Franz Hipler

Franz Hipler

Franz Hipler
Data i miejsce urodzenia	17 lutego 1836 Olsztyn
Data i miejsce śmierci	17 grudnia 1898 Frombork
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	22 sierpnia 1858
Odznaczenia

Franz Alexander Johannes Hipler^[1] (ur. 17 lutego 1836 w Olsztynie, zm. 17 grudnia 1898 we Fromborku) – niemiecki teolog katolicki i historyk, rektor i profesor w Królewskim Liceum Hosianum w Braniewie.

Życiorys

Urodził się 17 lutego 1836 roku w Olsztynie w rodzinie kupieckiej związanej z Kościołem – z sześciu jego sióstr pięć wstąpiło do Kongregacji św. Karola Boromeusza. W wieku dziesięciu lat rozpoczął naukę w progimnazjum w Reszlu. Był uczniem przeciętnym. Od 1850 uczęszczał do gimnazjum braniewskiego, maturę uzyskał w 1854, tu przeważały również stopnie słabsze. Następnie studiował teologię i filozofię we Wrocławiu, Monastyrze, Lipsku i Monachium, gdzie uczęszczał na wykłady z teologii, filozofii, filologii antycznej i prawa kościelnego. W tym okresie zajął się przekładami na niemiecki poezji Dantyszka i Kopernika. Uczył się także języka angielskiego. Gdy wrócił z Nadrenii, wstąpił do seminarium duchownego w Braniewie, gdzie 22 sierpnia 1858 otrzymał święcenia kapłańskie. Następnie został skierowany do Postolina w powiecie sztumskim. Tam, oprócz sprawowania posługi kapłańskiej, szkolił swoją polszczyznę (choć pochodził z niemieckiej rodziny, z językiem polskim osłuchał się w przeważającej części polskim wówczas Olsztynie). Po dziewięciu miesiącach ponownie pojechał do Monastyru i Monachium (1859–1860). W styczniu 1861 w Monachium uzyskał doktorat na podstawie rozprawy Dionysius, der Areopagite. Stamtąd powołano go do posługi duszpasterskiej w małej, wiejskiej parafii w Gierzwałdzie. Następnie skierowano go do mniejszości katolickiej w Królewcu (wrzesień 1861– lipiec 1863), gdzie mógł już korzystać z bogatych bibliotek i archiwum.

W 1863 mianowany został prefektem w Królewskie Liceum Hosianum w Braniewie. Następnego roku biskup Joseph Geritz wyznaczył go do komisji sprawdzającej poziom nauczania języka polskiego w gimnazjum katolickim. W tym też roku habilitował się i jako privatdozent objął obowiązki wykładowcy na Wydziale Teologicznym Liceum Hosianum, jednocześnie pełniąc funkcję wicerektora (subregensa) w seminarium duchownym. W 1869 został rektorem, a następnego roku profesorem zwyczajnym teologii pastoralnej w Liceum Hosianum. W czasie wojny francusko-pruskiej pracował w polowym lazarecie w Tempelhof pod Berlinem. W 1870, podczas I soboru watykańskiego, towarzyszył biskupowi Philippowi Krementzowi jako doradca teologiczny. Początkowo należał – jak niemal całe środowisko hozjańskie – do przeciwników dogmatu o nieomylności i o prymacie papieży, w trakcie soboru zmienił zdanie. Franz Hipler polemizował ze swoim nauczycielem z Monachium, profesorem teologii Ignazem von Döllingerem, sprzeciwiającym się uchwałom soboru.

W 1877 miały miejsce objawienia Matki Bożej w Gietrzwałdzie. Ponieważ Franz Hipler znał dobrze język polski, biskup Krementz skierował go w celu przesłuchania wizjonerek. Po 10-dniowym pobycie w Gietrzwałdzie nabrał przekonania co do autentyczności wydarzeń, protokoły spisał w języku polskim i niemieckim. Prowadząc działalność badawczą nawiązał współpracę z polskimi uczonymi, najliczniej ze środowiska krakowskiego, m.in. z Adolfem Mułkowskim – dyrektorem Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Franciszkiem Karlińskim – dziekanem Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wspólnym dziełem edytorskim Hiplera i prof. Wincentego Zakrzewskiego, reprezentującego Komisję Historyczną Akademii Umiejętności, było wydanie dwóch tomów korespondencji Hozjusza. Dzieło zostało zainicjowane przez Hiplera, a sfinansowane przez Kraków i tam wydane (w sumie obaj historycy opublikowali ponad 2 tys. dokumentów, głównie listów). Hipler utrzymywał stałe kontakty z Komisją Historyczną Akademii Umiejętności. Jego naukowe relacje z uczonymi polskimi, poza wymienionymi osobami i instytucjami, były tak rozległe, że aż zdumiewające. Korespondował i współpracował przynajmniej jeszcze z dwudziestoma pięcioma przedstawicielami nauki polskiej. Ponieważ w tym okresie nasilała się pruska polityka kulturkampfu, władze berlińskie patrzyły podejrzliwie na takie działania Hiplera. Franz Hipler twardo bronił praw Kościoła, sprzeciwiając się „ustawom majowym” (Maigesetze) podporządkowującym Kościół polityce państwa. W 1873 wystąpił z wnioskiem, aby uczniowie gimnazjum katolickiego bojkotowali lekcje religii starokatolickiego ks. Paula Wollmanna, po którym doszło do zamieszek w Braniewie.

Ponieważ sprzeciwił się kontroli przez państwo zarządzanego przez niego seminarium duchownego, 9 grudnia 1876 władze zamknęły uczelnię, a alumni musieli się przenieść się do seminarium w Eichstätt w Bawarii. Równocześnie Hipler starał się być lojalnym obywatelem i gdy minęły lata ostrej walki, otrzymał Order Orła Czerwonego IV klasy za zasługi na polu naukowym (odznaczenie dość często rozdawane przez króla)^[2].

Ksiądz Franz Hipler jako kanonik warmiński rezydował we Fromborku, gdzie zmarł 17 grudnia 1898 roku^[3].

Wydawca

• Bibliotheka Warmiensis oder Literaturgeschichte des Bisthums Ermland. Braunsberg 1867 (Online)

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Jasiński, Trzej historycy warmińscy drugiej połowy XIX wieku o dawnej tożsamości warmińskiej (Anton Eichorn, Franz Hipler, Karol Emilian Sieniawski) Komunikaty Mazursko-Warmińskie 4, 513-542, rok 2006

Linki zewnętrzne

• Dzieła Franza Hiplera w bibliotece Polona