Franciszka Arnsztajnowa
 Franciszka Arnsztajnowa w młodości. | |
| Imię i nazwisko | Franciszka Hanna Arnsztajn |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | 1942 |
| Dziedzina sztuki | poezja, dramat |
| Odznaczenia | |
  _BAR.svg){kind=small}     | |
Franciszka Hanna Arnsztajnowa z Meyersonów, ps. F. A. M., J. Górecka, Jan Gorecki, Jan Górecki, Stefan Orlik (ur. 19 lutego 1865 w Lublinie[1], zm. pr. w 1942) – polska poetka, dramaturg i tłumaczka żydowskiego pochodzenia.
Zarys biograficzny
Córka Bernarda (Berka) Meyersona, lubelskiego kupca, dyrektora Towarzystwa Kredytowego Miasta Lublina, i powieściopisarki Malwiny (Małki) z Horowitzów, która była prawnuczką ortodoksyjnego rabina Azriela Horowitza i siostrą filozofa Emila Meyersona. Uczyła się w gimnazjum żeńskim w Lublinie, a następnie studiowała nauki przyrodnicze w Niemczech[1].
Po powrocie do Lublina wraz ze swoim mężem Markiem Arnsztajnem prowadziła działalność społeczną, charytatywną i patriotyczną (także w trakcie I wojny światowej).
Debiutowała w Kurierze Codziennym, pierwszy zbiór wierszy Poezje opublikowała w 1895 roku. Późniejsze zbiory poezji wydawała także wspólnie z Józefem Czechowiczem, z którym w 1932 roku założyła Lubelski Związek Literatów.
W 1934 roku przeniosła się do Warszawy. Okoliczności jej śmierci nie są znane, prawdopodobnie zginęła w obozie zagłady w Treblince.
Jej mężem był Marek Arnsztajn, lekarz, działacz społeczny i polityczny, a synem Jan Arnsztajn, lekarz i działacz niepodległościowy.
Twórczość
Franciszka Arnsztajnowa publikowała swoje wiersze w licznych czasopismach, m.in. w Kamenie, w wydawanym w Warszawie i Krakowie Życiu, Kurierze Polskim, Kurierze Warszawskim, Kłosach, Tygodniku Ilustrowanym, Głosie, Sfinksie i Ateneum.
Tłumaczka głównie literatury angielskiej m.in. Douglasa Jerrolda, Rudyarda Kiplinga, Herberta George'a Wellsa, Williama Somerseta Maughama (Malowany welon).
Ważniejsze prace
Tomiki poezji
- 1895: Poezje[1]
- 1899: Poezje. Seria druga
- 1924: Archanioł jutra[2]
- 1932: Odloty[3]
- 1934: Stare kamienie (wspólnie z Józefem Czechowiczem)[1]
Dramaty teatralne
- Widmo: Ballada w I akcie (1905)
- Luxoniolo (1911)
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Niepodległości (12 marca 1931)[4]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)[5][6]
- Krzyż Walecznych[6]
- Srebrny Wawrzyn Akademicki (7 listopada 1936)[7]
- Odznaka „Za wierną służbę”[8]
- Krzyż Legionowy[8]
- Odznaka pamiątkowa Polskiej Organizacji Wojskowej[8]
Nawiązania i upamiętnienia
Do postaci Franciszki Arnsztajnowej w książce Wyjątkowa długa linia nawiązuje Hanna Krall.
W 2013 roku Andrzej Titkow – scenarzysta i reżyser zrealizował w Lublinie film dokumentalny Album rodzinny, poświęcony Franciszce Arnsztajnowej.
Przypisy
- ↑ a b c d Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 13.
- ↑ Franciszka Arnsztajnowa, Archanioł jutra, wyd. 1924, polona.pl [dostęp 2020-10-16].
- ↑ Franciszka Arnsztajnowa, Odloty, wyd. 1932, polona.pl [dostęp 2020-10-16].
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 100 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 632 „za zasługi na polu pracy niepodległościowej i społecznej”.
- ↑ a b Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 13. [dostęp 2020-12-09].
- ↑ M.P. z 1936 r. nr 261, poz. 461 „za szerzenie zamiłowania do literatury polskiej”.
- ↑ a b c Poznawajmy Obywateli Zasłużonych. „Świat Zasłużonych”. Nr 2, s. 22, 1934. Warszawa. [dostęp 2020-12-09].
Bibliografia
Media użyte na tej stronie
Baretka: Krzyż Walecznych (1920).
Franciszka Arnsztajnowa (1865 - 1942) - polska poetka, dramaturg i tłumaczka żydowskiego pochodzenia.
Baretka: Wawrzyn Akademicki.
Franciszka Arnsztajnowa (1865 - 1942) - polska poetka, dramaturg i tłumaczka żydowskiego pochodzenia. Franciszka Arnsztajnowa w młodości.
Autor: Olerys, Licencja: CC BY-SA 4.0
Odznaka pamiątkowa Polskiej Organizacji Wojskowe
(c) I, DJPastesz, CC-BY-SA-3.0
Krzyż Legionowy, odznaka organizacyjna Związku Legionistów Polskich. fot.Tomasz K. Żurawski
Franciszka Arnsztajnowa (1865 - 1942) - polska poetka, dramaturg i tłumaczka żydowskiego pochodzenia. Autograf Franciszki Arnsztajnowej z listu do ks. Ludwika Zalewskiego z 23 marca 1938 roku. Ze zbiorów WBP im. H. Łopacińskiego (rkps 2156, k. 339).
Franciszka Arnsztajnowa (od lewej) z rodzeństwem.
Autor: Ciacho5, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tablica upamiętniająca Franciszkę Arnsztajnową na domu w którym mieszkała w Lublinie.
Franciszka Arnsztajnowa (1865 - 1942) - polska poetka, dramaturg i tłumaczka żydowskiego pochodzenia.