Franciszek Venulet

Franciszek Venulet
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

16 listopada 1878
Warszawa

Data i miejsce śmierci

14 listopada 1967
Łódź

Zawód, zajęcie

lekarz patolog
i fizjopatolog,
nauczyciel akademicki

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

profesor

Alma Mater

Cesarski Uniwersytet Warszawski
(Wydział Lekarski),
doktorat:
Uniwersytet Moskiewski

Uczelnia

Uniwersytet Moskiewski,
Uniwersytet Warszawski,
Uniwersytet Łódzki,
Akademia Medyczna w Łodzi

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Medal 10-lecia Polski Ludowej Cesarski i Królewski Order Świętego Stanisława I klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętej Anny IV klasy (Imperium Rosyjskie)

Franciszek Venulet (ur. 16 listopada 1878 w Warszawie, zm. 14 listopada 1967 w Łodzi) – polski lekarz patolog i fizjopatolog, nauczyciel akademicki, profesor uniwersytetów: Moskiewskiego, Warszawskiego i Łódzkiego oraz Akademii Medycznej w Łodzi.

Życiorys

Edukacja

Po ukończeniu Drugiego Gimnazjum Klasycznego w Warszawie studiował medycynę na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim (ros. Императорский Варшавский Университет). Studia skończył z odznaczeniem w roku 1904[1][2].

Początek pracy zawodowej i specjalistyczne studia zagraniczne

Warszawa

Pracę zawodową rozpoczął (wrzesień 1904 – kwiecień 1905) w Szpitalu Ewangelickim w Warszawie, na Oddziale Wewnętrznym (interna), którym kierował dr Leon Babiński[a][1][2].

Moskwa – Berlin – Monachium – Moskwa

Po wyjeździe do Moskwy pracował początkowo (7 miesięcy od kwietnia 1905) w Szpitalu św. Włodzimierza, na oddziałach pediatrycznych (błonica, płonica, chirurgia dziecięca)[1]. W roku 1906 odbył studia specjalistyczne z anatomii patologicznej w Berlinie, a w roku 1908 – studia uzupełniające w Monachium. W roku 1910 obronił w Moskwie pracę doktorską O zmianach węzłów wewnątrzsercowych w doświadczalnym zapaleniu osierdzia, a w 1912 roku uzyskał habilitację na Uniwersytecie Moskiewskim[1][2]. Wykład habilitacyjny wygłosił na temat[1]: Znaczenie badań doświadczalnych dla nauki o powstawaniu nowotworów. Po habilitacji zajmował stanowisko prosektora w Katedrze Patologii Ogólnej i Doświadczalnej Uniwersytetu Moskiewskiego[1][2][4] i w Instytucie im. Morozowa (1911–1913)[4][5], w którym zajmowano się nowotworami złośliwymi[1]. Prowadził też wykłady z patologii ogólnej nowotworów złośliwych oraz z patologii ogólnej w pełnym zakresie (rok akademicki 1913/1914). W latach 1914–1918 wykładał patologię doświadczalną (część kursu patologii). W roku 1918 wrócił do Polski[1][4].

Praca zawodowa po powrocie do Polski

Łódzkie Towarzystwo Lekarskie w roku 1923 (uroczystość pożegnania Antoniego Mikulskiego, przenoszącego się z Łodzi do Uniwersytetu Wileńskiego)
Lata 1918–1939

W okresie 1918–1925 mieszkał i pracował w Łodzi[b]. Do końca roku 1924 kierował Miejską Pracownią Bakteriologiczną[1][2][4]. Był również kierownikiem filii Państwowego Zakładu Higieny w Łodzi (wcześniej Państwowy Zakład Epidemiologiczny)[2][4][6]. W roku akademickim 1923/1924 dojeżdżał do Warszawy na wykłady patologii ogólnej i doświadczalnej. Z końcem roku 1924 zdecydował się na rezygnację z pracy w obu instytucjach łódzkich (w tymże roku otrzymał tytuł członka honorowego Łódzkiego Towarzystwa Lekarskiego) i w styczniu 1925 roku przeprowadził się do Warszawy[1][4].

W Warszawie Franciszek Venulet, poza pracą dydaktyczną[c] i naukową, prowadził intensywną działalność organizacyjną i społeczną. Uzyskał dotację Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz Fundacji Rockefellera na zakup aparatury dla pracowni naukowo-badawczych i organizację biblioteki, działał m.in. jako przewodniczący Sądu Izby Lekarskiej Warszawsko-Białostockiej (1929), przewodniczący Towarzystwa Biologicznego (1930), członek Rady Naukowej Lotniczo-Lekarskiej (1931)[d], delegat Wydziału Lekarskiego do senatu UW (rok akad. 1932/1933), kurator Żydowskiego Stowarzyszenia Medyków[1][e]. W roku akademickim 1934/1935 pełnił funkcję dziekana Wydziału Lekarskiego UW[1][4].

Był członkiem Towarzystwa Lekarskiego Łódzkiego (od 1926)[f]. Uczestniczył w pracach Polskiego Towarzystwa Medycyny Społecznej, o czym świadczy m.in. odczyt Wpływ amonjaku na równowagę kwasowo-zasadową, przygotowany wspólnie z Franciszkiem Goebelem[9] i Ryszardem Tislowitzem[10], który opublikowano w roku 1936[11][g]. Utrzymywał kontakty naukowe ze specjalistami z innych krajów (w roku 1931 przez kilka miesięcy przebywał we Włoszech; uczestniczył w licznych międzynarodowych kongresach)[1].

Demonstrował demokratyczne przekonania polityczne; skłaniał się do poglądów Tadeusza Kotarbińskiego (zob. np. etyka niezależna)[1].

Lata 1939–1945

W czasie okupacji niemieckiej (1939–1945) uczestniczył w działalności tajnego Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego[6] (w tym w Prywatnej Szkole Zawodowej dla Pomocniczego Personelu Sanitarnego w Warszawie dr. Jana Zaorskiego[h], oficjalnie „Prywatna Szkoła Zawodowa dla Pomocniczego Personelu Sanitarnego”[13][14][15]) oraz Uniwersytetu Ziem Zachodnich. Prowadził wykłady dla 402 słuchaczy w 11 kompletach (142 osoby zdały egzamin)[1]. Istotną pomocą dla słuchaczy kursu patologii ogólnej były dwa pierwsze wydania podręcznika „Fizjopatologia ogólna”, napisanego już w czasie okupacji[1].

Prof. Venulet był inwigilowany przez gestapo, a jego domek przy ul. Czerniakowskiej dwukrotnie rewidowano. W czasie powstania warszawskiego został całkowicie zniszczony[1].

Po wojnie

W roku 1945 zamieszkał w Łodzi. Był współorganizatorem i profesorem kontraktowym Uniwersytetu Łódzkiego, a w roku 1950 został profesorem zwyczajnym nowo utworzonej Akademii Medycznej (miał wówczas 72 lata)[1][6]. Zorganizował nowy Zakład Patologii Ogólnej i Doświadczalnej (ul. Narutowicza 60). W latach 1946–1961 wykonano tam prace naukowe, których wyniki stały się tematem 103 publikacji i podstawą sześciu prac doktorskich[1].

Był czynny zawodowo do roku 1962[i] w łódzkiej AM i jako kierownik Katedry Patologii Ogólnej w WAM w Łodzi. Przeszedł na emeryturę w wieku niemal 84 lat, po czym nadal utrzymywał kontakt z uczelnią (był promotorem pracy doktorskiej w latach 1962–1965)[1].

Badania naukowe i publikacje

Prowadził prace naukowe w dziedzinie fizjopatologii, dotyczące np. zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej, witaminologii, endokrynologii, serodiagnostyki kiły[4][6]. Był pionierem polskich badań wpływu dymu tytoniowego na stan zdrowia, które obejmowały problemy[16]:

Jego współpracownikami – członkami zespołu badawczego – byli[1]: prof. Andrzej Danysz, Piotr Demant, Henryk Gnoiński, Franciszek Goebel, Władysław Ostrowski, Bronisław Szerszyński i inni (wśród nich: Kazimierz Czerski, Jan Dmochowski, Rościsław Kadłubowski, Helena Lausz, Tadeusz Majcherski, Zofia Moskwa, Stefan Skapiński[16][j]).

Jest autorem ponad 300 publikacji naukowych (w tym ponad 100 – bez współautorów)[4] W biografii, opublikowanej w roku 1982, zamieszczono wykaz 106 publikacji[1]. W katalogu WorldCat wymieniono 36 najbardziej popularnych prac autorstwa lub współautorstwa Franciszka Venuleta, a wśród nich – jako najbardziej istotne – książki[17]:

  • Co o nałogu palenia tytoniu wiedzieć należy (pięć wydań w okresie 1956–1958)
  • Fizjopatologia ogólna (dwa wydania w roku 1948)
  • Szczegółowa fizjopatologia (trzy wydania w roku 1957)
  • Fizjopatologia szczegółowa (trzy wydania w latach 1951–1953)
  • Dziedziczność i konstytucja (dwa wydania w roku 1926)
  • Anatomja, patologja i klinika układu siateczkowośródbłonkowego (wyd. w 1929; współautorzy: Ludwik Paszkiewicz, Mściwój Semerau-Siemianowski)
  • Patologja ogólna i doświadczalna: repetitorium podług wykładów Franciszka Venuleta (2 wydania w roku 1926)
  • De l’abaissement du taux de la vitamine C dans l’organisme des fumeurs (dwa wydania w roku 1953; współautor: Zygmunt Moskwa)
  • Spadek poziomu witaminy C w ustroju pod wpływem dymu tytoniowego (wyd. w roku 1952; współautor: Zofia Moskwa)
  • Über die ansäuernde Wirkung von Ammoniak (wyd. w roku 1937; współautorzy: Franciszek Goebel, Ryszard Tislowitz).

Odznaczenia i wyróżnienia

Otrzymał[4]:

Został wyróżniony tytułem członka honorowego Towarzystwa Lekarskiego Łódzkiego (1924)[4].

Upamiętnienie

Imię profesora Franciszka Venuleta nadano cyklowi konferencji pt. „Tytoń albo zdrowie”. Konferencje, organizowane corocznie w różnych miastach Polski, są forum wymiany doświadczeń i integracji środowisk zainteresowanych problemami szkodliwości palenia i sposobami walki z tym nałogiem[23][24]. W organizację konferencji włączają się m.in.: Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Główny Inspektorat Sanitarny, Ministerstwo Zdrowia, Obywatelska Koalicja „Tytoń albo Zdrowie”, Rządowa Rada Ludnościowa[24].

Pamięć o Franciszku Venulecie wyraził w roku 1982 prof. Jan Wojciech Guzek[25] w artykule napisanym dla uczczenia 15. rocznicy jego śmierci. Wspomnienie zakończył słowami[1]:

Profesor Franciszek Venulet pozostał w pamięci współczesnych jako wszechstronnie wykształcony lekarz-badacz i nauczyciel o szerokim, humanistycznym spojrzeniu na życie, o zainteresowaniach rozległych, znacznie wykraczających poza problematykę nauk lekarskich. Postać sędziwego Profesora – znawcy filozofii, literatury i sztuki, wnosiła w rzeczywistość naszej uczelni lekarskiej lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych pewien rys tradycyjnego obyczaju akademickiego: odbicie przeszłości, której istotną, głęboką wartość w pełni uświadamiamy sobie zazwyczaj dopiero wówczas, gdy już od nas odeszła.

Życie rodzinne

Był synem Franciszka (1851–1912[26], według ankiety personalnej – „kierownika firmy”) i Natalii z domu Ernst (1855–1926[26]), należących do ewangelickiej rodziny handlowców. Urodził się w roku 1878 w Warszawie, przy ul. Leszno 23[1]. Miał siostrę Zofię (ur. 1880[27], zamężna Masterhazy), która została nauczycielką. Zmarła 17 stycznia 1945[27] w Ravensbrück (KL)[1].

Ożenił się w Moskwie w 1912 roku z Jadwigą Heuss (1887–1968[26])[1][2]. Małżonkowie mieli dwoje dzieci: córkę Marię (ur. 1915) i syna Jana (1921–2011[26] ur. w Łodzi)[1]. Jan Venulet poszedł zawodowymi śladami ojca – studiował medycynę na tajnym Wydziale Medycznym UW, został znanym profesorem farmakologii[28][29].

Franciszek Venulet zmarł w Łodzi 15 listopada 1967 roku. Trumna, początkowo złożona na łódzkim Cmentarzu Doły (w części rzymskokatolickiej pw. św. Wincentego à Paulo), została w roku 1968 przewieziona do Warszawy, na cmentarz ewangelicko-augsburski (aleja 9, grób 46)[1][26].

Uwagi

  1. ↑ Leon Babiński (1860–1932) – polski internista, naczelny lekarz Szpitala Ewangelickiego w Warszawie, naczelnik Izby Lekarskiej Warszawsko-Białostockiej[3] (zob. też Leon Babiński (1891–1973) – polski prawnik).
  2. ↑ W latach 1921–1922 otrzymał propozycje objęcia stanowiska profesora patologii ogólnej i doświadczalnej na Wydziałach Lekarskich Uniwersytetu Wileńskiego i Warszawskiego, jednak nie przyjął ich ze względów rodzinnych[1][4]. Akt mianowania docenta Venuleta na profesora zwyczajnego patologii ogólnej i doświadczalnej w Uniwersytecie Warszawskim został podpisany 22 marca 1922 roku przez Naczelnika Państwa[1].
  3. ↑ Już w roku 1925 wydano pierwsze części jego skryptu „Patologia Ogólna i Doświadczalna”[1].
  4. ↑ Zob. Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej.
  5. ↑ Informacje nt. działalności Żydowskiego Stowarzyszenia Medyków Uniwersytetu Józefa Piłsudskiego w Warszawie są dostępne m.in. w Mazowieckiej Bibliotece Cyfrowej[7].
  6. ↑ Towarzystwo Lekarskie Łódzkie utworzono w listopadzie 1886 roku[8].
  7. ↑ Polskie Towarzystwo Medycyny Społecznej i Zdrowia Publicznego powstało w roku 1905. Już w roku 1906 zostało rozwiązane przez władze carskie, z powodu „«zbyt» narodowego i prospołecznego programu”. W roku 1916 powołano Polskie Towarzystwo Medycyny Społecznej (zob. PTL – współczesne zmiany struktury)[12].
  8. ↑ Zob. Jan Zaorski.
  9. ↑ Decyzję o przedłużeniu stosunku służbowego wydał w roku 1959 minister zdrowia[1].
  10. ↑ Współautorami publikacji byli również np. [17]: Julian Fliederbaum[18], Ludwik Paszkiewicz[19], Mściwój Semerau-Siemianowski[20][21], Ryszard Tislowitz[10], Walenty Moskwa[22] i inni.
  11. ↑ W cytowanym źródle nie określono klasy orderu.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af J.W. Guzek. Profesor Franciszek Venulet (1878–1967) w 15 rocznicę śmierci. „Archiwum Historii Medycyny”. 45 (1–4), s. 27–39, 1982. 
  2. ↑ a b c d e f g oprac. A. Zaorski: Profesor Franciszek Venulet (1878–1967). [w:] Encyklopedia Medyków Powstania Warszawskiego [on-line]. lekarzepowstania.pl. [dostęp 2018-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-02)].; źródła: Jan W. Guzek, Profesor Franciszek Venulet (1878-1967). W 15. rocznicę śmierci. „Archiwum Historii Medycyny”, T. 45, 1982, z. 1-4, s. 27–38; Eugeniusz Szulc, „Cmentarz Ewangelicko-Augsburski w Warszawie”, Warszawa 1989, s. 576–577; Andrzej Śródka, „Odrodzony Uniwersytet Warszawski”, w: „Dzieje nauczania medycyny i farmacji w Warszawie” (1789–1950), Warszawa 1990, s. 286–287.
  3. ↑ Leon Babiński. [w:] Zasoby Cyfrowe > Baza Biogramów > Biogram [on-line]. Uniwersytet Jagielloński Biblioteka Jagiellońska. [dostęp 2017-02-15].
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l Andrzej Kurnatowski: Profesorowie i docenci Wydziałów Medycznych Uniwersytetu Łódzkiego i Akademii Medycznej w Łodzi 1945–1964. Łódź: 2003, s. 116–117. ISBN 83-88940-95-3.
  5. ↑ Е.А. Агеева (Московский государственный университет им. М.В. Ломоносова): Морозовы и Московский Университет (к постановке проблемы). [w:] Богородск-Ногинск. Богородское краеведение [on-line]. www.bogorodsk-noginsk.ru. [dostęp 2017-02-16].
  6. ↑ a b c d Venulet Franciszek, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2017-02-14].
  7. ↑ Żydowskie Stowarzyszenie Medyków Uniwersytetu Józefa Piłsudskiego w Warszawie: XV-lecie 1923–1938. Wydawnictwo Jubileuszowe oraz Sprawozdanie z Działalności za Rok 1937. [w:] Wydawnictwo Jubileuszowe oraz Sprawozdanie z Działalności za Rok 1937 [on-line]. Drukarnia „Pospieszna”. [dostęp 2017-02-26].
  8. ↑ Kronika Łódzka. Towarzystwo lekarskie. „Dziennik Łódzki”. Rok III (nr 265), s. 3, 1886-11-26. Antoni Chomętowski (red.). Łódź: Stefan Kossuth. ISSN 1898-3111. [dostęp 2017-02-16]. 
  9. ↑ Franciszek Goebel. [w:] Online Computer Library Center, Inc. [on-line]. [dostęp 2017-02-16].
  10. ↑ a b Ryszard Tislowitz. [w:] Online Computer Library Center, Inc. [on-line]. [dostęp 2017-02-16].
  11. ↑ Franciszek Venulet, Franciszek Goebel, Ryszard Tislowitz: Wpływ amonjaku na równowagę kwasowo-zasadową. Według odczytu wygłoszonego w Polskim Towarzystwie Medycyny Społecznej. [w:] Informacje bibliograficzne [on-line]. WorldCat, 1936. [dostęp 2017-02-16].
  12. ↑ 100 lat Polskiego Towarzystwa Medycyny Społecznej i Zdrowia Publicznego. [w:] Program Konferencji [on-line]. IMW w Lublinie. [dostęp 2017-02-16].
  13. ↑ Tajne studia medyczne. [w:] Opracowanie na podstawie: „Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego – Powstanie Warszawskie i medycyna”, wydanie II, Warszawa 2003 [on-line]. Encyklopedia Medyków Powstania Warszawskiego. [dostęp 2017-01-25].
  14. ↑ Irena Ćwiertnia-Sitowska, Studia medyczne w latach 1941–1949 w: Wspaniali i niezapomniani (cz. 3). Studia medyczne w latach 1941–1949; Nasi nauczyciele, Miesięcznik Okręgowej Izby Lekarskiej w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza, Numer 2011-05.
  15. ↑ Edward Rużyłło: Studenci medycyny – podchorążowie z Ujazdowa. [w:] Serwis Etyka, Prawo i Medycyna [on-line]. etyka.doktorzy.pl. [dostęp 2017-02-13].; Opracowanie na podstawie tekstu zamieszczonego w biuletynie „Z życia Akademii Medycznej w Warszawie” nr 3(82) z 1999 roku.
  16. ↑ a b Prof. dr hab. Andrzej Danysz. Prof. Franciszek Venulet – pionier polskich badań nad wpływem dymu tytoniowego na stan zdrowia. „Alkoholizm i Narkomania > Prace poglądowe monografie”, s. 325–332, 1999. ISSN 0867-4361. 
  17. ↑ a b Most widely held works by Franciszek Venulet (36 publications in 3 languages and 40 library holdings). [w:] Online Computer Library Center, Inc. [on-line]. [dostęp 2017-02-14].
  18. ↑ Julian Fliederbaum. [w:] Online Computer Library Center, Inc. [on-line]. [dostęp 2017-02-16].
  19. ↑ Ludwik Antoni Paszkiewicz. [w:] Online Computer Library Center, Inc. [on-line]. [dostęp 2017-02-16].
  20. ↑ Teresa Ostrowska: Semerau-Siemianowski Mściwój Maria Tadeusz (1885-1953). [w:] Biogram w iPSB [on-line]. Narodowy Instytut Audiowizualny. [dostęp 2017-02-15].
  21. ↑ Mściwój Semerau-Siemianowski. [w:] Online Computer Library Center, Inc. [on-line]. [dostęp 2017-02-16].
  22. ↑ Walenty Moskwa. [w:] Online Computer Library Center, Inc. [on-line]. [dostęp 2017-02-16].
  23. ↑ Zdrowie Publiczne i Zarządzanie. „Zeszyty Naukowe Ochrony Zdrowia”. 2, 2009. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. ISSN 1731-7398. 
  24. ↑ a b JJX: „Tytoń albo Zdrowie”: jak ograniczyć zdrowotne następstwa palenia? (XIV Ogólnopolska Konferencja im. prof. Franciszka Venuleta). [w:] Rynek Zdrowia [on-line]. 2011-12-07. [dostęp 2017-02-16].
  25. ↑ Prof. Jan Wojciech Guzek, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2017-02-24].
  26. ↑ a b c d e Wynik wyszukiwania dla "Venulet". [w:] Wyszukiwarka grobów na: Warsaw, Evangelical-Augsburg Cemetery (pl) [on-line]. nekropole.info. [dostęp 2017-02-26].
  27. ↑ a b Zofia Mesterhazy. [w:] Nekropole [on-line]. Warsaw, Evangelical-Augsburg Cemetery (pl). [dostęp 2017-02-26].
  28. ↑ Mariusz Kubik (sekretarz i archiwista Lucjana Wolanowskiego): Jan Venulet (27 V 1921 – 21 VIII 2011). www.lucjanwolanowski.com, 2011. [dostęp 2017-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-18)].
  29. ↑ Adam Hulanicki: Jan Vanulet (1921–2011). [w:] Rocznik Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (2011) [on-line]. Muzeum Historii Polski, mazowsze.hist.pl. [dostęp 2017-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-23)].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

RUS Order św. Stanisława (baretka).svg
Baretka Orderu św. Stanisława.
RUS Order św. Anny (baretka).svg
Baretka Orderu św. Anny.
Łódzkie Towarzystwo Lekarskie 1923.jpg
Pożegnanie dyrektora szpitala Kochanówka Antoniego Mikulskiego po jego powołaniu na katedrę psychiatrii w Wilnie. Obecni członkowie Łódzkiego Towarzystwa Lekarskiego; w centrum Antoni Mikulski (x) i prezes ŁTL Seweryn Sterling (xx)
Franciszek Venulet.png
prof. Franciszek Venulet