Franciszek Scheidt

Franciszek Scheidt
Data i miejsce urodzenia2 kwietnia 1759
Kraków
Data i miejsce śmiercisierpień 1807
Krzemieniec
profesor nauk fizycznych, chemicznych i botanicznych
Alma MaterAkademia Krakowska
Okres zatrudn.1783-1803
UczelniaSzkoła Głowna Koronna

Franciszek Scheidt (ur. 2 kwietnia 1759 w Krakowie, zm. w sierpniu 1807 w Krzemieńcu) – fizyk, chemik i botanik, absolwent i profesor Akademii Krakowskiej.

Życiorys

Syn mieszczanina krakowskiego Pawła i Elżbiety Szulc[1]. w latach 1768–1775 uczył się w Szkole Nowodworskiej[2], a następnie studiował fizykę w Akademii Krakowskiej pod kierunkiem profesora Rydulskiego. W czerwcu 1777 został bakałarzem, a 16 lipca 1779 doktorem filozofii.

Jego zdolności zwróciły uwagę Hugona Kołłątaja, współpracownika Komisji Edukacji Narodowej (KEN). W latach 1780–1783 z jego polecenia objął posadę nauczyciela fizyki w nowo utworzonej Szkole Wojewódzkiej w Lublinie. Prowadził tam również doświadczenia chemiczne[1]. Podczas pobytu w Lublinie zaprzyjaźnił się z matematykiem Józefem Czechem oraz lekarzem Michałem Bergonzonim. Jesienią 1783 powrócił do Krakowa.

1 kwietnia 1784 wraz z Janem Jaśkiewiczem, Janem Śniadeckim i profesorem farmacji Janem Szasterem przeprowadził udany eksperyment ze wzlotu balonem wypełnionym ogrzanym powietrzem. KEN odmówiła jednak dalszego finansowania eksperymentów. 14 stycznia 1785 został profesorem Szkoły Głównej Koronnej. Wspólnie z Janem Jaśkiewiczem organizował gabinet chemiczny sprowadzając szkła i aparaturę z Wiednia. W 1786 opublikował rozprawę O elektryczności uważanej w ciałach ziemskich i atmosferze. Towarzyszył królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu w podróży po ziemi krakowskiej i sandomierskiej, a 27 czerwca 1787 roku odczytał w jego obecności rozprawę O chemicznym powinowactwie ciał. W nagrodę otrzymał od króla pierścień brylantowy.

Władze uczelni poleciły mu przeprowadzenie wykładów z botaniki (początkowo miał wykładać ją bezpłatnie). Jako stypendysta KEN w 1788 uzupełniał swoją wiedzę z zakresu botaniki i chemii u profesora Józefa Jacquina w Wiedniu. Urządził i rozbudował Ogród Botaniczny sprowadzając okazy z Wiednia, Paryża i Petersburga. Jako pierwszy wyhodował w krakowskich cieplarniach banany. 22 czerwca 1790 otrzymał patent na katedrę historii naturalnej i chemii. W tym samym roku oprowadził po Krakowie, Krzemionkach i Wieliczce poetę Johanna Wolfganga von Goethe[1].

Uczestniczył w insurekcji kościuszkowskiej. Oddelegowany został do Sądu Kryminalnego Krakowskiego jako jeden z siedmiu sędziów. Po upadku powstania powrócił do obowiązków profesorskich na uczelni. w 1801 był jednym założycieli i członkiem rzeczywistym warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. W 1803 władze austriackie germanizujące uczelnię usunęły go ze stanowiska wyjechał na Wołyń, a w 1805 został profesorem chemii i historii naturalnej w Liceum Krzemienieckim. Zmarł w Krzemieńcu w sierpniu 1807. W farze krzemienieckiej uchwalono wznieść dla niego pomnik, nie wiadomo jednak, czy zamiar zrealizowano.

Przypisy

  1. ↑ a b c Władysław Hubicki: Z dziejów chemii i alchemii. Warszawa: 1991, s. 294-312.
  2. ↑ W. Hubicki podaje, że uczył się tam od 1772 roku.

Bibliografia

Linki zewnętrzne