Franciszek Rataj

Franciszek Rataj
Paweł, 2808
podpułkownik piechoty podpułkownik piechoty
Data i miejsce urodzenia

9 października 1894
Łagowo

Data i miejsce śmierci

30 września 1958
Poznań

Przebieg służby
Siły zbrojne

Kaiserstandarte.svg Armia Cesarstwa Niemieckiego
Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie
Kotwica symbol.svg Armia Krajowa

Jednostki

15 Pułk Piechoty „Wilków”
PKU Toruń
PKU Poznań Miasto
KRU Poznań Miasto
15 Pułku Piechoty „Wilków” AK

Stanowiska

zastępca dowódcy pułku
komendant PKU
komendant RU
dowódca pułku piechoty

Główne wojny i bitwy

wojna polsko-bolszewicka
III powstanie śląskie
II wojna światowa
powstanie warszawskie

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920-1941, trzykrotnie) Złoty Krzyż Zasługi Wielkopolski Krzyż Powstańczy Warszawski Krzyż Powstańczy
Gwiazda Górnośląska

Franciszek Rataj, ps. „Paweł”, „2808”[1] (ur. 9 października 1894 w Łagowie, zm. 30 września 1958 w Poznaniu) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego, uczestnik powstania wielkopolskiego, wojny polsko-bolszewickiej 1920 i III powstania śląskiego, uczestnik konspiracji i powstaniec warszawski, dowódca 15 pułku piechoty „Wilków” AK.

Życiorys

Od 1914 służył w armii niemieckiej, gdzie otrzymał stopień podporucznika[2]. Od grudnia 1918 uczestnik przygotowań do powstania w rejonie Leszna, a następnie uczestnik powstania wielkopolskiego, jako dowódca batalionu[3]. Od kwietnia 1919 oficer w 1 pułku strzelców wielkopolskich. W szeregach pułku, w stopniu porucznika, jako dowódca 6 kompanii, brał udział w walkach pod Lwowem i Stryjem w marcu 1919, oraz w wojnie polsko-bolszewickiej 1920. 15 sierpnia 1920 został odznaczony w Dęblinie Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari przez wizytującego oddziały Józefa Piłsudskiego[4].

W styczniu 1921 wraz z grupą oficerów był skierowany, jako ochotnik, przez Dowództwo Okręgu Korpusu nr VII w Poznaniu do Dowództwa Obrony Plebiscytu. W 1921 w III powstaniu śląskim dowodził w stopniu kapitana 8 Pszczyńskim pułkiem piechoty, zwanym „pułkiem Rataja”. Wraz ze swoim pułkiem walczył w bitwie w rejonie Góry św. Anny.

Kapitan ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919. W 1923 pełniący obowiązki dowódcy, a następnie dowódca batalionu 58 pułku piechoty wielkopolskiej[5]. Awansowany do stopnia majora, ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923. W 1928 roku pełnił służbę w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu[6]. 24 grudnia 1929 roku został mianowany podpułkownikiem ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1930 roku i 19. lokatą w korpusie oficerów piechoty[7]. 21 stycznia 1930 roku został przeniesiony z DOK VII do 15 pułku piechoty „Wilków” w Dęblinie na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[8]. 23 marca 1932 roku został przeniesiony do Powiatowej Komendy Uzupełnień Toruń na stanowisko komendanta[9][10]. W kwietniu 1934 roku został przeniesiony do Powiatowej Komendy Uzupełnień Poznań Miasto na stanowisko komendanta[11]. 1 września 1938 roku kierowana przez niego jednostka została przemianowana na Komendę Rejonu Uzupełnień Poznań Miasto, a zajmowane przez niego stanowisko otrzymało nazwę „komendant Rejonu Uzupełnień”. Uczestnik wojny obronnej we wrześniu 1939.

W trakcie okupacji zastępca komendanta formacji „Korpus Zachodni”, tworzonej od 1941 przez Związek Walki Zbrojnej z przesiedlonych mieszkańców Wielkopolski i Pomorza. W połowie 1941 wyznaczony przez gen. Stefana Roweckiego komendantem Okręgu AK w Rzeszy (mającego zajmować się polskimi robotnikami i jeńcami)[12]. Jednak jak wynika z meldunków, Rataj nie wyjechał do Berlina, i nie objął dowództwa z powodu choroby[13].

Związany z konspiracją Stronnictwa Narodowego. Od lipca 1944 komendant okręgu warszawskiego Narodowej Organizacji Wojskowej[14].

W trakcie Powstania Warszawskiego, dowódca odwodu Okręgu Warszawskiego AK, tworzącego od 3 sierpnia Zgrupowanie „Paweł” (batalion NOW-AK „Antoni” oraz Batalion „Wigry”) podporządkowanego Zgrupowaniu „Radosław”. Od 2 sierpnia walczył na Woli w rejonie cmentarzy, 6 sierpnia wycofując się na Stare Miasto. Od 13 sierpnia był dowódcą odcinka północnego, w Grupie AK Północ. Po przejściu do Śródmieścia, 5 września objął dowództwo zachodniego odcinka obrony, zaś od 20 września objął dowództwo 15 pułku piechoty „Wilków” AK. Po upadku powstania, jeniec obozów Lamsdorf i VIIA Murnau[2], według innych źródeł przebywał w Oflagu II C Woldenberg[15]. Po wojnie powrócił do Poznania[1].

Został pochowany na cmentarzu Górczyńskim w Poznaniu (kwatera III-8-21)[16].

Ordery i odznaczenia

Upamiętnienie

Uchwałą podjętą na sesji Rady Miasta Poznania w dniu 10 czerwca 2014, skwer położony u zbiegu ulic Księcia Józefa oraz Święty Wojciech w obrębie Osiedla Stare Miasto w Poznaniu otrzymał nazwę: Skwer Franciszka Rataja[22][23].

Przypisy

  1. a b Powstańcze Biogramy - Franciszek Rataj, www.1944.pl [dostęp 2019-07-09] (ang.).
  2. a b Maciej Kledzik: Smak głodu. III Batalion „Gurt” po kapitulacji Powstania Warszawskiego. Warszawa: BICO, 1996, s. 231.
  3. Encyklopedia Powstań Śląskich. Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1982, s. 472.
  4. Album Dziesięciolecia Okręgu Korpusu Nr 7 Poznań. Poznań: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932, s. 23.
  5. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 290, 409.
  6. Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 123, 173.
  7. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 21 z 24 grudnia 1929 roku, s. 439.
  8. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 21 stycznia 1930 roku, s. 8.
  9. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 233.
  10. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 525.
  11. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 159.
  12. Armia Krajowa w dokumentach 1939–1945. Tom II. Wrocław, Warszawa, Kraków: Ossolineum, 1990, s. 95.
  13. Armia Krajowa w dokumentach 1939–1945. Tom II. Wrocław, Warszawa, Kraków: Ossolineum, 1990, s. 235.
  14. Juliusz Kulesza: W murach Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych. Warszawa: Askon, 2003, s. 313.
  15. Piotr Rozwadowski (pod red.): Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. T. I. Warszawa: 2005, s. 455.
  16. Rataj Franciszek – miejsce pochówku [dostęp 2019-02-04]
  17. Dekret Wodza Naczelnego L. 2863 z 13 kwietnia 1921 r. Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 16, poz. 561
  18. M.P. z 1938 r. nr 64, poz. 72 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości” - zamiast uprzednio nadanego Medalu Niepodległości (M.P. z 1934 r. nr 6, poz. 12).
  19. a b Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 23.
  20. a b c d Wielki Poznaniak – ppłk Franciszek Rataj, polska-zbrojna.pl [dostęp 2019-07-09].
  21. Lista odznaczonych Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym, powstancy-wielkopolscy.pl [dostęp 2021-09-01].
  22. Uchwała nr LXVIII/1095/VI/2014 z dnia 2014-06-10 - bip.poznan.pl, bip.poznan.pl [dostęp 2018-05-27] (pol.).
  23. Paweł Łazarewicz, Biuletyn Informacji Publicznej Zarządu Geodezji i Katastru Miejskiego GEOPOZ, www.geopoz.pl [dostęp 2018-05-27] (pol.).

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

PL Epolet pplk.svg
Naramiennik podpułkownika Wojska Polskiego (1919-39).
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Kotwica symbol.svg
Autor: Liftarn, Licencja: CC BY-SA 2.5
Kotwica symbol
POL Warszawski Krzyż Powstańczy BAR.svg
Baretka: Warszawski Krzyż Powstańczy
Kaiserstandarte.svg

Standarte seiner Majestät des Deutschen Kaisers
„Die Standarte, 4 m im Quadrat, besteht aus goldgelber Seide und zeigt das eiserne Kreuz, belegt mit dem kleineren Wappen Sr. Majestät. In den Winkeln des Kreuzes erscheinen je eine Kaiserkrone und drei rotbewehrte, schwarze Adler. Auf dem Kreuz steht "GO TT MIT UNS 18 70". Sobald Se. Majestät sich an Bord eines Schiffes begibt, wird die Kaiserstandarte am Topp des Grossmastes gehisst und alle anderen Kommando- und Unterscheidungszeichen gestrichen“.(Ströhl: Deutsche Wappenrolle, S. 80)
POL Wielkopolski Krzyż Powstańczy BAR.svg
Baretka: Wielkopolski Krzyż Powstańczy