Francuska służba cywilna

Służba cywilna we Francji - podstawy służby cywilnej we francuskim porządku prawnym zostały ustanowione w 1789 roku w Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela. W myśl tej deklaracji każdy obywatel ma identyczne szanse w dostępie do władzy publicznej.

Idee rewolucji francuskiej zostały wprowadzone w życie dopiero po zakończeniu II wojny światowej, wyrazem tych działań zostało utworzenie w 1945 r. przez gen. Charles’a de Gaulle’a Narodowej Szkoły Administracji (ENA - École nationale d'administration). W tym okresie głównym celem dla de Gaulle’a była odbudowa państwa ze zniszczeń wojennych, do czego potrzebna była wysoka jakość służby cywilnej mogąca sprostać temu zadaniu^[1]. Wymogi związane z obejmowaniem stanowisk w administracji zostały określone w ustawie z 1959 r. wraz z późniejszymi modyfikacjami. Zgodnie z art. 5 tej ustawy urzędnikiem nie może być ten, kto:

• nie jest obywatelem państwa francuskiego;
• nie korzysta z pełni praw publicznych (droits civiques);
• popełni przestępstwo;
• nie ma uregulowanych zobowiązań związanych ze służbą wojskową;
• nie spełnia wymogów zdrowotnych w sprawowaniu urzędu.

Z czasem wymóg posiadania francuskiego obywatelstwa był łagodzony. W związku z tym obcokrajowiec naturalizowany może podjąć pracę w urzędzie administracji po 5 latach od momentu naturalizowania, z wyjątkiem stanowisk nieetatowych.

Korpusy Służby Cywilnej

Zgodnie z wymienionymi powyżej unormowaniami obejmuje ona korpus rządowy (ok 2,5 mln urzędników), korpus samorządowy (ok 1,3 mln) oraz korpus szpitalny (ok. 0,9 mln) i traktowana jest jako aparat wykonawczy państwa.

Cała służba państwowa liczy około 1600 korpusów, a w ramach każdego z korpusów istnieje kilka kategorii korpusów państwowych, np. korpus dyplomatyczny, korpus Rady Stanu, korpus Izby Obrachunkowej. Każdy z funkcjonariuszy państwowych wchodzi w skład korpusu, który jednocześnie określa grupę zawodową. Urzędnik mianowany posiada określone przywileje związane z przynależnością do danego korpusu.

Status i zasady francuskiej służby cywilnej

Status funkcjonariusza publicznego we Francji ma charakter osobisty, przynależny do danej osoby bez względu na zajmowane stanowisko. Podstawowymi zasadami francuskiej służby cywilnej są:

• stabilizacja stosunku służbowego - tzn. zatrudnianie do momentu uzyskania zdolności emerytalnych lub rentowych;
• przydzielanie pracownikowi stopnia w hierarchii korpusu bez konieczności przyznawania stanowiska;
• rekrutacja odbywa się na zasadach anonimowego konkursu;
• zagwarantowanie funkcjonariuszowi publicznemu poprzez ustawodawstwo prawa do wolności przekonań oraz zakaz wpisywania do akt personalnych informacji o przekonaniach politycznych.

Kategorie urzędnicze we Francji

O zmianie kategorii urzędniczej w ramach korpusu ostateczne znaczenie ma ocena przełożonego, a zmiana szczebla zależy od wysługi lat. Aby awansować do korpusu wyższego szczebla należy zdać egzamin. Obowiązuje w tym przypadku zasada przesuwania się wzwyż siatki płac wraz ze wzrostem stażu pracy i zmianami kategorii. Możliwą sytuacją jest również zatrudnienie funkcjonariusza wysokiego stopnia na niższym stanowisku.

We francuskiej służbie cywilnej wyróżnia się trzy kategorie urzędników:

• A - najwyższa w hierarchii, dostępna dla osób z wyższym wykształceniem;
• B - średniego szczebla, dostępna dla osób posiadających średnie wykształcenie;
• C - najniższa kategoria, obejmująca pracowników zatrudnionych na stanowiskach wykonawczych i pomocniczych.

ENA- Ecole Nationale d’Administration

Narodowa Szkoła Administracji jest uczelnią, która ma za zadanie kształcić elity administracyjne i polityczne. Absolwenci uczelni mają otwartą drogę do wysokich stanowisk państwowych. Cechą charakterystyczną w postępowaniu kwalifikacyjnym jest dokonywanie selekcji kandydatów pod kątem określonych cech psychofizycznych.

Większość ważnych stanowisk w administracji obsadzanych jest przez absolwentów ENA, którzy tworzą zamkniętą elitę administracyjną. Na uczelni występuje niewielkie zróżnicowanie nauczanych dyscyplin, znikoma rola kształcenia ustawicznego oraz przywiązywanie zbyt dużej wagi do końcowego rankingu.

Sposób zatrudnienia

Również zatrudnienie przez władze samorządowe pracowników następuje na drodze ogłoszenia konkursu, konkretyzującego wymogi odnośnie do kwalifikacji. Organy samorządowe mają pełną swobodę decydowania o naborze i zarządzania personelem.

Przypisy

Literatura

• E. Ura, Prawo urzędnicze, Warszawa 2007
• J. Szaban, Służba cywilna w wybranych krajach Unii Europejskiej, "Master of Business Administration" 2003, nr1(60)
• Służba cywilna w wybranych krajach demokratycznych, Warszawa 1995