Franciszek Sikorski

Franciszek Józef Sikorski

generał brygady
Data i miejsce urodzenia	4 października 1889 Lwów, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	1940 Charków, USRR, ZSRR
Przebieg służby
Lata służby	1914–1933 1939–1940
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Armia Polska we Francji Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	13 Pułk Strzelców Polskich 28 Pułk Piechoty XIX Brygada Piechoty XX Brygada Piechoty 9 Dywizja Piechoty
Stanowiska	d-ca batalionu d-ca pułku d-ca brygady d-ca piechoty dywizyjnej d-ca dywizji
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa obrona Lwowa
Odznaczenia

Oficerowie II baonu 4 pp Legionów z kpt. Franciszkiem Sikorskim (siedzi pośrodku)

Franciszek Sikorski podczas służby w Legionach

Franciszek Józef Sikorski (ur. 4 października 1889 we Lwowie, zm. wiosną 1940 w Charkowie) – inżynier, generał brygady Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.

Życiorys

Syn lekarza weterynarii Narcyza i Adeli z Małuszyńskich^[1]. Rodzina zamieszkiwała w dworku przy ul. Zielonej 82^[2].

Ukończył we Lwowie gimnazjum, następnie studia na Politechnice Lwowskiej i filologię na Uniwersytecie Jagiellońskim^[1]. Przed I wojną światową był członkiem polskich organizacji wojskowo-niepodległościowych – w Związku Walki Czynnej (od maja 1909^[1]) i w Związku Strzeleckim (od 1910^[1]). Ukończył strzelecka szkołę podoficerską i wyższy kurs szkoły oficerskiej w 1912.

W czasie I wojny światowej od 16 sierpnia 1914^[1] do lipca 1917 służył w Legionach Polskich – jako dowódca batalionu w 3 pułku piechoty, a potem 4 pułku piechoty (porucznik z września 1914, kapitan ze stycznia 1915). Po kryzysie przysięgowym został uwięziony w Przemyślu^[1], a następnie wcielony w listopadzie 1917 do armii austro-węgierskiej. Od stycznia 1918 dowódca Okręgu Lwów Polskiej Organizacji Wojskowej. Od października 1918 już w odrodzonym Wojsku Polskim w szeregach 4 Dywizji Strzelców Polskich^[1]. W grudniu 1918 został dowódcą 13 pułku strzelców polskich, na czele którego wrócił przez Bukowinę do kraju^[3].

W lipcu 1919 objął dowództwo 28 pułku piechoty. Październik 1919 – grudzień 1920 dowódca XIX, a następnie XX Brygady Piechoty. Od maja do listopada 1920 walczył z bolszewikami, najpierw na Froncie Północnym, potem w bitwie warszawskiej na polach Radzymina, a następnie w walkach pościgowych w Małopolsce Wschodniej. Od grudnia 1920 do kwietnia 1921 szkolił się na kursie informacyjnym dla wyższych dowódców w Wyższej Szkole Wojennej. W okresie kwiecień 1921 – styczeń 1922 był dowódcą XIX BP i pełniącym obowiązki dowódcy 10 Dywizji Piechoty.

Szczególnie odznaczył się w walkach „w czerwcu podczas walk nad Dzisną, osobiście dowodząc brygadą, odpierając kilkakrotne ataki nieprzyjaciela i osłaniając odwrót polskich oddziałów”^[1]. Za tę waleczność został odznaczony Orderem Virtuti Militari^[1].

3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu pułkownika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 53. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[4]. 1923 – lipiec 1926 był dowódcą piechoty dywizyjnej 9 Dywizji Piechoty w Siedlcach^[5]. W czasie wypadków majowych w 1926 opowiadał się po stronie marsz. Józefa Piłsudskiego. Na czele 22 pułku piechoty szedł na pomoc Warszawie. Od lipca 1926 do marca 1932 dowódca 9 Dywizji Piechoty.

16 marca 1927 mianowany został generałem brygady ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1927 i 8 lokatą w korpusie generałów. Razem z nim awans otrzymał dr Bronisław Karol Sikorski (19 lokata). Od marca 1932 do czerwca 1933 w dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr IX w Brześciu. 30 czerwca 1933 został przeniesiony w stan spoczynku^[1]. Zamieszkał w Warszawie (wg Polaka we Lwowie^[1]), działał w Związku Hodowców Drobiu i pisał pamiętnik, który spłonął we wrześniu 1939.

Po agresji III Rzeszy na Polskę 5 września ewakuował się do Brześcia, gdzie miał objąć dowództwo twierdzy. Następnie udał się do Lwowa, gdzie zameldował się do dyspozycji dowództwa Frontu Południowego. 12 września objął dowództwo obrony Lwowa, walczył z zagonami niemieckimi. Po agresji ZSRR na Polskę i kapitulacji Lwowa przed Armią Czerwoną został wbrew warunkom kapitulacji miasta wzięty do niewoli sowieckiej i przewieziony do obozu w Starobielsku. Wiosną 1940 został zamordowany przez NKWD w Charkowie i pogrzebany w Piatichatkach.

Od 17 czerwca 2000 spoczywa na Cmentarzu Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie^[6].

Awanse i upamiętnienie

Postanowieniem nr 112-48-07 Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z dnia 5 października 2007 został awansowany pośmiertnie do stopnia generała dywizji^[7]. Awans został ogłoszony w dniu 9 listopada 2007 roku w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

Życie prywatne

Dzieci: Krystyna (1924), Adela (1929), Maria (1931)^[8].

Był młodszym bratem Adama Mariana (1886–1947) i Heleny, która wyszła za mąż za kapitana Legionów Polskich Tadeusza Andrzeja Terleckiego (1886–1918)^[9].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 660^[1]
• Krzyż Niepodległości^[8]
• Krzyż Walecznych (trzykrotnie)^[8]
• Złoty Krzyż Zasługi
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Krzyż Kampanii Wrześniowej (nadany pośmiertnie w Londynie 15 sierpnia 1985, nr leg. 11519)
• Medal Zwycięstwa^[10]
• Krzyż Wojenny^[10]

Zobacz też

• Generałowie i admirałowie II Rzeczypospolitej
• Jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
• Obozy NKWD dla jeńców polskich
• Zbrodnia katyńska

Przypisy

Bibliografia

• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
• Artur Leinwand. Generał Franciszek Sikorski Dowódca Grupy Obrony Lwowa w 1939 roku. „Niepodległość i Pamięć”. 3 (4), 1995. Warszawa. ISSN 1427-1443. 
• Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
• Piotr Stawecki: Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08262-6.
• Wacław Zaborowski: Zarys historii wojennej 28-go Pułku Strzelców Kaniowskich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918-1920.
• Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792 – 1945. T. 2/1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1991. ISBN 83-900510-0-1.
• Szymon Nowak, Franciszek Sikorski, Wyd. Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2020, ISBN 978-83-8098-846-0, wersja zdigitalizowana.