Franciszek Sudoł
ppłk Franciszek Sudoł | |
pułkownik piechoty | |
Data i miejsce urodzenia | 4 października 1892 |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Przebieg służby | |
Lata służby | 1914–1940 |
Siły zbrojne | |
Formacja | |
Jednostki | 2 Pułk Piechoty (LP) |
Stanowiska | dowódca batalionu piechoty |
Główne wojny i bitwy | I wojna światowa |
Odznaczenia | |
Franciszek Marian Sudoł (ur. 4 października 1892 w Cieplicach, zm. wiosną 1940 w Charkowie) – pułkownik piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.
Życiorys
Syn Sebastiana i Antoniny z domu Bieleń. Do szkoły powszechnej uczęszczał w Rudce (gmina Sieniawa). W Jarosławiu ukończył gimnazjum i zdał maturę (w 1914 roku). Już w trakcie nauki zaangażował się w działalność organizacji niepodległościowych – od roku 1909 należał do Koła Młodzieży Niepodległościowej oraz tajnego skautingu, a w swoim gimnazjum kierował Tajną Polską Szkołą Państwową. W sierpniu 1914 roku wraz z grupą jarosławskich ochotników wstąpił do Legionów Polskich[1]. Służył w szeregach 9, 10, 15 i 8 kompanii 2 pułku piechoty, z którym to pułkiem odbył całą kampanię wojenną. Awansowany został kolejno do stopni: kaprala (30 października 1914 r.), plutonowego (24 grudnia 1914 r.) i sierżanta (16 marca 1915 r.). Do 15 kompanii IV batalionu 2 pułku piechoty został przydzielony już w stopniu plutonowego i w jej szeregach walczył na froncie w Karpatach Wschodnich. Z kolei w 8 kompanii II batalionu tegoż pułku służył od 28 lutego 1915 roku[1].
Podczas walk wykazywał się wielką odwagą – „12 lutego 1915 r., wysłany na patrol z 10 ludźmi w góry pod Pasieczną, napotkał silny oddział rosyjski, który zmusił do poddania się; 9 czerwca 1915 r. na patrolu z 6 ludźmi pod Śniatyniem ostrzelał baon Moskali, a w międzyczasie ściągnięto kompanię rezerwową i Moskale zostali pokonani; 16 czerwca 1915 r. pod Rarańczą na patrolu z 5 ludźmi napotkał ukrytą kompanię nieprzyjaciela. Nie tracąc zimnej krwi ruszył na nich, i zastraszeni Moskale poddali się”[2]. Za męstwo wykazane w tych walkach został w późniejszym okresie odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari nr 6980[2].
Z dniem 7 września 1915 awansował do stopnia chorążego, a z dniem 1 lipca 1916 r. mianowany został podporucznikiem[3]. Od dnia 21 sierpnia 1917 roku uczestniczył w 2 Kursie Wyszkolenia Piechoty Polskiej Siły Zbrojnej, a po jego zakończeniu został przydzielony do 1 pułku piechoty PSZ (późniejszego 7 pp Leg.)[1]. Awansowany do rangi kapitana został ze starszeństwem z dniem 12 października 1918 roku[4]. W listopadzie 1918 roku uczestniczył w rozbrajaniu okupantów. Od stycznia 1919 r. służył w odrodzonym Wojsku Polskim – w 3 pułku piechoty Legionów, 8 pułku piechoty Legionów i 9 pułku piechoty Legionów. Dowodząc grupą taktyczną, złożoną z III batalionu 9 pp Leg. oraz 2 baterii 12 pułku artylerii polowej, walczył z wojskami ukraińskimi pod Brzeżanami (16–21 czerwca 1919 r.)[5]. Rozkazem z 5 września 1919 r. został zatwierdzony jako dowódca I batalionu 9 pp Leg[1]. Przez dwa miesiące pełnił obowiązki dowódcy 9 pułku piechoty Legionów (od 16 lutego do 19 kwietnia 1920 roku). Został ranny na froncie podczas wojny polsko-sowieckiej. Na mocy dekretu Naczelnego Wodza Wojska Polskiego z dnia 15 lipca 1920 r.[a] został zatwierdzony, jako oficer 9 pp Leg., z dniem 1 kwietnia 1920 roku w stopniu majora w piechocie[6]. Od sierpnia 1920 roku dowodził batalionem zapasowym 9 pp Leg.
Na dzień 1 czerwca 1921 r., pozostając w randze majora, nadal pełnił służbę w 9 pp Legionów[7]. Dekretem Naczelnika Państwa i Wodza Naczelnego z dnia 3 maja 1922 r. (dekret L. 19400/O.V.) został zweryfikowany w tymże stopniu (majora) ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 411. lokatą w korpusie oficerów piechoty[8]. Zarówno wówczas, jak i przez pięć następnych lat, pozostawał oficerem 9 pułku piechoty Leg., w którym zajmował stanowisko dowódcy III batalionu[9][10]. W roku 1923 zajmował 388. lokatę na liście starszeństwa majorów piechoty[11], a w rok później była to już 187. lokata[12]. W tym czasie odznaczony był już czterokrotnie Krzyżem Walecznych[13]. W okresie od 1 maja do 2 sierpnia 1924 r. przebywał na kursie dla dowódców pułków w Grupie[4].
Zarządzeniem Ministra Spraw Wojskowych ogłoszonym w dniu 23 maja 1927 r. mjr Franciszek Sudoł został przeniesiony z 9 pp Leg. do 3 pp Leg. na stanowisko kwatermistrza[14]. Zarządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego z 23 stycznia 1928 r. został awansowany do stopnia podpułkownika z 15. lokatą w korpusie oficerów piechoty i starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928 roku[15]. W dniu 26 kwietnia 1928 r. ogłoszono jego przeniesienie do 14 pułku piechoty stacjonującego we Włocławku, na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[16]. W roku 1928 zajmował 14. lokatę wśród podpułkowników piechoty w swoim starszeństwie[17]. Jako zastępca dowódcy 14 pułku piechoty opiniowany był w dniu 30 czerwca 1928 r. przez gen. dyw. Władysława Junga, który napisał o ppłk. Sudole: „W pułku nie dał się jeszcze poznać, lecz znany mi jest z D.O.K. II jako miękki dowódca detaszowanego baonu 9 pp leg., który bardzo często zapadał na zdrowiu”[18].
W 1929 roku uzyskał zezwolenie na przyjęcie i noszenie łotewskiego „Medalu Pamiątkowego 1918 – 1928”[19]. W roku 1930, jako zastępca dowódcy 14 pp, zajmował 142. lokatę łączną na liście starszeństwa podpułkowników piechoty (była to jednocześnie 12. lokata w swoim starszeństwie)[20]. W październiku 1931 r. ukończył 2-miesięczny V kurs unifikacyjny (na dowódców pułków) w rembertowskim Centrum Wyszkolenia Piechoty[21]. W 1932 r. zajmował już 11. lokatę na liście podpułkowników piechoty ze swego starszeństwa[22]. Z dniem 20 czerwca 1933 roku został wyznaczony przez Ministra Spraw Wojskowych na stanowisko dowódcy 14 pułku piechoty[23]. Z racji zajmowanego stanowiska pełnił jednocześnie funkcję komendanta garnizonu Włocławek. Na dzień 1 lipca 1933 r. zajmował 11. lokatę w swoim starszeństwie (była to zarazem 67. lokata łączna wśród podpułkowników piechoty)[24], a w dniu 5 czerwca 1935 roku była to już 7. lokata w starszeństwie (a równocześnie 44. lokata łączna pośród podpułkowników korpusu piechoty)[25].
Ppłk Franciszek Sudoł był cenionym dowódcą, wyróżnianym nagrodami przełożonych. Dowodzony przez niego 14 pułk piechoty osiągnął wysoki poziom wyszkolenia, co potwierdzane było wynikami szkoleń oraz licznymi nagrodami przełożonych[5]. Udzielał się także społecznie we Włocławku, w takich organizacjach jak: Polski Czerwony Krzyż, Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, Liga Morska i Rzeczna, Przysposobienie Wojskowe oraz w harcerstwie. W październiku 1934 r. na czele delegacji wojskowej wręczał odznakę pamiątkową 14 pułku piechoty Prezydentowi RP – Ignacemu Mościckiemu. Był inicjatorem akcji zbierania pieniędzy dla strajkujących włocławskich robotników[26]. Na stopień pułkownika awansowany został ze starszeństwem z dniem 19 marca 1938 roku i 2. lokatą w korpusie oficerów piechoty[27]. W październiku 1938 roku wziął udział w operacji zaolziańskiej – jako dowódca zbiorczego pułku wystawionego przez 4 Dywizję Piechoty[b]. W dniu 15 listopada 1938 roku ówczesny generał do prac przy Generalnym Inspektorze Sił Zbrojnych, generał brygady Władysław Bortnowski, opiniował go: „oficer doświadczony o średniej inteligencji i przeciętnych talentach. Jako dowódca pułku w polu bardzo dobry. Na wyższe stanowisko się nie nadaje”[c][28]. Na dzień 23 marca 1939 roku, jako dowódca 14 pułku piechoty[29], zajmował 1. lokatę wśród pułkowników piechoty ze swego starszeństwa[30].
W maju 1939 został dowódcą Kaliskiej Brygady Obrony Narodowej. W chwili wybuchu II wojny światowej wraz z dowództwem brygady oraz batalionem ON „Ostrzeszów” i batalionem ON „Kępno” przeszedł pod komendę dowódcy 10 Dywizji Piechoty, walczącej w składzie Armii „Łódź”. Dywizja ta w toku prowadzonych walk wycofywała się na linię obrony na Warcie, a następnie rozpoczęła odwrót w kierunku Warszawy, podczas którego jej oddziały uległy rozproszeniu.
Po agresji ZSRR na Polskę w nieustalonych okolicznościach trafił do niewoli sowieckiej. Według części źródeł przedostał się z resztkami swoich oddziałów na Lubelszczyznę – z grupą około 30 oficerów pojawił się w Majdanie Sieniawskim. Po przenocowaniu grupa ta podjęła marsz w kierunku Lubaczowa. Tam zapewne została ogarnięta przez Armię Czerwoną. Był więźniem obozu w Starobielsku, zginął wiosną 1940 r. zamordowany przez NKWD w Charkowie. Pogrzebany został w Piatichatkach, a od dnia 17 czerwca 2000 roku spoczywa na otwartym wówczas Cmentarzu Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie[31].
Awanse
- chorąży (7.9.1915 r.)
- podporucznik (1.7.1916 r.)
- kapitan (12.10.1918 r.)
- major (1.4.1920 r. – zatwierdzony w tym stopniu[6], w dniu 3.5.1922 r. został zweryfikowany w tym stopniu ze starszeństwem z dniem 1.6.1919 r.)
- podpułkownik (1.1.1928 r.)
- pułkownik (19.3.1938 r.)
- generał brygady (5.10.2007 r. – pośmiertnie)
Ordery i Odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 6980[32]
- Krzyż Niepodległości (12 maja 1931)[33]
- Krzyż Walecznych (czterokrotnie)[2]
- Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)[34][2]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[35]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[35]
- Medal Pamiątkowy 1918–1928 (Łotwa)[19]
Upamiętnienie
Postanowieniem nr 112-48-07 Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego z dnia 5 października 2007 r. awansowany został pośmiertnie do stopnia generała brygady[36]. Awans został ogłoszony w dniu 9 listopada 2007 roku w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.
Katyński Dąb Pamięci poświęcony generałowi brygady Franciszkowi Sudołowi zasadzony został we wrześniu 2009 roku (przez uczniów i nauczycieli ze Szkoły Podstawowej Nr 14 we Włocławku), na terenie włocławskiego Parku im. Władysława Łokietka[37].
Uwagi
Przypisy
- ↑ a b c d Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku ↓.
- ↑ a b c d Banaszek, Roman i Sawicki 2000 ↓, s. 276.
- ↑ Lista starszeństwa oficerów Legjonów Polskich ↓, s. 18.
- ↑ a b Ciesielski 2008 ↓, s. 120.
- ↑ a b Kunikowski 2005 ↓, s. 171.
- ↑ a b Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 27 z 21 VII 1920, s. 599.
- ↑ Spis oficerów służących czynnie w dniu 01.06.1921 ↓, s. 47, 896.
- ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych 1922 ↓, s. 34.
- ↑ Rocznik oficerski 1923 ↓, s. 149.
- ↑ Rocznik oficerski 1924 ↓, s. 143.
- ↑ Rocznik oficerski 1923 ↓, s. 403.
- ↑ Rocznik oficerski 1924 ↓, s. 347.
- ↑ Rocznik oficerski 1923 ↓, s. 149, 403.
- ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 15 z 23 V 1927, s. 145.
- ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 3 z 28 I 1928, s. 19.
- ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 9 z 26 IV 1928, s. 140.
- ↑ Rocznik oficerski 1928 ↓, s. 167.
- ↑ Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce. Referat Personalny GISZ – opinie z kursów o oficerach ↓, s. 120.
- ↑ a b Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 12 z 6 VIII 1929, s. 238.
- ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty 1930 ↓, s. 119.
- ↑ Ciesielski 2008 ↓, s. 108.
- ↑ Rocznik oficerski 1932 ↓, s. 21.
- ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. ↓, Nr 8 z 28 VI 1933, s. 127.
- ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty 1933 ↓, s. 10.
- ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty 1935 ↓, s. 9.
- ↑ Kunikowski 2005 ↓, s. 172.
- ↑ Rybka i Stepan 2003 ↓, s. 416.
- ↑ Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce. Opinie pułkowników piechoty za 1938 rok ↓, s. 309.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 563.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 9.
- ↑ Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego 2003 ↓, s. 523.
- ↑ Ciesielski 2008 ↓, s. 121.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 111, poz. 163 „za pracę w dziele odzyskania Niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 634 „w uznaniu zasług, położonych na polu pracy w poszczególnych działach wojskowości”.
- ↑ a b Na podstawie fotografii
- ↑ M.P. z 2007 r. nr 85, poz. 885.
- ↑ Kuratorium Oświaty w Bydgoszczy ↓.
Bibliografia
- Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych z lat 1920–1937. [dostęp 2019-12-10].
- Lista starszeństwa oficerów Legjonów Polskich w dniu oddania Legjonów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Warszawa, 1917. [dostęp 2018-03-09].
- Spis oficerów służących czynnie w dniu 01.06.1921: dodatek do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 37 z dnia 24 września 1921 r.. Zbiory Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie – spis zamieszczony na stronie Małopolskiego Towarzystwa Genealogicznego, 1921. [dostęp 2017-12-14].
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych 1922: załącznik do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 1922 r.. Zakłady Graficzne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1922. [dostęp 2017-12-14].
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty opublikowana w „Przeglądzie Piechoty”. Zeszyt 7, lipiec 1930 r.. Przegląd Piechoty: miesięcznik wydawany przez Departament Piechoty, Sekcję Piechoty Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930. [dostęp 2017-12-16].
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty: dodatek bezpłatny dla prenumeratorów „Przeglądu Piechoty”. 1 lipca 1933 r.. Przegląd Piechoty: miesięcznik wydawany przez Departament Piechoty, Sekcję Piechoty Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1933. [dostęp 2017-12-16].
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty: dodatek bezpłatny dla prenumeratorów „Przeglądu Piechoty”. 5 czerwca 1935 r.. Przegląd Piechoty: miesięcznik wydawany przez Departament Piechoty, Sekcję Piechoty Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1935. [dostęp 2017-12-16].
- Rocznik oficerski 1923. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1923. [dostęp 2017-12-14].
- Rocznik oficerski 1924. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1924. [dostęp 2017-12-14].
- Rocznik oficerski 1928. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1928. [dostęp 2017-12-14].
- Rocznik oficerski 1932. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1932. [dostęp 2017-12-14].
- Kazimierz Banaszek, Wanda Roman, Zdzisław Sawicki: Kawalerowie Orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich. Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2000. ISBN 83-87893-79-X.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w wojsku polskim 1935–1939. Warszawa: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2003. ISBN 978-83-7188-691-1.
- Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Warszawa, 2003. [dostęp 2018-12-08].
- Stanisław Kunikowski: Włocławski Słownik Biograficzny pod redakcją Stanisława Kunikowskiego. Tom II. Włocławek: Lega Oficyna Wydawnicza, 2005. ISBN 83-88115-85-5.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Zdzisław Ciesielski: Dzieje 14 Pułku Piechoty w latach 1918–1939. Wydawnictwo Adam Marszałek, 2008. ISBN 978-83-7441-937-6.
- Kuratorium Oświaty w Bydgoszczy. Wychowanie patriotyczne w Szkole Podstawowej nr 14 im. Marszałka Józefa Piłsudskiego we Włocławku. [dostęp 2017-12-14].
- Zbiory Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce. Opinie pułkowników piechoty za 1938 rok; sygnatura 701/1/120, poz. 117. s. 309. [dostęp 2018-12-08].
- Zbiory Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce. Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce. Referat Personalny GISZ – opinie z kursów o oficerach; sygnatura 701/1/118. s. 120. [dostęp 2018-10-05].
- Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. Wykaz Legionistów Polskich 1914–1918. Sudoł Franciszek Marian. [dostęp 2019-12-14].
Media użyte na tej stronie
Naramiennik pułkownika Wojska Polskiego (1919-39).
Lesser coat of arms of the Austrian Empire form the Congress of Vienna in 1815 until the Austro-Hungarian Compromise of 1867. It then represented the Cisleithanian territories of Austria-Hungary in the Reichsrat until 1915.
It shows the arms of Habsburg-Lorraine encircled by the chain of the Order of Golden Fleece, surmounted on the crowned Austrian imperial double-headed eagle clutching in its claws the Imperial orb, sceptre and sword, with the Imperial Crown of Rudolf above.
After 1915 the inescutcheon only displayed the red-white-red arms of Austria.Orzełek legionowy
Naramiennik kapitana Wojska Polskiego (1919-39).
Naramiennik majora Wojska Polskiego (1919-39).
Naramiennik generała brygady Wojska Polskiego (1919-39).
3 kompania 14 pp, mistrzowska w strzelaniu w 4 DP (1934)
Naramiennik podpułkownika Wojska Polskiego (1919-39).
Autor: Szczur14pp, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tabliczka przy Katyńskim Dębie Pamięci gen. Franciszka Sudoła (Włocławek - Park im. W. Łokietka).
Sudoł Franciszek ppłk
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape ., Licencja: CC BY-SA 4.0
Epolet chorążego - przedwojenny
Naramiennik podporucznika Wojska Polskiego (1919-39).
Autor: Szczur14pp, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rok 1939 - kurs działonowych ppanc. Siedzą od lewej Koziński, Dzióbek, Sudoł, Ulatowski, Gumiński - przetworzone zdjęcie ze zbiorów Mariana Ropejko.
Delegacja 14 pp u Prezydenta Ignacego Mościckiego (1934)
Autor: Szczur14pp, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kompania szkolna ckm 14 pp w dniu 5 marca 1936. Siedzą od prawej: 3 - ppor. Czesław Omielanowicz, 4 - por. Józef Minkina, 5 - ppłk Adam Werschner, 7 - ppłk Franciszek Sudoł, 8 - mjr Aleksander Fiszer, 9 - por. Stanisław Domagalski. W II rzędzie od dołu jako pierwszy z prawej stoi kpr. Kazimierz Dwojaczny. Przetworzone zdjęcie ze zbiorów Mariana Ropejko.
Grupa oficerów 2 pułku piechoty Legionów Polskich: Franciszek Marian Sudoł, Seweryn Łańcucki, Stanisław Kara, Piotr Michalecki, Aleksander Stawarz, Michał Kostmanowicz (siedzi).