Franciszek Peter

Franciszek Peter

6 zwycięstw
major pilot
Data i miejsce urodzenia	8 października 1896 Wiedeń, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	1968 Warszawa
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	K.u.k. Luftfahrtruppen Lotnictwo Wojska Polskiego
Jednostki	Flik 3/J, 6 eskadra wywiadowcza, 2 pułk lotniczy
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, wojna polsko-ukraińska, wojna polsko-bolszewicka
Późniejsza praca	konstruktor
Odznaczenia

Franciszek Peter vel Franz Peter (ur. 8 października 1896 w Wiedniu^[1], zm. 1968 w Warszawie^[2]) – austriacki lotnik wojskowy i inżynier – porucznik cesarskiego i królewskiego Lotnictwa, major pilot Wojska Polskiego, as myśliwski z I wojny światowej, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Służba w Cesarskim i Królewskim Lotnictwie

Franz Peter urodził się w Wiedniu^[1], w rodzinie pochodzącej z Zaolzia. Podczas I wojny światowej służył w lotnictwie austro-węgierskim. Początkowo latał na samolotach rozpoznawczych, następnie ukończył szkolenie pilota myśliwskiego i od wiosny służył w eskadrze myśliwskiej Flik 3/J (Fliegerkompagnie 3/J) na froncie austriacko-włoskim, m.in. ze Stefanem Stecem. Latał w niej na myśliwcach Albatros D.III (Oef). Wojnę zakończył w stopniu porucznika (Oberleutnant).

16 lipca 1918 Peter w składzie klucza ze Stefanem Stecem i F. Navratilem odniósł dwa pierwsze zwycięstwa, nad myśliwcami włoskimi Hanriot HD-1 nad Val del Concei w rejonie jeziora Garda. 4 sierpnia 1918 zestrzelił włoski szybki bombowiec SVA-5 (sierż. Bartolomeo Arrigoni^[2]), a 20 sierpnia i 17 września samoloty rozpoznawcze Pomilio, zyskując status asa (17 września prawdopodobnie zestrzelił poległego w tym dniu dowódcę 134. eskadry włoskiej, kapitana obs. Adriano Barone^[3]). 7 października 1918 zestrzelił szósty samolot – brytyjski myśliwiec Sopwith Camel (E1498 z 66 Sqn RAF, pilot 2/Lt GR Leighton^[4]) k. Trydentu^[1].

Służba w Wojsku Polskim i praca konstruktora silników

sekcja wymaga uzupełnienia

Po zakończeniu I wojny światowej pracował jako pilot komunikacyjny, na linii Wiedeń–Budapeszt^[5]. Na skutek spotkania w Wiedniu ze Stefanem Stecem, na początku 1919 roku Peter przyjechał do Polski i zdecydował wstąpić do polskiego lotnictwa wojskowego (początkowo nie znał przy tym języka polskiego)^[5]. Służył bojowo najpierw w 6 Eskadrze Wywiadowczej we Lwowie, broniącej miasta przed oddziałami ukraińskimi podczas wojny polsko-ukraińskiej. Latał tam jako pilot samolotów rozpoznawczych, zazwyczaj w załodze z obserwatorem Stanisławem Pietruskim^[5]. 6 marca 1919 miał wypadek na samolocie Albatros C.XII na skutek awarii silnika, lecz nie odniósł większych obrażeń^[5]. Brał udział w kilku lotach szturmowych atakując pozycje ukraińskie z broni pokładowej, a 30 kwietnia 1919 z Pietruskim rozpędził obsługę dwóch dział ukraińskich, zdobytych następnie przez Polaków. 14 maja 1919 został ranny w nogę podczas lotu szturmowego na pozycje piechoty pod Kulikowem i do połowy czerwca przebywał w szpitalu^[5][6] .

Brał następnie udział w wojnie polsko-bolszewickiej, m.in. od 4 lutego do marca 1920 tymczasowo dowodził 6 eskadrą wywiadowczą, działającą w rejonie Tarnopola^[6][7].

Po zakończeniu działań wojennych pełnił służbę w Centralnych Zakładach Lotniczych, a następnie w Instytucie Badań Technicznych Lotnictwa na stanowisku kierownika oddziału silników. W 1929 skonstruował, mało udany, silnik gwiazdowy Peterlot (80 KM), zbudowany w liczbie 9 sztuk^[8]. Równocześnie pozostawał oficerem nadetatowym 2 pułku lotniczego w Krakowie. Z dniem 31 marca 1933 przeniesiony został w stan nieczynny na okres 12 miesięcy^[9]. Z dniem 31 sierpnia 1934 przeniesiony został w stan spoczynku^[10].

Był następnie dyrektorem technicznym Wytwórni Maszyn Precyzyjnych „Avia”. W 1933 z A. Seńkowskim skonstruował w PZInż silnik rzędowy PS-II Petersen (90 KM) – zbudowano 11 sztuk, a w 1934 zaprojektował w Avii 4-cylindrowe silniki rzędowe Avia P-4 (100 KM) i Avia 3 (63 KM)^[8].

Zmarł w 1968 w Warszawie^[2].

Awanse

• kapitan – zweryfikowany ze starszeństwem z 1 lipca 1919 (w 1924 zajmował 2 lokatę w korpusie oficerów aeronautyki)
• major – 18 lutego 1928 ze starszeństwem z 1 stycznia 1928 i 12 lokatą w korpusie oficerów aeronautyki

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 8087
• Krzyż Walecznych (dwukrotnie)
• Polowa Odznaka Pilota nr 30 (11 listopada 1928)^[11]
• Order Korony Żelaznej (Austro-Węgry)
• Krzyż Zasługi Wojskowej (Austro-Węgry)
• Medal Zasługi Wojskowej „Signum Laudis” (Austro-Węgry)
• Medal Waleczności (Austro-Węgry)

Zobacz też

• Lista austro-węgierskich asów myśliwskich podczas I wojny światowej

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
• Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 851, 859, 863.
• Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928, s. 541, 548.
• Rocznik Oficerski 1932, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1932, s. 229, 837.
• TomaszT. Goworek TomaszT., Pierwsze samoloty myśliwskie lotnictwa polskiego, Warszawa: SIGMA-NOT, 1991, ISBN 83-85001-46-8, OCLC 751325702 .
• Stanisław Pietruski, Lwowskie loty [w:] „Lotnictwo z Szachownicą” nr 1 (1/2002).
• Stanisław Pietruski, Lwowskie loty. Część 2 [w:] „Lotnictwo z Szachownicą” nr 2 (2/2002).