František Moravec
František Moravec (1952) | |
Brigádní generál | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Przebieg służby | |
Siły zbrojne | |
Jednostki | 2 Oddělení Generálního Štábu |
Stanowiska | szef Zpravodajské Oddělení |
Główne wojny i bitwy | |
Odznaczenia | |
František Moravec (ur. 23 lipca 1895 w Čáslaviu[1], zm. 26 lipca 1966 w Waszyngtonie) – czechosłowacki oficer, szef czechosłowackiego wywiadu wojskowego w czasie II wojny światowej.
Życiorys
Studiował na czeskim Uniwersytecie Karola, będąc studentem prof. Tomáša Masaryka[2]. Wcielony do armii austro-węgierskiej walczył na froncie galicyjskim w I wojny światowej[3]. W 1916 oddał się wraz z całym batalionem do niewoli rosyjskiej[2]. Umieszczony w oficerskim obozie jenieckim w Carycynie. W 1916 zmienił front, wstępując do organizowanego w Odessie Legionu Serbskiego[2]. Walczył w Dobrudży, gdzie został ranny[2]. Przeszedł do formowanych oddziałów czechosłowackich[2]. Po rewolucji lutowej ewakuowany przez Archangielsk do Wlk. Brytanii, potem Francji w pierwszej[4] grupie Legionie Czechosłowackim, walczył pod Verdun, koło Salonik[2], a w 1918 na froncie włoskim (m.in. bitwie nad Piawą)[3]. Po repatriacji Legionu walczył przeciwko Węgierskiej Republice Rad[3].
Wrócił do Czech w otoczeniu Masaryka[2]. Po zakończeniu wojen pozostał w służbie wojskowej jako oficer zawodowy. W latach 1925–1928 ukończył praską Szkołę Wojenną[3] ze stopniem majora[2]. Z końcem 1929 został szefem wywiadu Krajowego Dowództwa Wojskowego w Pradze, gdzie pracował do 1934 roku, gdy w stopniu podpułkownika przeszedł do Sztabu Generalnego na stanowisko szefa sekcji badań oddziału II sztabu generalnego. Latem tego roku udał się do Paryża, gdzie spotkał się z Louisem Rivetem z francuskiej służby wywiadu i płk. Gauchem. Nawiązał również bliskie kontakty z szefem szwajcarskich tajnych służb.
Po zwrocie w czechosłowackiej polityce zagranicznej i podpisaniu układu z ZSRR, latem 1936 roku Moravec podpisał w Moskwie z Siemionem Urickim, szefem wywiadu wojskowego Razwiedupru umowę o wymianie informacji wywiadowczych.
W 1937 roku nawiązał współpracę z Paulem Thümmelem z Abwehry. Thummel przez 5 lat był czechosłowackim agentem pod kryptonimem A-54[5]. W 1938 roku został szefem Wydziału Wywiadowczego.
Od stycznia 1939 faktyczny szef II oddziału SG. Za sprawą A-54 poznał niemieckie plany wkroczenia do okrojonej Czechosłowacji[6]. Dzięki kontaktom z wywiadem brytyjskim w Pradze 14 marca 1939 roku – tuż przed wkroczeniem wojsk niemieckich – na pokładzie wyczarterowanego samolotu Moravec z 10 najbliższymi współpracownikami bez rodzin[7] ewakuował do Wielkiej Brytanii, zabierając ze sobą najcenniejsze archiwa wywiadu czechosłowackiego[3][6]. W czasie II wojny światowej bliski współpracownik Edvarda Benesza i szef wywiadu wojskowego emigracyjnych władz czechosłowackich[3].
Z zagranicy utrzymywał kontakty z grupami oporu w kraju, m.in. trzema królami. Odegrał ważną rolę w planowaniu zamachu na Reinharda Heydricha w Czechosłowacji. Za zasługi dla alianckiego wywiadu w II wojnie światowej został odznaczony amerykańską Legią Zasługi oraz Orderem Imperium Brytyjskiego.
Po wojnie powrócił do Czechosłowacji, obejmując dowództwo 14 Dywizji Piechoty w Mladá Boleslav[3]. Po przewrocie komunistycznym w lutym 1948 uciekł z kraju do Niemiec[2]. Do 1954 żył w Niemczech prowadząc działalność przeciw rządom komunistycznym w kraju we współpracy ze służbami amerykańskimi[8]. Zmarł w Stanów Zjednoczonych, gdzie mieszkał pod koniec życia[3].
W 1975 roku ukazała się jego autobiografia: Master of Spies[9] wydana przez córkę[2].
Książki
- Master of Spies: the Memoirs of General Frantisek Moravec. Garden City, NY: Doubleday & Company, 1975. ISBN 0-385-08585-0.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Státní oblastní archiv v Praze – Čáslav 17, B 1891–1897. [dostęp 2022-09-05].
- ↑ a b c d e f g h i j k Piers Pettman: Czechs in exile – General Frantisek Moravec. Czechoslovak Government in Exile Research Society, 2009-03-25. [dostęp 2022-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-24)]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Kołakowski 2018 ↓, s. 393.
- ↑ Jak się potem okazało była to jedyna grupa, której udało się opuścić Rosję przed przewrotem bolszewickim[2].
- ↑ Jefferson Adams , Historical Dictionary of German Intelligence, Scarecrow Press, 2009, s. 461, ISBN 978-0-8108-6320-0 [dostęp 2020-05-18] (ang.).
- ↑ a b c Marian Zacharski , Czesi ratują agentów. Przykład, z którego nie skorzystał polski wywiad, historia.dorzeczy.pl, marzec 2014 [dostęp 2022-09-04] .
- ↑ Rodziny ewakuowanych oficerów wyjechały potem z Czech poprzez Polskę przed wybuchem wojny z Niemcami[6].
- ↑ Prokop Tomek: On the Cold Front. Czechoslovakia 1948–1956. The Institute for the Study of Totalitarian Regime, 2009, s. 19–23. ISBN 978-80-87211-15-1. (ang.).
- ↑ Moravec 1975 ↓.
Bibliografia
- Norman Polmar, Thomas B. Allen, Księga szpiegów, Wydawnictwo Magnum, Warszawa 2000
- Piotr Kołakowski: Polsko-czechosłowackie kontakty wojskowe 1921–1938 w dokumentach wywiadu i dyplomacji II Rzeczypospolitej. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2018. ISBN 978-83-7399-762-2.
Media użyte na tej stronie
Baretka Signum laudis
Baretka Signum laudis
Ribbon from the Legion of Merit awarded by the United States Department of Defense.
Baretka Orderu św. Anny.
František Moravec - officer of Czechoslovak Military Intellingence (picture taken while in US exile)
Autor: Cplakidas, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ribbon of the Greek War Cross, 1940 version, 3rd class
Baretka Orderu św. Jerzego
Baretka: Czechosłowacki Medal Rewolucyjny – Czechosłowacja.
Autor: Snake bgd, Licencja: CC BY-SA 3.0
Bravery Medal,1912 gold ribbon
Baretka: Order Białego Orła – Komandor – Królestwo Serbii / Królestwo SHS / Królestwo Jugosławii.
Autor:
- Czechoslovakia_COA_small_2.svg: Shazz
- Logo_of_the_Czech_Armed_Forces.svg:
- SVG conversion: Petr Kadlec
- SVG file of the coat of arms of the Czech Republic by Tlusťa
- derivative work: Mboro (talk)
Emblemat Armii Czechosłowackiej (przed 1961).
Baretka: Order Sokoła – Czechosłowacja.
Ribbon for the World War I Victory Medal awarded by the Allies:
- w:World War I Victory Medal (United States) awarded by the w:United States Department of Defense
- w:Victory Medal (United Kingdom) also called the Inter-Allied Victory Medal
- w:Médaille Interalliée 1914–1918 (France)
- w:Inter-Allied Victory Medal (Greece)
- w:Allied Victory Medal (Italy)
- etc.
Autor: Boroduntalk, Licencja: CC BY 3.0
Ribbon bar: Croix de Guerre 1914-1918 (France)
Baretka Czechosłowackiego Krzyża Walecznych 1939-1945.
Baretka: Order Wojenny Milana Rastislava Štefánika II Klasy – Czeska i Słowacka Republika Federalna (1990-1992).
Baretka: Czechosłowacki Krzyż Walecznych 1914-1918.
Baretka: Order Korony Rumunii (model 1881) – Kawaler – Królestwo Rumunii.