej na Pomorzu odgrywał zwłaszcza tzw. Selbstschutz - paramilitarna formacja o charakterze policyjnym, której członkowie rekrutowali się spośród przedstawicieli zamieszkującej przedwojenną Polskę niemieckiej mniejszości narodowej[2].
Na terenie powiatu tucholskiego pretekstem do rozprawy z Polakami stał się pożar zagrody Hugo Fritza, Niemca z Piastoszyna, do którego doszło 21 października 1939 r. Winą za pożar obarczono Polaków, chociaż powszechnie było wiadomo, że spowodował go sam Fritz, który tego dnia późnym wieczorem upojony alkoholem zostawił w stodole palące się cygaro. Ponadto obciążono Polaków winą za śmierć samego Fritza, który jeszcze tej samej nocy zmarł na zawał[1].
24 października na miejsce egzekucji w lesie pod wsią Rudzki Most doprowadzono pierwszą 50-osobową grupę skazańców, wśród których znajdował się ksiądz Franciszek Nogalski, zatrzymany wcześniej w charakterze zakładnika. Kierujący egzekucją Kurt Gehrt (volksdeutsch z Bagiennicy)[2] wygłosił po polsku przemówienie. Stwierdził, że z winy Polaków zginął najlepszy Niemiec w okolicy - Hugo Fritz z Piastoszyna, a powodem jego śmierci było podpalenie przez Polaków jego stodoły. Zapowiedział też, że jeżeli znajdzie się zbrodniarz, który podpalił stodołę, to Polacy zostaną zwolnieni, w przeciwnym razie wszyscy zostaną rozstrzelani. Dodał, że egzekucje będą trwały tak długo, dopóki nie znajdzie się podpalacz[1].
Na te słowa ksiądz Nogalski wystąpił z szeregu oświadczając, że to on podpalił stodołę Fritza, więc pozostali są niewinni i powinno się ich zwolnić. Zdenerwowany i zbity z tropu Gehrt powiedział: "Ten przeklęty klecha szuka wymówek i dąży do tego, aby wszyscy zostali zwolnieni. Musimy go za to powiesić". Zaczął gorączkowo rozglądać się za drzewem, na którym mógłby powiesić księdza[1]. Odpowiedniego drzewa nie udało się jednak znaleźć, w związku z czym duchownego skatowano, a następnie rozstrzelano[2]. Pozostałych skazańców rozstrzelano wkrótce później. Była to pierwsza z sześciu zbiorowych egzekucji w Rudzkim Moście, które łącznie kosztowały życie około 335 osób[3].
Proces beatyfikacyjny
17 września 2003 r. biskup pelpliński Jan Bernard Szlaga otworzył proces beatyfikacyjny grupy 122 polskich ofiar hitleryzmu. Wśród nich znalazł się ksiądz Franciszek Nogalski.
Zobacz też
- Słudzy Boży II procesu beatyfikacyjnego drugiej grupy polskich męczenników z okresu II wojny światowej
Przypisy
- ↑ a b c d e Ks. Franciszek Nogalski. Biuletyn Informacyjny "Męczennicy". [dostęp 2010-04-07].
- ↑ a b c Michał Sokołowski. Zamordowani w Rudzkim Moście. „Biuletyn Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu, Numer Specjalny 4(34)”, październik 2005 r..
- ↑ Maria Wardzyńska: Był rok 1939. Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce. Intelligenzaktion. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2009, s. 169. ISBN 978-83-7629-063-8.
Bibliografia
- Michał Sokołowski. Zamordowani w Rudzkim Moście. „Biuletyn Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu, Numer Specjalny 4(34)”, październik 2005 r..
- Maria Wardzyńska: Był rok 1939. Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce. Intelligenzaktion. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2009. ISBN 978-83-7629-063-8.
- Ks. Franciszek Nogalski. Biuletyn Informacyjny "Męczennicy". [dostęp 2010-04-07].
Media użyte na tej stronie
Ksiądz Franciszek Nogalski, wikariusz parafii w Raciążku, zamordowany przez Niemców w masowej egzekucji na uroczysku Rudzki Most k. Tucholi (24 października 1939). Sługa Boży Kościoła katolickiego.