Francuska okupacja Malty

Francuska okupacja Malty
Occupation française de Malte (francuski)
Occupazione francese di Malta (włoski)
Okkupazzjoni Franċiża ta' Malta (maltański)
1798–1800
Flaga
Flaga
Dewiza: (fr) Liberté, Égalité
Wolność, równość
Położenie Francji
Język urzędowy

francuski, włoski

Stolica

Valletta

Status terytorium

okupacja wojskowa

Waluta

scudo maltańskie

Inwazja francuska

1798

powstanie maltańskie

1800

Religia dominująca

rzymsko-katolicka

Francuska okupacja Malty trwała od roku 1798 do 1800. Została zapoczątkowana, gdy Zakon św. Jana poddał się Napoleonowi w czerwcu 1798 roku.

Francuska inwazja na Maltę

19 maja 1798 roku, z Tulonu wypłynęła francuska flota, wioząc wojska ekspedycyjne w sile ponad 30 000 mężczyzn, pod dowództwem generała Napoleona Bonaparte. Celem tej potężnej siły był Egipt, Napoleon pragnął rozszerzyć francuskie wpływy na inne kontynenty oraz zmusić Anglików do zawarcia pokoju w wojnach rewolucyjnej Francji, które rozpoczęły się w roku 1792. Płynąc na południowy wschód, konwój zasilony został dodatkowymi transportami w portach włoskich, i 9 czerwca o 5:30 przypłynął do Valletty. W owym czasie Malta i sąsiednie wyspy rządzone były przez Zakon św. Jana, stary i wpływowy zakon feudalny, osłabiony jednak przez utratę większości swoich dochodów podczas Rewolucji Francuskiej. Wielki Mistrz Ferdinand von Hompesch zu Bolheim odmówił żądaniom Bonapartego, aby wpuścić do portu w Valletcie całą flotę, argumentując, że neutralność Malty daje możliwość zacumowania w porcie jedynie dwóch jednostek.

Kapitulacja Malty przed generałem Bonaparte

Po otrzymaniu takiej odpowiedzi, Bonaparte natychmiast rozkazał rozpocząć ostrzeliwanie Valletty przez swoje okręty, a 11 czerwca generał Louis Baraguey d'Hilliers rozpoczął operację desantową, w której kilka tysięcy żołnierzy wylądowało w siedmiu strategicznych miejscach na wyspie. Francuscy rycerze Zakonu zdezerterowali, a pozostali nie zorganizowali znaczącego oporu. Około dwóch tysięcy Maltańczyków stawiało opór przez 24 godziny, lecz wycofali się do Valletty, kiedy miasto Mdina zostało zdobyte przez generała Claude-Henri Belgrand de Vaubois. Jakkolwiek Valletta była wystarczająco mocna, aby wytrzymać długie oblężenie, Napoleon negocjował poddanie miasta z Hompeschem, który zgodził się przekazać Maltę wraz ze wszystkimi zasobami i bogactwami Francuzom, w zamian za posiadłości i rekompensaty finansowe we Francji dla siebie i swoich rycerzy. Bonaparte pozostawił na wyspie garnizon w ilości 3 000 żołnierzy, z generałem Vaubois na czele, a sam z resztą sił ekspedycyjnych wypłynął 19 czerwca do Aleksandrii.

Reformy Napoleona

Tablica na Palazzo Parisio, informująca o zatrzymaniu się tutaj Napoleona.

Podczas swojego krótkiego pobytu na Malcie, Napoleon zatrzymał się w Palazzo Parisio w Valletcie (zajmowany dziś przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych). Wprowadził on w życie reformy, bazujące na zasadach Rewolucji Francuskiej. Reformy te można podzielić na cztery główne kategorie:

Socjalne

Mieszkańcy Malty zostali obdarowani równością wobec prawa i byli traktowani jak obywatele francuscy. Maltańskie tytuły szlacheckie zostały zniesione a niewolnicy obdarzeni wolnością. Zagwarantowano wolność słowa i pisma, jakkolwiek jedynym pismem był Journal de Malta, wydawany przez rząd. Więźniowie polityczni, w tym Mikiel Anton Vassalli oraz osoby, które brały udział w Powstaniu Księży, zostali uwolnieni, a także społeczność żydowska uzyskała zezwolenie na budowę synagogi[1].

Administracyjne

Wszystkie posiadłości Zakonu zostały przejęte przez rząd francuski.
Powołano Commission de gouvernement (Komisję Rządową) do zarządzania wyspą, w skład której wchodzili:

  • Gubernator Wojskowy: Claude-Henri Belgrand de Vaubois
  • Komisarz: Michel-Louis-Étienne Regnaud(ang.)
  • Przewodniczący Komisji Cywilnej: Jean de Boisredon de Ransijat(ang.)
  • Sekretariat Komisarza: Coretterie
  • Członkowie:
    • Don Francesco Saverio Caruana (kanonik Katedry w Mdinie)
    • baron Jean-François Dorell (prawnik)
    • dr Vincenzo Caruana (sekretarz arcybiskupa i przewodniczący sądu)
    • Cristoforo Frendo (notariusz)
    • Benedetto Schembri (sędzia)
    • Paolo Ciantar (kupiec)
    • Carlo Astor

oraz Commission des domaines (Komisję Własnościową) w składzie:

  • Martthieu Poussielgue
  • Jean-André Caruson
  • Robert Roussel

Nadto Malta została podzielona na kantony i gminy. Każda była zarządzana przez prezydenta, sekretarza i dwóch członków[2].

Francuskim Komendantem Gozo został Jean-Louis-Ebénézer Reynier. Wyspa podzielona została na dwie gminy:

Została również utworzona Gwardia Narodowa[1].

Edukacyjne

Znak uliczny umieszczony podczas francuskiej okupacji na fasadzie Biblioteki Narodowej Malty

Zostały utworzone szkoły podstawowe w głównych miastach i wsiach. Zezwolono 60 studentom na studiowanie we Francji. Uniwersytet Maltański został przemianowany na Polytecnique i zaczęto tam wykładać przedmioty ścisłe. Jednakże żadna z tych reform nie urzeczywistniła się, ze względu na krótki okres rządów francuskich[1].

Relacje Kościół - Państwo

Obszerne nieruchomości kościelne zostały przejęte przez rząd, poszczególne zakony religijne miały prawo do utrzymania jedynie jednego zgromadzenia żeńskiego każdy. Inkwizycja została zniesiona, a ostatni inkwizytor został wypędzony z wyspy[1].

Niedługo później francuscy żołnierze zaczęli ograbiać kościelne nieruchomości, i to stało się jedną z głównych przyczyn powstania maltańskiego przeciwko Francuzom.

Powstanie Maltańskie

Srebrna brama w Konkatedrze św. Jana została pomalowana przez Maltańczyków na czarno, skutkiem czego francuscy żołnierze nie odkryli, że jest zrobiona ze srebra i nie przetopili jej na sztaby.

Francuzi szybko zlikwidowali wszelkie instytucje Zakonu Joannitów, w tym Kościoła katolickiego, z czego Maltańczycy nie byli zadowoleni. Wynikły też problemy natury ekonomicznej i rząd francuski zaprzestał wszelkich wypłat, rozpoczął natomiast wywóz złota i srebra z banków oraz zasobów Zakonu. Posiadłości kościelne zostały ograbione i zmuszono Kościół do ponoszenia kosztów francuskiej ekspedycji do Egiptu. Działalność ta wywołała znaczny gniew wśród głęboko wierzących Maltańczyków. 2 września, w czasie aukcji posiadłości kościelnych, gniew ten wybuchł powszechnym powstaniem, i w czasie kilku następnych dni tysiące maltańskich partyzantów zepchnęło francuski garnizon do Valletty i na teren portu. Valletta została otoczona przez około 10 000 powstańców, pod wodzą Emmanuela Vitale i kanonika Francesco Caruany, lecz forteca była za mocna do zdobycia przez siły nieregularne. Maltańczycy zbudowali fortyfikacje oblężnicze otaczające port, aby móc bombardować Francuzów[3]. W ciągu roku przybyła pomoc brytyjska, i w roku 1799 kapitan Alexander Ball został mianowany Cywilnym Komisarzem Malty. Francuski garnizon w Valletcie w końcu, 4 września 1800 roku, skapitulował przed Brytyjczykami i Malta stała się brytyjskim Protektoratem[1].

Gozo

28 października 1798 roku, Ball zakończył z sukcesem negocjacje z francuskim garnizonem na małej wyspie Gozo. 217 francuskich żołnierzy zgodziło się poddać bez walki i przekazać wyspę Brytyjczykom. Ci, jeszcze tego samego dnia, przekazali wyspę w ręce mieszkańców. Archiprezbiter Saverio Cassar rozpoczął zarządzanie wyspą w imieniu króla Ferdynanda III z Sycylii. Gozo pozostało niezależne do czasu, gdy Cassar został pozbawiony władzy przez Brytyjczyków w roku 1801[4].

Przypisy

  1. a b c d e Sandro Sciberras Maltese History - F. The French Occupation (PDF). „St Benedict College”. Dostęp 23 Lis 2014 (ang.)
  2. Local Government 1773 – 1993. „Vassallo History”. Dostęp 23 Lis 2014 (ang.)
  3. Stephen C. Spiteri. Maltese ‘siege’ batteries of the blockade 1798-1800. „Arx - Online Journal of Military Architecture and Fortification”. 6, s. 4-47, 05.2008. (ang.).  Dostęp 15 Wrz 2015
  4. Michael J. Schiavone: Dictionary of Maltese Biographies A-F. Malta: Publikazzjonijiet Indipendenza, 2009, s. 533-534. ISBN 978-99932-91-32-9. (ang.).

Media użyte na tej stronie

St. John's Co-Cathedral - Gate.jpg
Autor: KNOW MALTA by Peter Grima, Licencja: CC BY-SA 2.0

According to persistent tradition this solid silver gate was painted black by the Maltese so that the ransacking French troops who had attacked and invaded Malta in 1798 would not tear it down and turn it into silver bullion ending the same way as much of the silver and gold which the French either sold by auction to the Maltese or melted down and took with them to use for paying their troops. Unfortunately much of the French Naval vessels were sunk in the attack on them by the British Navy at Aboukir Bay, the silver and gold bullion might still be buried in the muddy Aboukir Bay for someone to unearth.

Napoleon’s appointed administrator General Vabuois stopped short of despoiling the churches not belonging to the Order of St John which he had deposed, out of fear of a public uprising. In fact as soon as he sent troops to commandeer the Franciscan Church in Rabat and the Carmelite Church in Mdina he faced an open uprising which bottled up the French in the Three Cities and Valletta while the rest of the island received help from Naples and Britain ending French rule in 1800. - Valletta - MALTA
Plaque Napoléon à La Valette.JPG
Autor: Benoît Prieur , Licencja: CC0
Ten plik został załadowany za pomocą narzędzia Commonist.
Valletta French period street sign.jpeg
(c) Continentaleurope z angielskiej Wikipedii, CC BY-SA 4.0
Valletta French period street sign, Bibiotecha National
France Malta Locator.png
Own work, based on Wikipedia blank map.