Franz Komnick

Franz Komnick (ur. 27 listopada 1857 w Tropiszewie, zm. 1 grudnia 1938 w Elblągu^[1][2]) – przedsiębiorca niemiecki, konstruktor samochodów, zasłużony dla Elbląga przemysłowiec.

Pierwsza firma Komnicka

Komnick był samoukiem, swoją edukację rozpoczął od terminowania w kuźni swojego ojca w Tropiszewie. W wieku kilkunastu lat wyruszył w podróż po Europie, a po powrocie zainwestował zarobione pieniądze w warsztat mechaniczny w Lubieszewie koło Nowego Stawu. W czasie wielkiej powodzi z roku 1888 jako konstruktor amator zbudował stosunkowo prostą, lecz niezwykle potężną pompę wodną, która została wzniesiona na obrzeżach Elbląga. Rząd królewski w Gdańsku zamówił następnie u Komnicka tyle pomp tego typu, ile mógł dostarczyć. W ten sposób równiny zalewowe zostały osuszone przed rozpoczęciem cieplejszego sezonu i wyeliminowano ryzyko epidemii malarii, a sam konstruktor bardzo się wzbogacił^[3].

Rozkwit firmy w Elblągu

W 1898 roku Franz Komnick przybył do Elbląga i kupił Hotopsche Maschinenfabrik, w którym w tym czasie zatrudnionych było około 50 pracowników. Pod jego kierownictwem fabryka znacznie się rozwinęła.

W 1906 roku otworzył pierwszą na wschodzie fabrykę samochodów Automobilfabrik Komnick AG na terenie prowadzonej przez niego fabryki, usytuowanej nad rzeką i przy linii kolejowej. Zlokalizowana była pomiędzy obecnymi ulicami Fabryczną, Malborską i Dojazdową. Produkował zarówno auta osobowe, dostawcze, sportowe i autobusy. Syn przemysłowca Otto Komnick często startował w wyścigach samochodowych na autach z fabryki swojego ojca. Samochody Komnicka zwyciężyły dwukrotnie w wyścigach w Rosji w 1911 i 1912 r. pokonując dystans 6800 km na rosyjskich drogach wiejskich i ścieżkach stepowych. Były najlepiej wykwalifikowanymi i najszybszymi pojazdami, które otrzymały sześć pierwszych nagród. Przyniosło to prestiż i uznanie wyrobów z fabryki Komnicka.

Oprócz aut, fabryka produkowała maszyny rolnicze, pługi samobieżne, pompy i prefabrykaty budowlane. Konstrukcja pługów silnikowych była oparta na doświadczeniu, jakie fabryki Komnick miały już przy produkcji pługów parowych, dzięki czemu pługi silnikowe Komnicka szybko zyskały poważaną reputację. Pługi 3 i 4 skibowe były budowane dla dziennej wydajności 12-20 akrów, a te z 6 ostrzami dla dziennej wydajności od 20 do 30 akrów.

I wojna światowa wymusiła zmiany w produkcji. Zamiast aut dla cywili, fabryka Komnicka, jak wszystkie inne zakłady w Niemczech musiała przestawić się na produkcję na potrzeby wojny. W Elblągu powstawały głównie pługi samobieżne, samochody pancerne oraz ciężarówki z ładunkiem od 3 do 5 ton.

Po przegranej Niemiec w I wojnie światowej nabył zakład koło byłego lotniska, w miejscu obecnej szkoły wyższej EUH-E, który również został przekształcony w fabrykę maszyn. Podczas remontu starych budynków odnaleziono tam napisy Franz Komnick und Söhne AG.

Rozbudowane obiekty były wyposażone w duży park najnowszych obrabiarek i elektrownię do prądu trójfazowego i prądu stałego o wartości ponad czterech tysięcy koni mechanicznych. Zbudowano także odlewnię stali, która zajmowała powierzchnię 5000 metrów kwadratowych. Obie fabryki miały łączną powierzchnię ponad 350 000 metrów kwadratowych i zatrudniały około 5000 pracowników przyjętych na zmiany dzienne^[3].

Kryzys finansowy lat dwudziestych

Przegrana Niemiec bardzo mocno wstrząsnęła niemiecką gospodarką. Kryzys nie ominął praktycznie żadnej firmy, łącznie z przedsiębiorstwem Komnicka. W roku 1920 podjęto próbę ratowania fabryki, przekształcając fabrykę samochodów w spółkę akcyjną o kapitale zakładowym wynoszącym pięćdziesiąt milionów marek. Komnick był jedynym członkiem zarządu i utrzymywał znaczną większość udziałów w swoim posiadaniu. Fabryka maszyn wraz z innymi nowymi obiektami na byłej bazie lotniczej pozostały jego prywatną własnością. Jednak zaprzestanie udzielania pożyczek przez banki sprawiło, że firma została postawiona w stan likwidacji. Decyzję podjęto w roku 1922.

Po tym fakcie Komnick otworzył nową firmę Franz Komnick und Söhne AG (pl. Franz Komnick i synowie) i zajął się naprawą samochodów i maszyn rolniczych. W roku 1931 hale fabryczne przy obecnej ulicy Dojazdowej przejęła brunszwicka firma Bussig NAG, tworząc w Elblągu Zakład Frabryczny pod nazwą Elbląg - Zakład Wschód (niem. Werk Ost). Nadal produkowano tu pługi samobieżne i autobusy miejskie. Pod koniec wojny pracę miało tu około 1000 robotników.

Czasy III Rzeszy

Po dojściu Hitlera do władzy przemysł w Niemczech odżył, a w szczególności przemysł ciężki, który potrzebny był władzom III Rzeszy do odbudowy potęgi militarnej. Fabryka przy ulicy Lotniczej otrzymała zamówienia na produkcję części do czołgów (sprzęgła) oraz nadwozi do samochodów pancernych.

Śmierć przemysłowca

Franz Komnick zmarł w grudniu 1938 roku. Został pochowany na cmentarzu ewangelickim przy ul. Sadowej w Elblągu. Jego nagrobek zachował się do dnia dzisiejszego. W 2008, w 70 rocznicę jego śmierci, nastąpiła ekshumacja jego zwłok i przeniesiono je do lapidarium^[4].

Byłe, do 2008 roku, miejsce pochówku Franza Komnicka na cmentarzu ewangelickim w Elblągu

Obecny grób Franza Komnicka w lapidarium na cmentarzu ewangelickim w Elblągu, po ekshumacji, która nastąpiła w 2008 r

Przypisy