Franz Boll

Franz Christian Boll

Franz Christian Boll (ur. 26 lutego 1849 w Neubrandenburgu, zm. 19 grudnia 1879 w Rzymie) – niemiecki lekarz, fizjolog, odkrywca rodopsyny. Profesor Uniwersytetu w Rzymie.

Życiorys

Syn luterańskiego teologa i historyka Franza Bolla (1805–1875), Franz Christian Boll (niekiedy nieprawidłowo: Franz Böll[1]) urodził się 26 lutego 1849 w Neubrandenburgu. Jego ojciec zapewnił mu podstawowe wykształcenie w domu. W 1866 rozpoczął studia. Studiował medycynę na Uniwersytecie w Bonn, Uniwersytecie w Heidelbergu i Uniwersytecie Fryderyka Wilhelma w Berlinie, gdzie w 1869 otrzymał dyplom doktora. Od 1870 pracował w Instytucie Fizjologicznym Emila du Bois-Reymonda w Berlinie. Następnie wziął udział w konkursie o profesurę na Uniwersytecie w Genui, a gdy nie otrzymał tej katedry, przyjął pozycję profesora anatomii i fizjologii na Uniwersytecie w Rzymie. Wykładał na tej uczelni od 1873 do 1879.

Boll był słabego zdrowia, zwolniono go ze służby wojskowej z powodu „delikatnej konstytucji”, mimo to na ochotnika brał udział jako lekarz wojskowy w wojnie francusko-pruskiej. Prawdopodobnie chorował na gruźlicę. W 1878 wyjechał do Davos podratować zdrowie (w sierpniu odwiedził go tam Helmholtz), mimo to jego stan stopniowo się pogarszał. Zmarł 19 grudnia 1879 w Rzymie w wieku 30 lat. Wspomnienie pośmiertne poświęcili mu Georges Haltenhoff[2] i Sella[3], notatka ukazała się także w Anatomischer Anzeiger[4].

18 marca 1879 ożenił się z fizjolożką Margarethe Traube (1856–1912), córką berlińskiego lekarza Ludwiga Traubego. Małżeństwo było bezdzietne. Margarethe Boll w 1885 roku wyszła za mąż ponownie, za profesora Gugliemo Mengariniego (1856–1927)[5].

Boll pozostawił niedokończone prace o barwnikach wzrokowych, alpejskiej florze, a także biografię Spallanzaniego. Jego ulubionym autorem był Goethe[6].

Dorobek naukowy

Ilustracja z pracy Bolla o siatkówce z 1877 roku[7]

Franz Christian Boll był autorem około 20 prac, z których większość opublikowano na łamach „Archiv für Mikroskopische Anatomie” Schultzego, część ukazała się również na łamach „Archiv für Anatomie, Physiologie und wissenschaftliche Medicin” DuBois-Reymonda i Reicherta, a także w „Atti della Reale Accademia dei Lincei”.

Boll pamiętany jest głównie jako odkrywca rodopsyny. W swoich doświadczeniach wykazał, że światłoczuły barwnik w siatkówce żaby zmienia barwę na żółtą pod wpływem światła. Boll nazwał ten składnik siatkówki purpurą wzrokową (Sehpurpur). W kolejnych doświadczeniach wykazał, że barwnik występuje wyłącznie w pręcikach. Dowiódł, że barwnik może być odtwarzany, i zasugerował, że odbywa się to za pośrednictwem nabłonka siatkówki. Wyniki opublikował w artykule po włosku zatytułowanym Sull′anatomia e fistologia della retina, i zreferował przed Berlińską Akademią, w obecności m.in. DuBois-Reymonda, Helmholtza i Pringsheima, w listopadzie 1876. Badania zapoczątkowane przez Bolla kontynuowali m.in. Wilhelm Kühne i Carl Anton Ewald[8].

Eponimem komórek Bolla określa się niekiedy opisane przez niego w 1868[9] komórki podstawne gruczołów łzowych[10].

Jako student Schultzego w Bonn napisał dysertację poświęconą miazdze zębowej[11]. Publikował również na temat histologii mięczaków, ampułek Lorenziniego[12], narządów elektrycznych ryb (Malapterurus[13], Torpedo[14]) i procesu krzepnięcia krwi. W 1879 jako jeden z pierwszych docenił wagę odkrycia nowej metody barwienia tkanek nerwowych przez Camillo Golgiego[15].

Wybrane prace

Przypisy

  1. ↑ H Ripps. The color purple: milestones in photochemistry. „FASEB J”. 22 (12), s. 4038–4043, 2008. DOI: 10.1096/fj.08-1202ufm. PMID: 19047069. 
  2. ↑ Haltenhoff G. Franz Boll, sa vie et ses travaux. „Annales d’oculistique”. 83, s. 90–102, 1880. 
  3. ↑ Sella J. Cenno necrologico di Franz Boll. „Atti della Reale Accademia dei Lincei”. 4 (1), s. 53–55, 1880. 
  4. ↑ Necrolog. „Anatomischer Anzeiger”. 48 (3), s. 72, 1880. 
  5. ↑ Scienza a due voci - Traube Mengarini Margarethe (Margherita). [dostęp 2010-01-01].
  6. ↑ MF Marmor, LJ Martin. 100 years of the visual cycle. „Surv Ophthalmol”. 22 (4). s. 279–285. PMID: 345511. 
  7. ↑ Boll F. Zur Anatomie und Physiologie der Retina. „Archiv für Anatomie und Physiologie, Physiologische Abtheilung”, s. 4–35, 1877. 
  8. ↑ Stanley Finger: Origins of neuroscience. A history of explorations into brain function. Oxford: Oxford University Press, 2001, s. 81. ISBN 0-19-514694-8.
  9. ↑ Boll F. Über den Bau der Thränendrüse. „Archiv für Mikroskopische Anatomie”. 4 (1), s. 146–153, 1868. DOI: 10.1007/BF02955359. 
  10. ↑ Susan L Bartolucci, Thomas Lathrop Stedman, Pat Forbis: Stedman’s medical eponyms. Baltimore, Md.: Lippincott Williams Wilkins, 2005, s. 87. ISBN 0-7817-5443-7.
  11. ↑ Boll F. Untersuchungen über die Zahnpulpa. „Archiv für Mikroskopische Anatomie”. 4 (1), s. 73–87, 1868. DOI: 10.1007/BF02955354. 
  12. ↑ Boll F. Die Lorenzinischen Ampullen der Selachier. „Archiv für Mikroskopische Anatomie”. 4 (1), s. 375–391, 1868. DOI: 10.1007/BF02955372. 
  13. ↑ Boll F. Die Structur der electrischen Platten von Malapterurus. „Archiv für Mikroskopische Anatomie”. 10 (1), s. 242–254, 1874. DOI: 10.1007/BF02960322. 
  14. ↑ Boll F. Die Structur der electrischen Platten von Torpedo. „Archiv für Mikroskopische Anatomie”. 10 (1), s. 101–121, 1874. DOI: 10.1007/BF02960316. 
  15. ↑ E Pannese. The black reaction. „Brain Res Bull”. 41 (6), s. 343–349, 1996. DOI: 10.1016/S0361-9230(96)00177-3. PMID: 8973838. 

Bibliografia

  • MF Marmor, LJ Martin. 100 years of the visual cycle. „Survey of Ophthalmology”. 22 (4), s. 279–285, 1978. PMID: 345511. 
  • C Baumann. Franz Boll. „Vision Research”. 17 (11-12), s. 1267–1268, 1977. DOI: 10.1016/0042-6989(77)90113-4. PMID: 345609. 
  • Pagel JL: Biographisches Lexikon hervorragender Ärzte des neunzehnten Jahrhunderts. Berlin-Wien: Urban & Schwarzenberg, 1901, s. 211–212. [1]
  • NJ Wade. Visual red (Sehrot). „Perception”. 37 (10), s. 1467–1470, 2008. DOI: 10.1068/p3710ed. PMID: 19065851. 

Media użyte na tej stronie

Franz Christian Boll.JPG
Franz Christian Boll
Boll retina 1877.JPG
Erklärung der Tafel.

Die mit la, 2a, 3a, 4a bezeichnete Reihe farbiger Felder stellt die Farbe der Retina und die verschiedenen physiologischen Veränderungen, welche sie durch da-, verschiedenfarbige Licht erleidet, in ihren ursprünglichen Intensitäten dar. Fig. 1a entspricht der Grundfarbe der Retina oder dem Sehroth. Die darüberstehende Fig. 2 a versinnlicht den nach längerer Einwirkung des rothen Lichtes eintretenden Farbenton. In den beiden unterstehenden Feldern Fig. 3a und 3 b sind die verschiedenen Grade der durch das kürzerwelligc Licht hervorgebrachten Veränderungen wiedergegeben. Fig. 3a entspricht dem Farbenton, welcher durch eine kurzdauernde oder wenig intensive Einwirkung grünen Lichtes hervorgebracht wird. Fig. 4 a stellt die weiter vorgeschrittene Farbenveränderung dar, welche nach einer längeren oder intensiveren Einwirkung grünen Lichtes oder nach einer kürzeren oder wenig intensiven Beleuchtung durch blaue und violette Strahlen sich herausbildet. In der danebenstehenden Reihe der mit 1b, 2 b, 3 b und 4b bezeichneten farbigen Felder sind die Farbentöne wiedergegeben, welche das Sehroth und seine verschiedenen physiologischen Modifikationen im Abblassen annehmen; und zwar entspricht eine jede Abblassfarbe dem danebensfehenden dunkleren Felde. So stellt Fig. 1b den Farbenton dar, welchen das Sehroth im Abblassen annimmt. Fig. 2b entspricht der Farbe, welche für das Abblassen der durch das rothe Licht erzeugten Modifikation des Sehrothes charakteristisch ist. Fig. 3b stellt die Abblassfarbe von Fig. 3 a dar und Fig. 4b versinnlicht die Abblassfarbe von Fig. 4a. Dieses letztere Feld 4b stellt gleichzeitig den höchsten Grad der physiologischen Veränderung des Sehrothes durch das ürzerwellige Licht dar und fände daher ebeuso gut auch in der ersten Reihe farbiger Felder als eine letzte Nummer 5a seine Stelle. Die Abbildungen Fig. 5-9 reproduciren die Mosaik der Stäbchenschicht des Frosches in ihren verschiedenen physiologischen Zustünden. Fig. 5 entspricht der längere Zeit im Dunkeln verweilten Retina. Die Farbe der rothen Stäbchen entspricht dem Sehroth; die wenigen grünen Stäbchen sind sehr blass gefärbt. Fig. 6 stellt eine Retina dar, die längere Zeit dem rothen Lichte ausgesetzt war. Die rothen Stabchen erscheinen dunkler, rothbraun gefärbt; die Farbe der grünen Stäbchen erscheint erheblich intensiver. Die Abbildungen

Fig. 7-9 versinnlichen in drei aufeinander folgenden Stadien die Veränderungen, welche die Retina durch das kürzerwellige Licht erleidet. In allen drei Abbildungen erscheinen die grünen Stäbchen der Anzahl nach vermehrt und von trüber dunkelgrüner Farbe. Die rothen Stäbchen erscheinen purpurroth in Fig. 7, rothviolett in Fig. 8, und blassviolett, schon fast völlig farblos in Fig. 9.